Óendanlega smátt er sandkornið á ströndinni.
Óendanlega stór er kærleikur þinn.
Ég er sandkorn á ströndinni,
kærleikur þinn hafið.

Matthías Johannessen – Sálmar á atómöld. 

Mynd SÁÞ frá Langasandi við Akranes. 

Sigurbjörn Einarsson bjó með Magneu sinni og fjölskyldu á Tómasarhaga þegar ég var barn og hann var nýorðinn biskup. Hann hafði tíma fyrir okkur smáfólkið í götunni. Ekki man ég okkar fyrsta fund, en mér skilst að Sigurbjörn hafi stoppað þar sem ég var að leik. Ég horfði upp á þennan góða granna og spurði kotroskinn: “Hvað heitirðu?” Hann svaraði: “Ég heiti Sigurbjörn og er stundum kallaður biskup. En hvað heitir þú?” Og ég svaraði í sömu mynt. “Ég heiti Sigudur Ádni en er oftast kallaður Litli!” Þetta þótti Sigurbirni skondið og sagði frá orðaskiptum heima og sagan barst svo til mín áratugum síðar. 

Í Skálholti fylgdist ég nokkur ár með mannakomum er ég bjó þar. Þegar margmenni var á staðnum fundu börnin hvert annað, kollega- og vinahópar sömuleiðis og prestarnir skutu á prestafundum. Allir vildu njóta Sigurbjarnar, hann var svo skemmtilegur. En svo fór jafnan að það var sem Sigurbjörn gufaði upp. ´”Hvert fór Sigurbjörn, biskup?” spurði fólk. Hann rölti engan stofugang á milli hópanna. Nei, hann fór þangað sem börnin voru. Þar var hægt að ganga að honum vísum. Alltaf snart mig þessi barnavirðing hans. Mér fannst hann prédika með orðlausri, hlýrri nánd erindi Guðs til mannabarna. Atferli sýnir innri mann. Sigurbjörn var þar sem manneskjan var grímulaus, þar sem mannssálin var opin og heiðríkja himinsins fékk tiplað meðal mannabarna á jörðinni. Við getum lært margt af Sigurbirni, þetta líka.

Fræðimaðurinn

Sigurbjörn hafði metnað til náms og naut góðrar menntunar, var og er flestum víðfeðmari hvað fræðin varðar. Hann var öflugur málamaður, frábær ritskýrandi, aflaði sér víðtækrar og líka djúptækrar þekkingar í klassískum fræðum, trúarbragðasögu, trúfræði, heimspeki og hugmyndasögu og svo auðvitað öllum hinum kennimannlegu og þjóðlegu fræðum, sem nýtast mega presti. Um listrænu þarf ekki að fjölyrða, hún var honum gefin og hann iðkaði hana alla ævi.

Prédikunarháttur

Stefjavinnsla einkennir predikanir Sigurbjarnar. Hann dró gjarnan út eitt meginstef og sniðlaði með handbragði listamannsins. Dægurmál speglaði hann í biblíutextum, ræddi siðferðileg úrlausnarefni, höfuðkenningar kristninnar o.s.frv. en aldrei þó þannig, að rammi textans springi eða týndist. Hinar tematísku predikanir voru engar tilraunir með þanþol trúar eða tilheyrenda. Þær voru biblíulegar, töluðu úr heimi trúarinnar, Guðsreynslu Ritningarinnar.

Sigurbjörn færði hinn biblíulega heim til samtals við samtíma sinn og hélt þeirri samræðu árangursríkri, vegna þess hversu vel hann fótaði sig í báðum heimum. Hann reyndi sannleik trúarinnar á Jesú. Predikanir hans voru fluttar af sannfæringu þess, sem hefur verið höndlaður og meinti það, sem hann sagði.

Guð og flóttamaður

Tvö meginstef voru í ræðum Sigurbjarnar: Guð og maður. Manninum lýsti hann gjarnan sem flóttamanni frá eigin skynsemi, samvisku, köllun og þar með Guði. Sigurbjörn dró þessa flóttamenn saman í samnefnaranum þú og ég. Hann sagði:

„Er Guð þá ekki sæll, hinn ríki, voldugi konungur alheimsins? Nei, ekki á meðan þú ert ekki sæll, ekki á meðan hann vantar þig, ekki á meðan hann, Guð þinn og Faðir, er þér ekki annað en nafn, óljós grunur, reikul þrá – á meðan er Guð hryggur, hryggur yfir þér. Það er fylgst með þér úr himnunum.”

Í prédikunum minnti Sigurbjörn á, að mannshjartað sé svipað nú og fyrr, í gleði, synd og sælu, ást og hatri. Móðirin lætur eins að barni sínu, elskhuganum er líkt innanbrjósts og fyrir öldum, morðinginn, þjófurinn, sælkerinn, svíðingurinn og kúgarinn eru áþekkir innvortis. Við fæðumst ekki með hátíðlegri hætti en áar okkar og eddur. Á banasænginni erum við í sömu sporum og þau. Bílar, tækni og tannburstar breyta engu um hver við erum. Þetta dró Sigurbjörn allt upp  – Guð er og maðurinn á enga flóttaleið frammi fyrir þeim altæka veruleika.

Gefast upp – ávinna allt

Ræður Sigurbjarnar eru öflugir kastarar, sem beint var að hvers konar hrófatildri mannanna. Predikanirnar opinbera sjálfumgleði og hroka. Sigurbjörn benti á hið skýra viðmiðið og að Guð bjóði mönnum að ávinna allt, hamingju, tilgang, sanna mennsku – trúa á Guð. Þar með voru mannlýsingar Sigurbjarnar ekki sálfræði, túlkunarfræði, meðferðaraðferð eða heimspekikenning heldur kristindómur, persónuleg játning um hvað reyndist honum, já milljónum fyrr og síðar, lausn alls vanda, tjáning þess að Guð elskar og leitar allra – að Guð gefst ekki upp og svíkur aldrei.

Mál og stíll

Prédikanir Sigurbjarnar eru málfarsundur. Hann lék sér með nýyrði, splæsti vel saman óvænt efni og úr óskyldum merkingarheimum og hefðum. Meitlaðar setningar og hlýjar orðstrokur sóttu svo inn í tilheyrendur og lesendur. Andstæður, sem Sigurbjörn dró oft fram, voru gjarnan í bland við íróníu. En hann var ekki kaldhæðinn þótt hann greindi og tjáði hið kostulega og stundum ógnvænlega. Andstæður glenna upp augu manna gagnvart hinu ótrygga lífi og hæpinni stöðu. Sigurbjörn prédikaði:

„ …allt, sem eftir oss liggur í hinum sýnilega heimi, týnist með kulnuðum eða logandi hnetti út í tómið, með jörð, sem hefur lokið ætlunarverki sínu og verður köld og dimm og líflaus eyðistjarna á öræfaslóðum geimsins, eða blossar upp og hverfur samstundis. En yfir oss hvílir annað og meira en hverfulleiki duftsins, sem vér lifum í og fæðumst og nærumst af. Yfir oss hvílir auglit hins eilífa og orð hins eilífa í náð og í dómi.”

Líkingar og umræðuefni Sigurbjarnar komu oft á óvart og voru hnittin eða fyndin.  

„Líf flestra manna er líkast kirkjusvefni. Þeir sofa þangað til sagt er “amen”. Þá hrökkva þeir upp. En þá er um seinan að heyra eilífðarboðskapinn og taka á móti blessuninni frá Drottni. Þannig vaknar margur þá fyrst, þegar dauðinn nálgast og segir sitt amen yfir lífi þeirra.”

Slíkur texti skemmtir, en undir var djúpur hylur myrkrar alvöru. Aðferðin var hin sama og í Vídalínspostillu, kímni er beitt, sem opnaði og íhugun vaknaði. 

Sálgæsluprédikun

Einkennandi stílbragð predikana Sigurbjarnar er notkun “ég” og “þú” fornafnanna. Saga Jesú er ekki forn saga, heldur saga um fólk allra alda, um þig. Dæmi úr heimi Biblíunnar, sagnir af kraftaverki, af stjórnmálum eða vandkvæðum urðu allt í einu innanhúsmál þitt, varða samskipti þín við maka þinn, börn, stöðu þína, best földu leyndarmál þín og grafin gull hjarta þíns. Predikun Sigurbjarnar varð svo áleitin vegna þess að hann beindi ræðu í farveg einkasamtals tveggja vina. Prédikanirnar þjónuðu því sálgæsluhlutverki. Þær hafa elst vel, eru orðnar klassík, sem megna að upplýsa lífsbaráttu okkar og trú nú og áfram.

Skilaboðin frá Guði

Frá upphafi og alla tíð vissi Sigurbjörn Einarsson, að hlutverk hans væri „að flytja skilaboðin frá Guði.” Hann var sjálfur holdgervingur þess elskuboðskapar. Hann fann ekki aðeins okkur litlu börnin, heldur var okkur ásjóna Guðs. Hann var ekki aðeins verið kallaður biskup, heldur opin sál sem lifði í grímulausu heiðríkju himinsins og því góður hirðir, helgur maður. Ég mat Sigurbjörn meira en flesta aðra menn. Ég sakna hans en blessa minningarnar um hann á þesum 109 ára afmælisdegi hans. Hann var fæddur 30. júní 1911. 

Myndirnar meðfylgjandi. Gunnar Salvarsson tók þessa frábæru svart-hvítu mynd. Gunnar bjó í bernsku í nágrenni okkar Sigurbjarnar, á Tómasarhaga 7, þar sem nú búa Svanhildur og Hilmar. Hina myndina tók ég þegar Sigurbjörn kom í heimsókn í Litlabæ, ásamt Rannveigu, dóttur hans, og Bernharði Guðmundssyni. Sigurbjörn sat við hlið smásveinsins Jóns Kristjáns, sem fann fyrir nánd og friði.

Liverpool FC er Englandsmeistari 2020.

Er þú brýst fram gegn bylnum
berðu höfuðið hátt
óttastu ei myrkrið
né ógn þess og mátt.

You’ll nvever walk alone er söngur Liverpool í Englandi og tugir þúsunda syngja hann hástöfum á leikjum. Helgi Símonarson, frændi minn á Þverá í Svarfaðardal, sagði mér fyrst frá þessum söngsálmi Púlara. Hann var kennari og bóndi fyrir norðan og líka mikill áhugamaður um fótbolta og sérstaklega Liverpool. Og hann varð elsti stuðningsmaður Liverpool í heimi, náði 105 ára aldri. Árið 2000 var fullyrt í leikjaskrá Liverpool að hann væri elsti stuðningsmaður félagsins í heiminum.

Liverpool-liðið er merkilegt. Það hefur orðið kraftaverk, eiginlega upprisa í því liði. Það er að nýju orðið eitt besta fótboltafélag í heimi. Blómaskeið félagsins var fyrir mörgum árum. Þá vann liðið frækna sigra heima og erlendis. En það sem fer upp kemur niður. Í mörg ár var liðið gott meðallið í ensku úrvaldsdeildinni. En svo réð Liverpool Jürgen Klopp til að byggja upp. Og síðan hefur hann endurnýjað liðsandann og smitað gleði til stuðningsmanna. Óháð fyrsta eða öðru sætinu í Englandi eða fyrsta eða öðru sætinu í Meistaradeild Evrópu er liðið orðið eitt það besta í heimi – að nýju.

Af hverju skyldi það vera – og af hverju hefur prestur áhuga á anda fótboltaliðs? Klopp og Kristur tengjast nánum böndum. Það getur haft – og á að hafa – áhrif á líf fólks að trúa á Guð. Svo er ekki alltaf því fólk er mismunandi. Sumir nota, misnota trú eftir þörfum, en aðrir leyfa trú að móta afstöðu sína og samskipti við fólk. En þegar allt er eðlilegt skilar trú mannvinsemd og hlýrri afstöðu og tengingum veröldinni.

Í viðtali var Jürgen Klopp spurður hvernig velgengnin skipti hann sjálfan máli? Klopp svaraði einfaldlega: „Ég er kristinn. Ég er ekki aðalkarlinn heldur einn af mörgum. Við erum lið.“ Þetta er kjarnamál. Að vera kristinn hefur afleiðingar, á að hafa afleiðingar og móta hvernig kristinn maður beitir sér í lífi og starfi, tengist öðrum og lítur á sjálfan sig í tengslum. Klopp hefur frá unglingsárum tekið trú sína alvarlega og í samskiptum við fólk tekur hann afleiðingum af hvað trú merkir. Allir, sem fylgjast með fótbolta, hafa séð hvernig Klopp umgengst annað fólk af virðingu. Hann byggir upp liðsheild. Hann er náinn leikmönnum, brosir til þeirra, eflir sjálfstraust þeirra, tekur utan um sína menn, er mjög skapríkur og einbeittur í störfum en alltaf ræður mannvirðing för, tillitssemi, hógværð og heildarhugsun. Og hvort sem hann tapar eða vinnur virðir hann alltaf mótherjana, talar vel um þá bæði fyrir leiki og eftir leiki. Kristur hefur áhrif á Klopp – og það er þess vegna að Liverpool er upprisið. Kristur hefur áhrif og má hafa áhrif.

Hvað merkir að vera kristinn – að trúa á Guð? Það merkir að við erum hluti af heild. Við erum ekki nafli alheimsins, við erum ekki svarthol eigingirninnar, sem allt sogar til sín. Okkar hlutverk er að styðja aðra, líta ekki á okkur sjálf sem miðju veraldar, heldur sem mikilvæga þátttakendur í stóru teymi fólks. Þegar við skiljum það skiljum við betur eðli tengsla og trúar.

Við mannfólkið erum einstök og dýrmæt. Lífsverkefni okkar eru að rækta siðvitund, visku, mannvirðingu og góð tengsl, við sjálf okkur og fólkið okkar. Kristin trú er ekki vitsmunasamþykki kenninga heldur líf. Að trúa á Jesú Krist er að lifa í tengslum við Guð og menn, sjá sig í samhengi og glepjast ekki til að trúa að maður sé betri, snjallari og klárari en allir aðrir. Stuðningsmenn Liverpool syngja hástöfum: „You´ll never walk alone.“ Það eru orðin sem standa yfir Shankley-hliðinu á Anfield. Sú tjáning rímar við meginstef kristninnar. „Þú ert aldrei einn.“

Fótboltinn getur fallið,. Nú er Liverpool á toppnum en svo getur gengið þess fallið síðar. Allt getur hrunið í kringum okkur – en þó erum við ekki eða verðum yfirgefin. Guð er yfir og allt um kring. Til að verða afburðamaður í fótbolta krefst æfinga. En til að þið verða afburðamenn í lífinu hjálpar að vera eins og Klopp, taka mark á trú og leyfa henni að móta samskipti og líf. Kristur hefur áhrif.

Til hamingju púlarar með titilinn. You’ll never walk alone.