Útfararræður

Ástarsaga Guðs og Rósu

Sjö ára stúlka sagði hátt og snjallt: “Lífið er ástarsaga.” Bragð er að þá barnið finnur. Sú stutta var að koma úr útför Rósu frænku, sem fór fram frá Neskirkju 17. janúar. Minningarorðin fara hér á eftir. 

Rósa hélt veislu, sat fyrir enda borðstofuborðsins, sem hægt var að lengja svo margir gesti kæmust fyrir. Stellið hennar, þetta fína, drapplitaða Rosenborgstell var auðvitað prýtt rósum og enginn bolli eins. Stellið var komið á borðið. Frænkurnar voru alveg til í að þjóna. Rósa, með leiftur í augum, áhugasöm um gesti sína og var allra glöðust, tók þátt í samræðum og var heima í flestu. Og hún vissi líka margt um fólkið sitt, því hún fylgdist vel með, mundi afmælisdagana, vissi um árangur og afrek þeirra. Hún grennslaðist eftir lífssögum þeirra og horfði á þau með augum elskunnar. Hún tók eftir því sem var gott, var sjálf vitnisburður um, að lífið er skemmtilegt þó gefi á og margt verði til að toga í fólk. Rósa var fólki vottur um þann meginboðskap trúarhefðar okkar, að lífið er sterkast. Þótt hún hefði sitthvað lifað lagði hún áherslu á hið jákvæða, þó hún hefði misst hélt hún í fögnuðinn. Í lífi Rósu nutu samferðamenn hennar lífsblóma hins góða, hrífandi og elskulega.

 Elskaði Guð

Í Jóhannesarguðspjalli standa orð, sem margir þekkja og Lúther kallaði Litlu Biblíuna. “Því svo elskaði Guð…” Hvað elskaði Guð? “Því svo elskaði Guð heiminn…” Af hverju? “…til að hver sem á hann trúir glatist ekki, heldur hafi eilíft líf.” Þetta er jákvæðni Guðs að meta alla, elska fólk, gæta veraldarinnar og vekja hug fólks til góðs lífs. Svo opnar Guð fangið gagnvart öllum, hvort sem þeir hafa hrasað frá um stund eða alltaf búið í skjóli himins. Þannig var Rósa líka.

Samband Guðs við veröldina og mennina er ástarsaga, saga um  lífsgleði, sem umfaðmar allt og líka þessa góðu konu, sem við kveðjum í dag. Hún var boðberi réttrar lífsafstöðu, að lífið er fyrir elskuna þrátt fyrir, að margir gleymi því í erli og átökum daganna.  

Rósa og fjölskylda

Ingveldur Rósa Bjarnadóttir fæddist á Stokkseyri 25. ágúst 1912. Móðir hennar var Ólafía Kristrún Magnúsdóttir (1881-1975) og Bjarni Benediktsson (1889-1972). Hún var elst fimm alsystkina, sem fæddust á árunum 1912-24. Af þeim lifir aðeins Ólafía Kristrún, kölluð Rúna (1923-). Hún býr í Fíladelfíu í Bandaríkjunum og sendir, ásamt fjölskyldu, kveðjur til viðstaddra. Önnur alsystkin voru Kristján (1914-83), Benedikt (1915-91) og Magnús (1924-93). Þeir eru allir látnir.

Áður en foreldrar Rósu, Ólafía og Bjarni, hófu hjúskap hafði Bjarni átt Mörtu Sigríði (1910-14), sem dó í æsku. Ólafía hafði hins vegar eignast fjögur börn með Helga Jónssyni (1880-41). Þau eru Þuríður, Sigrún, Karlotta og Hálfdán, öll látin.  Melkorka Rán í San Fransisco hefur beðið fyrir kveðju sína til þessarar samkomu.

Samhengi

Rósa var alla bernskuna á Stokkseyri. Undir risahimni hafði hún næði til að hugsa stórt, en líka gefa gaum hinu smágerða lífi. Hún naut þorpsins, fásinnistengsla og lærði að hægt var að ná yfirliti og innsýn í heima fólks í plássinu, skilja aðstæður og lífssögur þeirra. Fjölskyldusaga Rósu var margþátta og gaf tilefni til heilabrota. Hún varð kunnáttusöm í tengslum og samskiptum og naut æskuþjálfunar síðan í vinnu og samskiptum við fjölskyldu og vini.

Rósa lærði auðvitað líka á náttúruöflin, hin miklu átök sjávar við skerjótta strönd, hættur í ótryggri höfn, kynntist veðraólgu, en líka hvað flói og fjöll gátu brosað fallega í góðviðri. Við henni blöstu dýrmæti Suðurlands, hvert sem litið var, Mýrdalsjökull, Tindfjöllin, Hekla, fjöllin í uppsveitum Árnessýslu og síðan Ingólfsfjallið og Hengilsvæðið og áfram fjallaflákar í vestri. Suðurskautið beint í suður! – eins og Páll Ísólfsson minnti á – og fært á sjó alla leið. Í svona stórfaðmi verður manneskjan lítil, en lífið stórt.

Lífið er ástarsaga

Vafalaust var saga foreldranna áleitin. Hvernig var þessi saga mömmu og Helga? Af hverju fór mamma og þó aðeins með hluta af barnahópnum? Hvað um hálfsystkinin, sem ekki voru heima hjá henni? Hvernig voru þessar tvær hálfsystur, sem dóu áður en hún komst til vitundar?

Hvaða hugsanir geymdi svo Ólafía mamma, hvernig vann hún úr ástarsögum sínum og tengdist Bjarna? Hvað sagði hún sínu fólki? Enginn þekkir þá sögu til fulls og við getum lítið meira en íhugað örlagasögu alls þessa fólks. Þetta er merkileg saga og í ljósi hennar getum við skilið, að Rósa hefur snemma lært það aðalatriði, að betra er að leggja rækt við hið skemmtilega og elskulega en hitt. Rósa komst að því að betur gefst að lifa í núinu en draga alla fortíðina með sér! Hvað er tilveran? Er hún ekki fyrir hið skemmtilega og góða? Rósa svaraði með lífshætti sínum, að lífið er ástarsaga.

Í Vesturbæinn

Fjölskyldan tók sig upp í lok þriðja áratugarins og flutti til Reykjavíkur. Þau settust að í húsinu Mávahlíð, sem er rétt vestan við Melabúðina hér á Högunum. Það var auðvitað spennandi fyrir unga stúlku að koma í bæinn. Reykjavík var að stækka og mannlífið var fjölbreytilegt.

Í því sem var fallegt

Rósa fór að vinna í versluninni Edinborg niður í Hafnarstræti, seldi fólki vefnaðarvöru og ýmis búsáhöld. Hún naut félagsfærni sinnar í samskiptum við óörugga kúnna. Ekki spillti fegurðarskyn hennar, næmi og fín tilfinning. Hún var lady og hreif. Hún var afar næm og skynjaði meira með fingrum en við hin, sem nýttist henni vel þegar sjónin bilaði. Rósa vann í miðju bæjarins og hafði því tengsl í allar áttir. Þegar Edinborg flutti upp á Laugaveg, fór hún líka og vann þar. Síðustu árin vann Rósa svo í vefnaðarvöruverslun í Austurveri.

Ástarsagan

Rósa átti ekki börn, en var elsk að sínu fólki og væntumþykjan hljómar skýrt, þegar ættmenni hennar segir nafnið hennar og frænka fylgir með. En Rósa átti fleiri að en frændgarð, hún eignaðist menn. Fyrsti maður hennar var Óskar Jónsson (1910-91). Eftir stuttan hjúskap fór Óskar til Vestmannaeyja og ílentist þar. Þau skildu.

Rósa giftist svo Jóni Einari Jónssyni (1901-61), sem var talsvert eldri en hún. Jón var stýrimaður, lengstum á Brúarfossi. Meðan hann var á sjónum fór Rósa stundum með honum og varð heimsborgari. Þau Jón áttu fallegt bú fyrst á Sólvallagötu og síðar á Vífilsgötu. Ýmsir munir, sem prýddu heimilið komu með úr ferðum þeirra. Hjónaband þeirra var farsælt, hlýtt, elskulegt og gott. Jón var líka opinn faðmur hinni stóru fjölskyldu. Hann lést 1961 og þá var Rósa ekki fimmtug.

Rósa naut sín í fjölmenni. Hún var veislukona og fagurkeri. Fegurðarskyn hennar leiftraði í öllu því, sem hennar var. Vegna þess að hún var síung sótti unga fólki til hennar, jafnvel með erfiðu málin. Alltaf var Rósa fús til hjálpar. Hún hafði kætandi áhrif á fólk og margir sóttu því á hennar fund. Á Hrafnistu kom fólk til hennar og vildi tala við hana. Sjónin hafði bilað henni, hún fór lítið, en margir komu því hún var “bjartsýn.” Hún hafði sterka útgeislun og fólk sótti í birtu hennar.

Karlar með fegurð í hjarta hrifust líka. Matthías Ásgeirsson gat ekki gleymt henni. Hann kynntist henni ungri, en þau náðu ekki saman. Þegar hún var orðin ekkja tók hann upp gamlan þráð, fór að heimsækja hana og þau giftu sig 1964. Þau keyptu íbúð í Safamýri, áttu góð ár saman, en svo missti hún hann líka. Hann lést eftir aðeins fimm ára hjúskap þeirra.  

Hún var þá orðin ein að nýju, seldi íbúð sína, fór upp í Breiðholt og síðan á Kleppsveg 5 og að lokum á Hrafnistu. Á gamals aldri varð enn eitt undrið. Fyrsti eiginmaður hennar hafði ekki gleymt heldur. Þegar Rósa var komin undir áttrætt hringdi síminn. Óskar var á hinum endanum og spurði hvort þetta væri ekki örugglega hún Rósa. “Jú, jú, þú mátt koma í heimsókn” sagði hún. Heimsóknin varð til góðs og þau urðu vinir að nýju. Svo dó hann líka.

 Er þetta ekki merkileg saga? Rósa var umlukin ástarsögum í uppvexti og svo varð líf hennar flétta atburða sem má túlka í ástarljósi. En sannar sögur geta endað illa eða vel, allt eftir því hvernig á er haldið. Rósa brást við hverri raun með því að lifa, hún grét en var þess megnug að sjá ljós í gegnum tárin. Jafnvel mennirnir, sem hún hafði tapað úr fangi sér á lífi, gátu ekki gleymt og komu til baka. Það er guðleg dýpt í þessum sögum.

Táknsaga og lífháttur

Við sjáum á bak konu, sem ber líka í sér táknsögu Íslands, – flutti úr sveit og sjávarplássi og birtir með búsetusögu og atvinnusögu sinni líf- og breytinga-sögu þjóðarinnar á tuttugustu öld. Hún var fjölskyldu sinni samhengi, miðstöð og tengdi saman eldri og yngri kynslóð og var fastur punktur tilverunnar.

En svo var hún í lífsháttum sínum líka fulltrúi fyrir þroskaða afstöðu. Hvernig lifum við? Hvaða lífi viltu lifa? Hvað er það í lífi Rósu, Rósu frænku, sem þú getur lært af? Þú getur rifjað upp minnisstæð atvik úr samskiptum ykkar. En getur verið, að þú lærir svolítið um Guð í leiðinni? Getur verið að elska hennar eigi sér himneskt upphaf, vilji hennar til að sjá ljósið, færni hennar til að fyrirgefa og faðma, fegurðarskyn sem kemur úr næmu hjarta lífsmiðjunnar sjálfrar?

Því svo elskaði Guð

Hvað er lífið? Er það ekki fyrir ástina? Munum, að Guð er einskær ást, umhyggja. “Því svo elskaði…” elskaði hvað? Því svo elskaði Guð Rósu… að hún speglaði elsku til allra. Því svo elskaði Guð þig…. til, að þú verðir farvegur lífsins, ástríkis, birtu og vona.

Ingveldur Rósa Bjarnadóttir lést 8. janúar síðastliðinn og verður jarðsett í kirkjugarðinum við Suðurgötu, Hólavallagarði. Þar verður hún lögð til hinstu hvílu með tveimur mönnum sínum. Þegar þú vitjar hennar skaltu hugsa um ástina og hugsa um hvernig þú getir blómstrað lífsrósum, leyft ástinni að lifa í eigin lífi.

Fallegu hendurnar hennar hreyfst ekki lengur, hringarnir hennar ekki heldur. Fallegu augun hennar horfa ekki lengur í augu þín. Þú getur ekki lengur hringt í hana eða farið til hennar. Hún er horfin – inn í hina eilífu elsku, inn í hinn stóra ástarfaðm, sem Guð er. Hún er við endann á hinu stóra borði himinsins, í hinum stóra mannfagnaði eilífðar, þar sem er bara hlátur, góðar fréttir, birta og gaman. Leyfðu minningunni um Rósu að lifa í huga þér og næra lífsmátt þinn. Því svo elskaði Guð, elskaði svo mikið að Guð kom sjálfur til að bjarga lífinu, bjarga heiminum, okkur öllum. Rósa minnir okkur á, að Guð er elskhugi, horfir á okkur ástaraugum. Þegar við hugsum um Rósu má hugur alltaf nema þá hvatningu, að við ættum líka að lifa vel, muna að lífið er ástarsaga. Með því minnumst við Rósu vel og leggjum okkar í ástarsögu Guðs.

  Neskirkju 17. janúar 2007. Jarðsett í Hólavallagarði við Suðurgötu.

Útfararræður

Ingvi Sveinsson

„Þú umlykur mig á bak og brjóst, og hönd þína hefur þú lagt á mig. Þekking þín er undursamlegri en svo, að ég fái skilið, of háleit, ég er henni eigi vaxinn. Hvert get ég farið…? Þó ég stigi upp í himininnn, þá ertu þar, þótt ég gjörði undirheima að hvílu minni, sjá þú ert þar. Þótt ég lyfti mér á vængi morgunroðans og settist við hið ysta haf, einnig þar mundi hönd þín leiða mig og hægri hönd þín halda mér. “
Sálm. 139

Hvert get ég farið? Upp í himininn, í undirheima, í dýptir viskunnar, – alls staðar ert þú Guð. Hefur lagt hönd á bak og brjóst – heldur í mig. Þó ég svifi upp, væri lyft af aftureldinu og roða dagrenningar – þá ertu líka þar. Þannig er mörg þúsunda ára gömul lýsing manns á veruleika Guðs – eða kanski návist Guðs. Mannvera á ferð, en með fylgd, á leið en með föruneyti, stundum á hlaupum en þó með skugga, ekki þennan venjulega, heldur einhvern sem fylgir, áreynslulaust og hljótt. Er ekki mannlífið allt ein samfelld sókn í gæði, sókn í gildi, hamingjuleit? Og hvað er okkar í þeirri leit, af hverju óþreyjan og grunur um dýpt; hvað er Guð á þeirri för? Þótt ég lyfti mér á vængi morgunroðans, segir sálmaskáldið svo vel og yndislega – og settist við hið ysta haf. Einnig þar mundi hönd þín leiða mig. 

Ingvi Ragnar Kristján Sveinsson fæddist á Akureyri janúardag 1935. Hann fæddist eiginlega inn í kvennahús. Ásta Júlíusdóttir, móðir hans, Norðlendingur að ætt, en fædd í Bolungavík, hafði verið tekin í Akureyskt fóstur. Ingibjörg Jónsdóttir bjó til heimili og varð athvarf Ástu og Ragna Pétursdóttir, gullsmiður var með þeim nyrðra. Ásta fékk berkla og var send suður á Vífilsstaði og Ingibjörg gerði ekki endssleppt við þessa fósturdóttur sína, heldur fór suður og vann á Vífilsstöðum meðan hún var að ná sér. Síðan fóru þær norðu aftur. Þá kynntist Ásta Sveini Pétri Hjartarsyni frá Vík í Heðinsfirði. Þau eignuðust saman Ingva árið 1935. Þau bjuggu ekki saman og Sveinn lést þremur árum síðar, eða 1938.

Á stríðsárunum fluttu konurnar allar suður með sitt fólk. Ingibjörg hóf þá byggingu hússins á Grenimel 28 ásamt með sínu fólki. Ekki varð Ingvi þó búsettur þar fyrr en síðar. Hann veiktist af berklum og fór á Vífilsstaði eins og móðir hans, átti lengi í veikindum og náði sér ekki fyrr en nærri tvítugsaldri. Og um það leyti flutti hann á Melana og var í sama húsinu á Grenimel í um 45 ár, í skjóli tengslafólks síns.  

Hann mat stjúpömmu sína mikils og naut hennar og fólksins á Grenimel í lífinu. Þegar amma féll frá var endir á búsetu hans þar og þá flutti Vesturbæingurinn sig um set, þó ekki langt og fór yfir á Hagamel 46. Þar lést hann síðan, nýlega sjötugur.

Ingvi var ljúfur maður, fór sinna eigin leiða, hlédrægur og einrænn. Góður verkmaður og lofaður af vinnuveitendum í áratugi suður í Straumsvík. Þegar Ingvi hafði náð sér af berklum fór hann í byggingavinnu, m.a. í Búrfell, þegar orkuverið var reist en lengstum vann hann hjá Alusviss og síðan Alcan í Straumsvík. Sonur Ingva er Rúnar. Kona hans er Inga Jóna og eiga þau einn son.

Hvert get ég farið…? Svo var spurt til forna. Svarið gaf ljóðskáld sálmanna sem kenndir eru við Davíð: Þó ég stigi upp í himininnn, þá ertu þar, þótt ég gjörði undirheima að hvílu minni, sjá þú ert þar. Þótt ég lyfti mér á vængi morgunroðans og settist við hið ysta haf, einnig þar mundi hönd þín leiða mig og hægri hönd þín halda mér.

 Lífið hans var ferð um allar lendur myrkurs og ljóss, undirheima og himinsælu. Hvert get ég farið? Mannvera á ferð, en með fylgd, með gott föruneyti, stundum með vanlíðan en ávallt með styðjandi hendi, sem ekki brást. Hvað ætlum við að gera úr okkar göngu? Lífssögur fólks verða okkur hvati og vegvísir að fara vel með okkar líf, styðja hvert annað til hamingju, sem svo auðvelt er að splundra ef við ekki vöndum okkur. Viljum við eiga þann að á lífsförinni sem ávallt er nærri og aldrei ræðst að? Þótt ég lyfti mér á vængi morgunroðans, segir sálmaskáldið svo vel og yndislega – og settist við hið ysta haf. Einnig þar mundi hönd þín leiða mig. Ingvi hefur farið þá leið, inn í dagrenningu eilífðar. Þar er ekki myrkt heldur má líf hans vera samfelld birta, samfelldur dagur, í stórhúsinu þar sem samheldnin er alger, Hagamel himins. Þar er upphaf og endir, því Guð geymir hann um alla eilífð.

25. maí 2005. 

 

Útfararræður

Guðjón Ármann Eyjólfsson +

Í milljónir ára hafa menn starað upp í himininn – og hugsað. Hvað merkir þessi blikandi mergð þarna uppi? Hvað er að baki? Er eitthvað hinum megin? Og þegar mannabörnin hafa legið á bakinu, séð stjörnuhröpin og numið óravíddir alheimsins hafa þau skynjað smæðina en líka vaknað til vitundar um möguleika. Óravíddir og smæð heimsins. Er nema von að sálmaskáldið spyrji í áttunda Davíðssálmi. „Hvað er þá maðurinn að þú minnist hans og mannsins barn að þú vitjir þess?“ Eitt er að kunna að sigla um sjó og afreka í lífinu en svo er eilífðarsiglingin. Hver eru stefnumið fyrir þá ferð? Hvaða vitar eru nothæfir? Jesús talaði um sannleikann og kenndi hvaða leið átti að fara. Guðjón Ármann Eyjólfsson var sérfræðingur í siglingum en líka kunnugur eilífðarstefnunni. Hann þekkti Karlsvagninn, Fjósakonurnar og Pólstjörnuna, stjörnumerki sem gefa stefnuna. Hann kenndi börnum sínum að þekkja stjörnuhimininn og sagði þeim nöfnin og sögurnar sem tengdust stjörnumerkjunum. Hann tengdi þau og nemendur sína við fræðin, sem færðu menn frá einni strönd til annarrar, tengdi tímann við fortíðina og himininn. Menn eru alltaf á ferð, ef ekki frá punti A til B, þá á ferð í fræðum eða í huganum til hinna draumkenndu stranda hið innra, eða á vit eilífðarhafnar á himni. Heimaey er ekki aðeins eyja sunnan við meginland Íslands heldur áfangi á himnum, sem við kristnir menn köllum eilífð. Þar er Guð og þar er Guðjón Ármann Eyjólfsson. Hann vissi hvernig átti að stýra og rataði.

Ætt og upphaf

Guðjón Ármann Eyjólfsson kom í heiminn í ársbyrjun, 10. janúar árið 1935. Vestmannaeyjar voru upphaf hans og samhengi allrar æfi hans. Guðjón Ármann var sonur hjónanna Guðrúnar Brandsdóttur og Eyjólfs Gíslasonar. Húsið sem þau byggðu og bjuggu í hét því virðulega nafni Bessastaðir. Eyjólfur, faðir Guðjóns Ármanns, var í fjóra áratugi einn fremsti formaður Eyja. Hann var ekki aðeins mikill aflamaður heldur einnig áhugamaður um sögu Vestmannaeyja. Sonurinn naut þess áhuga og arfs frá föðurnum. Guðjón Ármann sagðist líka njóta getu föðurins til að skrifa. Guðrún, móðirin, var listfeng hannyrðakona. Erlendur var elsti bróðir Guðjóns Ármanns, samfeðra. Sigurlína og Gísli voru alystkin hans, en Sigurlína lést ung. Guðjón Ármann var yngstur í barnahópnum. 

Hann stundaði grunnnám á heimaslóð m.a. í skóla aðventista í Eyjum. Hann lauk landsprófi frá Gagnfræðaskólanum árið 1951. Þá hóf hann nám í Menntaskólanum á Laugarvatni en leiddist og fór suður og var sáttur og leiðalaus í Menntaskólanum í Reykjavík. Guðjón Ármann var fjölhæfur í námi. Fyrst lauk hann stúdentsprófi í máladeild vorið 1955. En hann vildi auka möguleika sína varðandi náms- og starfs-val. Með honum hafði vaknað löngun að fara til náms í danska Sjóðliðsforingjaskólanum. Skólinn gerði miklar kröfur og máladeildarprófið var ekki nóg. Guðjón Ármann stæltist alltaf við átök og var marksækinn. Hann ákvað því að bæta við öðru stúdentsprófi og lauk því líka stúdentaprófi frá stærðfræðideild ári síðar.

Með tvö stúdentsskírteini sótti Guðjón Ármann um nám Sjóliðsforingjaskóla danska sjóhersins. Hann var einn af 130 sem sóttu um en aðeins 30 komust inn. Námið var áháskólastigi og Guðjón Ármann lauk því árið 1960.[i] Þá fór hann til starfa hjá Landhelgisgæslunni og stundaði einnig rekstrarnám. Hann var aðstoðarframkvæmdastjóri frystihúsa í Vestmannaeyjum á árunum 1962-63. Hann var einnig hvatamaður og einn af stofnendum Stýrimannaskólans í Vestmannaeyjum og var skólastjóri hans frá stofnun árið 1964. Útgerðarmennirnir vildu laða unga efnismenn til Eyja og í skólann. Þeir vildu gefa þeim möguleika og menntun, en treystu því líka að stúlkurnar myndu síðan halda þeim í Eyjum, sem tókst vel!

Þegar gosið hófst í Eyjum var skólinn fluttur upp á land og í húsnæði Stýrimannaskólans í Reykjavík. Guðjón Ármann hélt áfram kennslu í skólanum eftir gos og varð skólastjóri Stýrimannaskólans í Reykjavík árið 1981. Hann gegndi starfi skólameistara til ársins 2003.

Guðjón Ármann helgaði starfsævi sína menntun íslenskra sjómanna. Hann var árið 1993 sæmdur riddarakrossi hinnar íslensku fálkaorðu fyrir störf sín að fræðslumálum sjómanna. Öryggis- og björgunarmál sjómanna voru honum hugleikin og var hann um árabil gjaldkeri Björgunarsjóðs Stýrimannaskólans í Reykjavík – Þyrlusjóðs.

Eftir Guðjón Ármann liggur mikið ritasafn. Hann skrifaði um sjómennsku, siglingasögu, siglingafræði og kennsluefni skipstjórnarmanna. Hann þýddi Alþjóðlegar siglingareglur og uppfærði þegar breytingar urðu (1972 og 1989). Hann skrifaði bókina Stjórn og sigling skipa, siglingareglur, sem gefin var þrisvar út í endurskoðuðum útgáfum (1982, 1989, 2006). Þá ritaði hann bækurnar Leiðastjórnun (2009) og Siglingafræði (2013). Þetta eru mikil rit og glæsilegar ritsmíðar.

En útgáfa rita um skipstjórnun og siglingafræði var ekki það eina sem Guðjón Ármann skrifaði. Eins og þegar er sagt var faðir hans mikill áhugamaður um sögu og mannlíf Vestmannaeyja. Um þau efni skrifaði Guðjón Ármann einnig mikið. Haustið 1973 kom út hin merkilega bók Vestmannaeyjar – byggð og eldgos, sem er heimild um mannlíf í Eyjum, horfna byggð og flótta íbúanna hina örlagaríku nótt, 23. janúar 1973. Þá skrifaði Guðjón Ármann um Vestmannaeyjar í ritið Landið þitt sem kom út árið 1984. Honum var síðar falið að skrifa Árbók Ferðafélags Íslands um Vestmannaeyjar sem kom út árið 2009 og var bókin að verðleikum tilnefnd til verðlauna Hagþenkis. Þessi Vestmannaeyjabók Guðjóns Ármanns er yfirgripsmesta ritið um Vestmannaeyjar. Auk annarra starfa var Guðjón Ármann ritstjóri Sjómannadagsblaðs Vestmannaeyja á árunum 1965-1975. Í því er á annað hundrað greina hans um mannlíf og sögu Eyjanna.

Guðjón Ármann var eftirsóttur félagsmálamaður enda glaður, áhugasamur um fólk, jákvæður og eflandi. Hann var virkur í Akóges um árabil og sinnti þar ýmsum trúnaðarstörfum. Þá var hann dugmikill tungumálamaður og áhugamaður um rómönsk tungumál. Þegar hann var barn fékk hann fyrstu frönsku orðabókina og drakk í sig frönsk áhrif. Guðjón Ármann var meðlimur í Alliance Française og sat í stjórn félagsins og skrifaði m.a. um rithöfundinn Guy de Maupassant. Þá þýddi hann smásögu úr frönsku eftir hann, sem birtist í Lesbók Morgunblaðsins.

Anika og börnin

Svo er það fjölskyldan og Anika. Guðjón Ármann gerði sér alltaf grein fyrir gæðum og styrk. Anika Jóna Ragnarsdóttir, Arnfirðingurinn frá Lokinhömrum, vann á sjúkrahúsinu Sankt Josepí Kaupmannahöfn. Þau sáu hvort annað í Gullfossi við bryggju í Kaupmannahöfn. Svo hittustþau á Rauðu nellikunni, sem var vinsæll Íslendingastaður í Höfn. En Guðjón Ármann, sem var orðinn almælandi á dönsku þóttist vera Dani. En Anika sá gullið í gegnum þykistuna og dátabúninginn og hann sá gullið í henni. Nálgunaraðferð Guðjóns Ármanns var frumleg. Hann kom til Aniku og bað hana um að merkja fötin sín. Og hún gerði sér grein fyrir að hann var nákvæmur og kom úr formlegu vinnusamhengi sjóðhersins danska. Hún merkti vel og hann þakkaði vel fyrir sig. Þau gengu í hjónaband föstudaginn 30. desember árið 1960. Þau voru vinir og báru virðingu fyrir hvoru öðru. Þau stóðu saman, hrósuðu hvoru öðru og voru hinu styrkur. Guðjón Ármann hafði á hreinu alla tíð að góður eiginmaður ræktaði samband við konu sína og börn og þjónaði heimili sínu.

Þau byrjuðu búskapinn í Hátúni 4. Þegar Guðjóni Ármanni var boðin staða í Vestmannaeyjum var Anika til í að fara út með honum. Þau bjuggu í Eyjum í áratug, en fóru svo upp á land í gosbyrjun. Það tók tíma að koma sér fyrir í nýju samhengi eftir eld. Fjölskyldan bjó í Vesturbænum um tíma en eignuðust síðar sælureit í Fossvoginum þar sem Anika býr enn. Guðjón Ármann sagði, að hann hefði lært í danska flotanum að góður yfirmaður hugsaði vel um skip sitt og áhöfn og eiginkonu sína. Svo sagði hann við konu sína: „Þú hefur það eins og þú vilt, Anika mín.“

Börn Ármanns og Aniku eru fjögur. Ragnheiður er elst. Hún er MA í alþjóðasamskiptum og leiðsögumaður. Maður hennar er Leifur Björnsson. Synir þeirra eru Ármann og Björn. Ragnar er annar í röðinni. Hann er svæfingalæknir. Kona hans er Kristín Axelsdóttir og þau eiga synina Þórólf, Höskuld, Grím og Brand. Eyjólfur er sá þriðji. Hann er lögmaður. Kristín Rósa er svo yngst. Hún er hjúkrunarfræðingur og MA í lýðheilsuvísindum. Maður hennar er Jón Heiðar Ólafsson og þau eiga Ólaf Heiðar, Guðjón Ármann og Aniku Jónu.

Hvernig var Guðjón Ármann?

Hvernig manstu Guðjón Ármann Eyjólfsson? Byrjum á öguðu snyrtimenninu. Hann fékk ákveðið uppeldi heima um hvað væri gott og hvað ekki. Svo slípuðu Danir hann í öflugri regluhefð danska hersins. Guðjón Ármann var agaður sjálfur og sagði nemendum sínum, að það væru ekki öflugir yfirmenn, sem gætu ekki klárað skúringar eða hreinsað salernin. Hann var smekkmaður, gætti að klæðaburði sínum og miðlaði innri sem ytri ögun til nemanna í Stýrimannaskólanum. Þeir lærðu fljótt, að það þýddi ekki að koma vankaður eða illa verkaður í skólann. Þeir lærðu líka að taka á móti kennara með stæl í stofu. Þegar stýrimannaskólinn flutti upp á land í gosinu gerðu nemendur Reykjavíkurskólans sér grein fyrir að Eyjanemendurnir voru á allt öðru og æðra plani hvað fatnað og aga varðaði. Þegar horft er til baka tala nemendur Guðjóns Ármanns um hve aginn sem hann kenndi þeim hefði skilað þeim miklu í störfum og stjórnun. Hatturinn hans Guðjóns Ármanns og fatnaður voru ekki sýndarmál skartmennis heldur ásýnd hins þroskaða manns. Hann var formlegur í lífi og tengslum. Og hann heilsaði með handabandi.

Guðjón Ármann var alltaf að læra. Hann var opinn, hæfileikaríkur og námsfús. Hélt áfram að þjálfa sig í tungumálum og menningu. Hann íhugaði hverju hann gæti miðlað og þar með bætt stöðu stéttar sinnar. Hann var gjarnan með bók í hendi. Hann var heillaður af dýpt franskrar menningar. Hann sótti inn á söfn, skoðaði allt vel, íhugaði og gleymdi stund og stað. Þar var hann að læra og lærði mikið. En börnum hans fannst stundum að safnaferðirnar mættu vera hraðari og styttri.

Guðjón Ármann var af kynslóð kraftaverkamanna, sem byggðu upp nútímasamfélagÍslendinga. Hann var frjálslyndur og – eins og margir af hans kynslóð – opinn gagnvart öllum gagnlegum nýungum og því sem nýta mætti í þágu íslenskrar þjóðar. Hann gekk til þjónustu við nútímasamfélaið og beitti sér af fullum þunga, ekki í eigin þágu heldur heildarinnar. Í æsku gerði hann sér grein fyrir mikilvægi útfærslu landhelginnar og mikilvægi sjómælinga. Guðjón Ármann miðlaði hugsjónum sínum til nemenda sinna og minnti þá á að góður yfirmaður lætur sér annt um velferð og hag allra um borð. Og hann minnti þá á að góður yfirmaður á sjó væri líka góður eiginmaður í landi. Mannrækt var honum mikilvæg, styrkur og fágun hið innra sem ytra. Hann mat hæfni fólks og hæfileika óháð stöðu eða stétt. Hann varumtalsfrómur mannvinur. Það er ástæða fyrir að sonur hans las áðan kærleiksóð Páls postula.

Guðjón Ármann var marksækinn og einbeittur í lífi og vinnu. Þegar hann hafði sett sér stefnu sótti hann ákveðið fram. Hann hafði að orðatiltæki „Vedligehold af målsætning.“ Hann notaði vel tímann en gekk jafnvel nærri sér vegna einbeitninnar. „Gutta cavat lapidem.“ Dropinn holar steininn – minnti hann á – og svo vissi hann og kenndi: „sed saepe legendo“ „ … ekki með afli heldur með því að falla jafnt og þétt; þannig verður maðurinn lærður, ekki með afli heldur stöðugum lestri.“ Guðjón Ármann var afkastamikill eljumaður. Hann kunni ekki vel – frekar en aðrir af hans kynslóð – að slappa af. Þegar tómstundir gáfust opnaði hann bók eða skrifaði. Hann miðlaði lífsafstöðu mennta, skynsemdar og ráðdeildar til barna sinnar. Þegar krakkarnir vildu fara í bíó eða þurftu peninga til tómstunda eða bara til að fara í sjoppuna lágu þeir ekki á lausu. En ef þau ætluðu að kaupa sér bók var afstaða pabbans mun opnari. Peningar voru ekki markmið heldur tæki til góðs og til menntunar. Og hann var áhugasamur um menntun barna sinna og studdi þau.

Í pólitík og menningarmálum taldi Guðjón Ármann mikilvægt að fjármunir væru ekki á fárra höndum, heldur ættu auðlindir að nýtast heildinni. Um skeið var hann virkur í bæjarpólitíkinni í Eyjum en taldi tíma sínum best varið við að mennta, fræða og tryggja velferð stéttar sinnar. Guðjón Ármann var gagnrýnin á þær stefnur og stjórnsýslu sem ekki tryggði velferð heildarinnar. Hann var t.d. gagnrýninn á kvótakerfið sem hann taldi of lokað og útilokandi.

Guðjón Ármann var afar hæfur félagslega. Hann hafði t.d. gaman af að tala við félaga barna sinna. Hann bar hag nemenda sinna mjög fyrir brjósti. Hann fylgdist með þeim og gladdist yfir velferð þeirra og árangri. Alltaf jákvæður og glaður. Svo héldu nemendur hans góðu sambandi við hann. Hann hélt gjarnan ræður á mannamótum, inntaksríkar, vinsamlegar og jákvæðar tölur. Hann starfaði að margvíslegum félagsmálum, sótti samkomur á vegum Eyjamanna og ræktaði vini sína, innlenda sem erlenda.

Eldurinn í Heimaey hafði djúptæk áhrif á Guðjón Ármann eins og aðra Eyjamenn. Hann skrifaði: „Það var mér stórkostleg og ólýsanleg sjón, er ég sá þessa firnakrafta að verki stundarfjórðungi eftir að þeir leystust úr læðingi. Í sömu andrá varð maður fullur furðu, skelfingar og lotningar gagvart því sem gerzt hafði.“ Minningin um eldinn lifði í honum síðan. Þegar fólk lendir í áföllum eru kostir einkum tveir, að bogna undan vandanum eða bregðast við. Guðjón Ármann fór upp á land – og öll fjölskyldan – og hann settist niður við skriftir. Hannskrifaði sig í gegnum gosskelfinguna. Þegar á gosárinu gaf hann út bók um Vestmannaeyjar. Hann setti allt hið mikilvægasta um Eyjarnar á blað, vildi tryggja að sem flest yrði varðveitt og sem minst yrði eldi gleymskunnar að bráð. Framlag Guðjóns Ármanns um sjómennsku, skip og farmennsku er veigamikið en einnig það, sem hann skrifaði um Vestmannaeyjar. Lof sé honum og þökk.

Guðjón Ármann Eyjólfsson er farinn inn í himininn. Hann hefur sett hattinn upp í síðasta sinn og bindið líka. Hann brýnir ekki framar fyrir nemum sínum mikilvægi skapandi reglu í vinnu og lífi. Fjölskylda Guðjóns Ármanns sér á eftir ljúfum, kærleiksríkum og menntandi fjölskylduföður. Þau eiga allar minningarnar, bækurnar og sverðið hans. Hvað er þá maðurinn að þú minnist hans? Guð gleymir ekki. Stefnumiðin voru skýr. Guðjón Ármann þekkti stefnuvitana og kunni að sigla. Hann er kominn til Heimaeyjar hið efra. Guð geymi Guðjón Ármann Eyjólfsson og gæti þín. Amen.

Kveðjur hafa borist frá Sigrúnu Ragnarsdóttur, Lilju Ragnarsdóttur og fjölskyldu og Jónasi Ragnarsyni og fjölskyldu sem eru búsett á Akureyri.

Ása Ingibergsdóttir biður fyrir kveðju, fyrir hönd skólasystkina Guðjóns Ármanns úr árgöngunum 1934 og 1935 úr barnaskólanum í Vestmanneyjum.

Þá barst kveðja frá Sveini Valgeirssyni, sem skrifaði: „Við, nemendur skólaárgangs 1972 til 1974, vottum eiginkonu og afkomendum Guðjóns Ármans okkar dýpstu virðingu og samúðarkveðjur með þökk fyrir góðar stundir í Stýrimannaskóla Vestmannaeyja.“

Jarðsett í Sóllandi, Fossvogi. Erfidrykkja í Hörpu, Norðurbryggja, 1. hæð. Ritningarlestrar, Sálm 8; 1. Kor. 13; Jóh. 14. Hallgrímskirkju, 23. júní, 2020 kl. 15.

[i] Nám Guðjóns Ármanns kom við sögu Alþingis ári síðar. Í ræðu Jóns Árnasonar, sem er að baki þessari smellu,  kemur fram að hann hafi meiri menntun en þá sem nemendur í íslenskum stýrimannaskóla hefðu getað veitt honum. https://www.althingi.is/altext/raeda/?lthing=81&rnr=1441

Greinar og pistlar

Vatnaskáldið Pétur M. Jónasson

Pétur M. Jónasson er eitt hundrað ára í dag. Pétur er einhver áhugaverðasti vísindamaður Íslendinga síðustu áratugina. Ég kynntist Pétri vel þegar ég bjó og starfaði á Þingvöllum. Pétur hefur í marga áratugi vakað yfir velferð Þingvallavatns, stýrði stórkostlegum rannsóknum, sem fjöldi fræðimanna stundaði á vatninu. Svo hafði hann góð og gefandi tengsl við Þingvellinga, fólkið í sveitinni. Ég fór margar ferðir með Pétri og hann hafði alltaf stund til að fræða, kynna, örva og hvetja. Og þar sem ég hef alla tíð haft áhuga á vatni og hafði á menntaskólaárum ákveðið að verða vatnalíffræðingur var stutt á milli okkar. Mér fannst Pétur hugaður og marksækinn, skapandi hugsjónamaður, hugmyndaríkur og ég hreifst af sveitahúmor hans og manngæsku.

Einhvern tíma sagði ég að Pétur væri vatnaskáld. Sú nefning var síðan notuð sem heiti á heimildamynd um Pétur. Mér þótti vænt um að hafa náð að gefa honum þessa einkunn sem tjáir víddir hans, að hann var ekki bara niðurlútur fræðingur heldur upplitsdjarfur leiðtogi og veitull höfðingi. Myndin af okkur Pétri er tekin 8. ágúst 1993. Skemmtilegt viðtal við Hilmar J. Malmqvist um Pétur á vef RÚV https://www.ruv.is/…/…/thingvallavatnsrit-tileinkad-dr-petri Svo er hér að baki þessari smellu kynning á nýju Þingvallariti sem gefið er út til heiðurs Pétri. 

Ég þakka fyrir samfylgd með Pétri M. Jónassyni, þakka hvernig hann tók á móti samverkamanni þegar ég kom til Hilleröd, þakka fyrir hönd fræða og náttúru Íslands. 

Pétur lést í október 2020. Yfirlit um líf, fræði og störf sjá dánarkynningu í mbl https://www.mbl.is/frettir/innlent/2020/10/13/andlat_dr_petur_m_jonasson/

Prédikanir

Auður eða áhrifavaldur?

Hvað er að vera ríkur? Hvenær hefur maður nóg? Finnst ríkum hann eða hún einhvern tíma hafa nóg? Og svo er það spurningin um hvað eru alvöru auðæfi og hvað ekki? Saga Jesú um ríka manninn og Lasarus er merkileg og marglaga saga. Getur verið að hún sé bara um peninga og að ríkidæmið leiði menn beint til heljar? Eða er eitthvað dýpra, sem Jesús var með hugann við?

En áður en við skoðum söguna langar mig að minna á ömmu Álfgríms í sögu Halldórs Laxnes um Brekkukotsfólkið. Amman miðlaði þeirri speki, að auðæfi séu það, sem aðrir geta ekki náð frá manni. Hvað er það? Hvað er ekki hægt að taka frá manni, stela frá manni eða maður missir? Það eru hin óefnislegu vermæti, þessi sem eru innan í okkur. Þetta persónulega og andlega. Við getum tapað bílum okkar, hlutunum og húsum okkar. Við týnum mörgu á ævinni, en lifum þó áfram og jafnvel betur en áður. Við getum líka misst tennur, hár og nýra. Við getum tapað vinnunni og ástvinir okkar eru slitnir úr örmum okkar. Er þessi Bakkakotsspeki rétt? Eru auðæfin hið innra hið raunverulega ríkidæmi? Viktor Frankl var á þeirri skoðun og margir vitringar heimsins.

Hvað er mikilvægast?

Þá er það er saga dagsins, sem er að finna í Lúkasarguðspjalli. Jesús var, eins og þið vitið, mikill sagnameistari. Hann var sagnasnillingur. Og hann sagði sögur í þeim ákveðna tilgangi að opna huga fólks, fá tilheyrendur til að hlusta og gera rétt og gott. Aðferð Jesú í sögugerðinni var gjarnan að setja upp andstæður, sem voru svo kraftmiklar að þær sprengdu hið venjulega, reyndu þanþol venjuhugsunar og kröfðust þess að fólk bryti heilann og opnaði fyrir nýjar hugsanir. Sögur Jesú eru eiginlega aha-sögur og áhrifavaldar.

Íhugunarsaga dagsins er um tvo menn – annar var auðugur en hinn fátækur. Hinn ríki bjó við allsnægtir og fötin, sem hann klæddist, voru merkjavara þess tíma. Efnið var úr eðalbómull af Nílarbökkum og litarefnið var líklega unnið úr krabbadýrum, jafnvel með lit Campari. Sem sé topptíska tímans. Karlinn var ríkur. Fyrir dyrum hans var svo Lasarus þurfamaður. Reyndar er sá ríki ónefndur en sá fátæki eini maðurinn, sem ber nafn, í öllum Jesúsögunum, sem guðspjallamaðurinn Lúkas hefur eftir meistara sínum. Nafnið merkir “Guð er hjálp mín.” Að nefna manninn var því örugglega meðvitað.  

Sá ríki sinnti hinum fátæka ekki og gegndi því ekki ábyrgð sinni að liðsinna þeim sem þarfnast. Það gerðu hins vegar hundarnir, sem sleiktu sár hins ólánssama Lasarusar. Svo kom dauðinn að óvörum og báðir létust. Lasarus féll í eilífðarfaðm Abrahams, sem merkir að hann fékk góða heimkomu í ríki himinsins. Hinn ríki leið kvalir handan grafar.

Í sögunni eru þessir menn eins og í sama hverfi eða verustað í eilífðinni. Það er svo stutt á milli þeirra, að hinn ríki sér til Lasarusar, sér að vel er fyrir honum séð og að hann nýtur sælu. Ríki maðurinn biður um, að Lasarus færi honum vökva til að slökkva brunasviðann og lina þjáningu. En honum er bent á, að enginn samgangur sé milli og enginn möguleiki á bót. Þá biður hann um, að bræður hans verði varaðir við. En hrokagikkir láta ekki af villu sinni þó þeir sjái upprisinn mann. Og ábending Jesú um, að menn breyti ekki skoðun sinni þó uppvakningur komi til þeirra er áhugaverð og vísir um vitund hans um eigið hlutverk. Þessi endir er mikilvægur túlkunarlykill sögunnar þó margir taki ekki eftir honum. Þó lífið lifi lúta menn þó dauða.

Inntak

Um aldir hafa menn skilið þessa dramatísku Lasarusarsögu nokkuð bókstaflega og búið til kenningar um himin og helvíti. En það er ekki aðalatriði í sögum Jesú, sem alltaf á að lesa á dýptina en ekki bókstaflega. Sögur hans eru sagðar vegna inntaks og áhersluatriða. Líkingasögur – sem oft eru nefndar dæmisögur – eru ekki fréttaskot úr borgarlífinu, ekki um atburði, heldur um hamingju, ábyrgð, elskusemi, tilgang og hin dýpri rök. Sögurnar eru dæmi til skilnings, hvatar til trúar og góðra verka.

Og hvað er það þá, sem Jesús vill segja okkur? Sagan er ekki um, að ríkir séu vondir og fátækir góðir. Jesús var enginn einfaldur klisjukarl. Hann prédikaði ekki gegn kapítalinu eins og kreddubundinn kommúnisti. Jesús hafði ekkert á móti auði heldur misnotkun hans. Hann var ekki á móti því, að menn nytu gæða lífsins. Hann var sjálfur úthrópaður sem lífsnautnamaður og að hann legði lag sitt við þau lífsglöðu. En Jesús var ósáttur við ef menn yrðu þrælar einhvers og hugsuðu bara um sjálfa sig. Í því ljósi dró hann upp andstæður af andlegu frelsi og þrældómi við efnisleg gæði. Auður væri ekki markmið heldur tæki til að bæta lífið. Jesús spurði fólk alltaf og skipulega að því hvað það setti í forgang, hver væru markmiðin og aðalgildin. „Því hvar sem fjársjóður þinn er, þar mun og hjarta þitt vera“ sagði hann (Matt. 6.21). Við hvað hefur þú fest þitt ráð, elsku og umhugsun? Ertu frjáls eða þræll? Ertu á hamingjuvegi eða fangaslóð? Hrokagikkurinn er kengboginn í sjálfan sig og mun ekki taka neinum sönsum. Hinn sjálfhverfi er glataður í eigin helvíti.

Erindi við okkur

 Á saga dagsins erindi við okkur? Já. Sagan er innleg í pólitík heimsins, efnahagsmál, menningarpólitík og líka umhverfispólitík. Lasarus er meðal allra þjóða, Lasarus er í náttúrunni. Lasarus er nærri okkur í fólki.

Sagan um ríka manninn varðar lífsstefnu. Hefur þú tíma fyrir það, sem máli skiptir? Hefur þú tíma til að næra þinn innri mann? Hefur þú tíma og getu til að gera það, sem gerir þig hamingjusama og hamingjusaman? Það er gömul speki líka, að ríkidæmi er ekki að eiga mikið, heldur fremur að þurfa lítið. Og fjármunir eru til að gera gott. Ef við notum ekki fjármuni og eignir til góðs verðum við þrælar þeirra, en ekki húsbændur.

Peningaafstaða Nóbelskáldins Gabriel Garcia Marquez er eftirtektarverð. Hann sagði: „Ég er ekki ríkur. Ég er fátækur maður sem á peninga – en það er ekki sama.“

Jesús sagði sögur til að efla fólk. Hann samdi glæsilegar sögur til að lækna skynfærin, hreinsa hjörtu og bæta virkni heilans í fólki. Saga dagsins varðar hvað okkur, fólki, mannkyni og jarðarkúlunni er mikilvægast. Þegar við missum heilsuna skýrist hver auðæfin eru. Þegar við missum eigur og ásýndargæði kemur birtist hið djúpa. Fangar í dauðabúðum nasista voru sviptir öllu nema möguleikanum til að stjórna sínum innri manni. Það eina, sem þau áttu eftir, var hið andlega. Kúgarar geta náð öllu af fólki og niðurlægt en geta þó ekki stjórnað innra lífi fólks, nema fólk sé brotið eða lamað hið innra. Það hefur Viktor Frankl, sem var fangi í útrýmingabúðum nasista túlkað vel í bók sinni Leitin að tilgangi lífsins. Innri auðæfi eru okkar dýrmæti, sem erfiðast er að stela, það sem mestu skiptir.

Hver er auður þinn? Hefur þú ræktað sambandið við þau sem mestu máli skipta, sambandið við höfund lífsins, sem stöðugt nærir þig og úthellir lífinu inn í þig og skapar raunar allt hið ytra einnig?

Hvernig er með ömmuspekina í Brekkukoti? Ertu auðæfin það sem aðrir ná ekki af manni? Og hvað er það þá, sem skiptir þig mestu máli? Hinn hrokafulli er fastur í eigin víti en sá sem skilur Jesú og trúir honum leitast við að gera gott. Ríkidæmi í huga Jesú er alltaf útleitandi og tenglsamyndandi.

Hvar er Lasarus?

Hallgrímskirkja, 14. júní, 2020.

Lexían er skráð í 5 Mósebók

Ef einhver bræðra þinna er fátækur í einni af borgum þínum í landinu sem Drottinn, Guð þinn, gefur þér skaltu ekki loka hendi þinni fyrir fátækum bróður þínum með harðýðgi heldur skalt þú ljúka upp hendi þinni fyrir honum. Þú skalt lána honum það sem hann skortir. Þú skalt gefa honum fúslega en ekki með ólund því að fyrir það mun Drottinn, Guð þinn, blessa öll þín verk og hvað sem þú tekur þér fyrir hendur. Því að aldrei mun fátækra vant verða í landinu og þess vegna geri ég þér þetta að skyldu: Ljúktu upp hendi þinni fyrir meðbræðrum þínum, fátækum og þurfandi í landi þínu.

Pistillinn er úr fyrra Jóhannesarbréfi

Við þekkjum kærleikann, sem Guð hefur á okkur, og trúum á hann. Guð er kærleikur og sá sem er stöðugur í kærleikanum er stöðugur í Guði og Guð er stöðugur í honum. Fáum við elskað hvert annað og lifað eins og Kristur lifði hér á jörð, verðum við full djörfungar á degi dómsins. Ótti er ekki í elskunni. Fullkomin elska rekur út óttann. Því að óttinn býst við hegningu en sá sem óttast er ekki fullkominn í elskunni. Við elskum því að Guð elskaði okkur að fyrra bragði. Ef einhver segir: „Ég elska Guð,“ en hatar trúsystkin sín er sá lygari. Því að sá sem elskar ekki bróður sinn eða systur, sem hann hefur séð, getur ekki elskað Guð sem hann hefur ekki séð. Og þetta boðorð höfum við frá honum, að sá sem elskar Guð á einnig að elska bróður sinn og systur.

Guðspjall: Lúk 16.19-31

Jesús sagði þeim þessa dæmisögu: „Einu sinni var maður nokkur ríkur er klæddist purpura og dýru líni og lifði hvern dag í dýrlegum fagnaði. En fátækur maður, hlaðinn kaunum, lá fyrir dyrum hans og hét sá Lasarus. Feginn vildi hann seðja sig á því er féll af borði ríka mannsins og jafnvel hundar komu og sleiktu kaun hans. En nú gerðist það að fátæki maðurinn dó og báru hann englar í faðm Abrahams. Ríki maðurinn dó líka og var grafinn. Og í helju, þar sem hann var í kvölum, hóf hann upp augu sín og sá Abraham í fjarska og Lasarus við brjóst hans. Þá kallaði hann: Faðir Abraham, miskunna þú mér og send Lasarus að hann dýfi fingurgómi sínum í vatn og kæli tungu mína því að ég kvelst í þessum loga. Abraham sagði: Minnstu þess, barn, að þú hlaust þín gæði meðan þú lifðir og Lasarus böl á sama hátt. Nú er hann hér huggaður en þú kvelst. Auk alls þessa er mikið djúp staðfest milli vor og yðar svo að þeir er héðan vildu fara yfir til yðar geti það ekki og eigi verði heldur komist þaðan yfir til vor. En hann sagði: Þá bið ég þig, faðir, að þú sendir hann í hús föður míns, en ég á fimm bræður, til þess að vara þá við svo þeir komi ekki líka í þennan kvalastað. En Abraham segir: Þeir hafa Móse og spámennina, hlýði þeir þeim. Hinn svaraði: Nei, faðir Abraham, en ef einhver kæmi til þeirra frá hinum dauðu mundu þeir taka sinnaskiptum. En Abraham sagði við hann: Ef þeir hlýða ekki Móse og spámönnunum láta þeir ekki heldur sannfærast þótt einhver rísi upp frá dauðum.“