Prédikanir

Guðlaug

Engin þjóðhátíð, engir sæludagar eða berjadagar þessa helgi. Fával við forsetainnsetningu. Engin altarisganga í messu og engar útihátíðir. Þetta er einkennileg verslunarmannahelgi. Margir hafa líka tjáð sterk vonbrigði með nýjar reglur vegna sóttvarna og tilfinningarnar flæða á samfélagsmiðlunum. Sumt af því sem er látið vaða er talsvert fjarri góðri dómgreind. En það er mikilvægt að staldra við og skoða aðstæður. Við, kristnir menn, megum gjarnan vitja grunngildanna og minna okkur á, að það er meðal hlutverka kristins fólks að standa með lífinu og vernda þau sem þarfnast skjóls. Og við megum sækja í hlið himins og koma til guðsþjónustu. Guð er samur og möguleikarnir á guðsræktinni eru ekki síðri þó samskipti lúti stífari reglum. En samfélagstengslin og reglurnar eru í þágu lífsins.

Þegar hægir á að nýju hefur hugurinn leitað til baka, til vormánaðanna og sumarsins. Og sumt af því, sem við höfum reynt og séð, hefur setið eftir og orðið til íhugunar. Margir landar okkar hafa notað sumarið til ferða um landið. Ég hef fylgst með sumum ykkar og séð myndirnar, sem vinir mínir hafa smellt á facebook. Mínar Íslandsferðir hafa verið gefandi. Ég fór með fjölskyldu og vinum um Suðurland. Ég gekk á nýjar slóðir í Skaftafelli og þaut um áhrifaríkt Fjallsárlón sunnan Vatnajökuls og dáðist að dekurhóteli á Hnappavöllum. Svo fórum við um Snæfellsnes. Þetta voru góðar ferðir og líka ferðirnar, sem við fórum upp á Akranes. Þangað er ég búinn að fara tvisvar og alla leið út að vitunum. Þar eru Skagamenn að skapa dásamlega aðstöðu og ástæða til að hvetja fólk til að fara á Breiðina. En merkilegast fannst mér að fara að Langasandi og í Guðlaugu.

Laugin við Langasand

Hvað er það? Hver er Guðlaug? Það er ný laug, sem búið er að gera í brimgarðinum við Langasand. Glæsilegt mannvirki á þremur pöllum. Fólk kemur um langan veg til að baða sig í þessari dásemdarlaug með himinnafninu.

Guðlaug þessi á sér merkilega sögu, sem hófst í konu sem bjó á Bræðraparti yst á Akranesinunu. Í mörg ár, raunar áratugi, hefur blasað við, að bæta þyrfti aðstöðu og þjónustu við fólk við Langasand. Þessi gullströnd Skagans hefur verið íbúum aðdráttarafl, leiksvæði og útivistarsvæði. Á síðari árum hefur sjósundsfólkið farið þar í sjóinn. Marga hefur því dreymt um, að heitir pottar yrðu settir niður við Langasand. Umræður bárust jafnvel inn í stjórn styrktarsjóðs, sem kona mín stýrði – og til minningar um ömmu hennar og afa. Sjóðsstjórnin ákvað að leggja fé til framkvæmda. Þáverandi bæjarstjóri studdi áætlanir sem og meirihluti bæjarstjórnar Akraness. Frábærir arkitektar voru fengnir til starfa, sem skiluðu frumlegum tillögum að hófstilltri en glæsilegri byggingu. Ferðamálasjóður og Akranesbær lögðu líka til fé til laugarinnar við Langasand.

Bræðrapartshjónin

Styrktarsjóðurinn, sem samþykkti laugarpeningana, var kenndur við hjón sem bjuggu á Bræðraparti nærri vitunum. Þau hétu Guðlaug Gunnlaugsdóttur og Jón Gunnlaugsson. Að þeim látnum var jörð þeirra og eigur gefnar til mikilvægra uppbyggingarmála á Akranesi. Framlag til laugargerðarinnar var það síðasta, sem sjóðsstjórnin greiddi, áður en þessum mikla milljónasjóði var lokað. Minning vitavarðarins og formannsins Jóns Gunnlaugssonar hefur verið vel varðveitt og nýr björgunarbátur slysvarnardeildarinnar ber t.d. nafn hans. En þar sem byggja átti laug fyrir minningarfé úr sjóði um þau hjón lá beint við að laugin fengi nafn Guðlaugar. Svo varð og allir sem fara í Guðlaugu njóta hennar og þeirra hjóna er minnst.

Guðlaug var tekin í notkun í desmeber 2018 og hefur síðan glatt marga, ekki bara kroppa baðgesta heldur hrífur líka fyrir fegurð og góðan arkitektúr. Guðlaugin byggir á sögu en líka formum, litum, hreyfingu sjávar, grjóts og sands strandarinnar nærri.

Þegar ég kom að Guðlaugu í sumar voru margir á ferð og fjöldi í lauginni. Guðlaug hefur komið Akranesi á kort ferðamennskunnar og orðið sem nýtt og opið hlið að sögu Akraness en líka Skaga nútímans. Fólk nýtur blessunar, líkamlega, félagslega, listrænt og þar með andlega. Þessi laug hefur táknvíddir, sem spanna ekki aðeins steinsteypu og hreinsun, heldur svo margt fleira.

Hið sanna

Þetta er inngangur að texta dagsins og útleggingu. Áhersla guðspjallsins er á sannleika og heilt og gott líf. Silli og Valdi gerðu eitt af versum dagsins úr Fjallræðunni að slagorði. Af ávöxtunum skuluð þér þekkja þá. Og það hefur nú löngum verið kennimark góðrar matvöruverslunar að ávextir séu góðir og grænmetið gott. Svo er líka minnt á, að líferni og gerðir mannanna séu birtingarmynd um hið rétta, góða og gefandi. Á þessum álagstíma COVID-19 blasir við í pólitík heimsins að sannleikurinn er ekki við stjórnvöl alls staðar. Sjálfhverfir lukkuriddarar vekja á sér athygli til að ná sem lengst. Sagt hefur verið að narcisistar leiti inn í stofnanir og kerfi þar sem völd eru og peningar. Í Noregi er reiknað með að narcisistar séu nærri 3% innan stjórnsýslunnar. Og sjálfhverfungar reyna alltaf að ná völdum, peningum, lofi og dýrð. Þeir hika ekki við, að sveigja sannleikann til að kýla andstæðinga sína niður, koma sjálfum sér á framfæri, hrifsa til sín gæði heimsins – sem er alltaf á kostnað annarra. Falsfréttir eru tæki sannleiksglæpamanna. Í heimsfréttum þennan morguninn er sagt frá falsfréttaveitum sem valdamenn í Brasilíu halda úti. Hæstiréttur landsins varð að beita sér því þetta eru hópar sem vilja valdarán og skert tjáningarfrelsi. En slíkir hópar eru um allan heim, hópar sem halda úti lygafréttum til að seilast eftir völdum og halda þeim.

Hér á Íslandi er þessa mánuðina sérstakt verkefni íslensku fjölmiðlanefndarinnar, að vekja athygli fólks á því að við þurfum að vera á varðbergi, trúa ekki athugunarlaust því sem sagt er á vefmiðlum eða miðlað á netinu, ekki heldur í stóru fjölmiðlunum, því sannleiksspellvirkjarnir reyna alltaf að búa til nýja veruleika – til hliðar við sannleika og gildi – og skapa sér stöðu í stríðinu um áhrif. Þeir eru ekki aðeins úlfar í sauðargæru heldur fótósjoppaðar grímur. Oscar Wilde skrifaði læsilega bók um slíka í ritinu Myndin af Dorian Grey. Fallegir að utan en hroðalegir að innan. Stoppa, hugsa, athuga. Það er nafnið á átaki Fjölmiðlanefndar sem er ætlað að efla almenning til þess að greina falsfréttir frá öðrum.

Guðlaug á Akranesi varð í sumar fyrir mér tákn um andstæðu vitleysu, blekkingar og sannleiksflótta samtíðar. Konan Guðlaug Gunnlaugsdóttir á Bræðraparti var hæfileikakona, mikilvirk í störfum sínum, öflug móðir, sem hvíslaði ekki aðeins ástarorð í eyru barna og bónda, heldur beitti sér fyrir menntun síns fólks og ábyrgð í vinnu og lífi. Hún ól upp barnahópinn sinn vel. Þau urðu til mikils hags og gagns í menntunarmálum og útgerð og lögðu margt til mannlífs á Skaganum og víðar. Guðlaug var engin blekkingarkona, heldur beitti sér gegn vitleysum, lagði gildi í líf ástvina sinna og samfélags. Hún kunni að tala við mannfólk en líka við Guð. Guðlaug var sjálf lauguð guðsástinni og lifði í ljósi trúar sinnar og himintengsla.

Persónan Guðlaug er því til fyrirmyndar. En svo er mannvirkið sem nýtur nafns hennar og gjafa hennar svo vel hannað að það er þrenna og minnir á þrenninguna efra. Vatnið í lauginni tengir við vatnið í skírnarfontum kirknanna. Baðferð í Guðlaugu verður flestum inntaksrík því laugin er svo marglaga listaverk og táknverk. Einföld hressingarstund kallar til dýpta og þess sem er æðra. Svo er ljómandi að baðferðin kostar ekkert, hún er gratís eins og allt það besta í lífinu. Eins og fagnaðarerindið

Samfélag okkar er á ferð. Gildi trosna, siðurinn er sprunginn í lífi margra. Við það rofnar siðferði og lífsstefna margra einstaklinga. Þegar gildin fletjast út heldur merkingar- og menningarvefur samfélagsins ekki. Lukkuriddarar hlaupa af stað og reyna að sannfæra okkur um hliðræna veruleika, nýtt gildismat, ný tilbeiðslugoð í pólitík, lífi og menningu. En hvað svo sem okkur finnst um kirkju eða átrúnað er málefni kristninnar hið slitsterka og mikilvæga í samfélagi okkar. Kristinn siður er til verndar lífi, fólki og sköpunarverki. Við þurfum ekki lukkuriddara sem eru sérfræðingar í spuna hliðrænna veralda heldur gildi og ábyrgð gagnvart lífi, samfélagi, náttúru sem Guð gerði svo góða.

Af ávöxtunum skuluð þér þekkja þá. Hverjir eru þínir ávextir? Hver eru þín hlutverk? Hvað viltu? Og hvað skiptir mestu máli og er kjarni siðarins? Guðlaug minnti mig á grunngildin. Okkar verkefni er að skola vitleysunni burt og verða samfélagi til heilla í lífinu. Stoppa, hugsa, athuga. Guðlaug skolar af okkur og setur okkur í samband. Kristinn siður setur okkur í samhengi lífsins. Ekkert fals, heldur sannleikur í þágu lífsins, sem Guð kallar okkur til.

Í lífsins tæru lindum 

þú laugar mig af syndum 

og nærir sál og sinni

með sælli návist þinni.

(SE sálmur 701 í sálmabók þjóðkirkjunnar)

Amen

2020 Íhugun í Hallgrímskirkju 2. ágúst, 2020.  8 sunnudagur eftir þrenningarhátíð. Verslunarmannahelgi. Sóttvarreglur voru mjög hertar föstudaginn 31. júlí. 

Um laugina, gerð Guðlaugar og verðlaun eru ýmsar heimilidir á vefnum og hvernig hún hefur opnað Akranes fyrir mörgum. 

https://www.akranes.is/is/frettir/gudlaug-a-langasandi-formlega-opnud-almenningi

Guðlaug fékk umhverfisverðlaun Ferðamálastofu í desember 2019. Sjá grein í Skessuhorni:

https://skessuhorn.is/2019/12/18/gudlaug-saemd-umhverfisverdlaunum-ferdamalastofu/

Minningargrein Péturs Ottesen um Guðlaugu Gunnlaugsdóttur: https://timarit.is/page/1334124#page/n16/mode/2up

Á annað hundrað milljónum veitt til samfélagsmála á Akranesi. Um framlög úr minningarsjóði Guðlaugar og Jóns: http://skessuhorn.rat.nepal.is/frettir/nr/184945/

Björn Ingi Hrafnsson skrifaði um hvernig Guðlaug hefur komið Skaganum á kortið að nýju í grein í Viljanum: https://viljinn.is/dagbok-ritstjora/af-hverju-er-akranes-komid-aftur-i-alfaraleid/

Best geymda leyndarmál Akraness:

https://www.mbl.is/ferdalog/utivist/2020/02/10/best_geymda_leyndarmal_akraness/

Um árvekniátak Fjölmiðlanefndar er hægt að fræðast á slóðinni: https://fjolmidlanefnd.is/stoppa-hugsa-athuga/

Myndirnar af laugarfólki í frumbaðinu í Guðlaugu tók ég á opnunardegi sem og myndina af undirbúningshópnum. Kennimyndin, þ.e. stóra myndin sem og drónamyndin eru af facebookvef Guðlaugar. Kristjana Jónsdóttir fann til mynd af Guðlaugu. Myndina af Bræðrapartshjónunum fékk ég af þeirri stórmerku síðu haraldarhus.is Takk Haraldur Sturlaugsson. 

Greinar og pistlar

Skálholt

Miklir staðir þjóna ýmsum og jafnvel ólíkum markmiðum. Skálholt er þannig staður, hefur mismundi áhrif á fólk, sem hefur því ólíkar skoðanir um hlutverk staðarins. 

Skálholt er margvídda og þjónar mörgum hlutverkum. Í fyrsta lagi er Skálholt táknstaður þykkrar sögu og tengist flestu í menningu Íslendinga. Skálholt er einnig tónlistarvettvangur. Kirkjuhúsið er ómundur og hentar lágstemmdri tónlist og tónlist fyrir stuttan katedralhljóm. Innlendir og útlendir ferðamenn fjölmenna í Skálholt, sem er hentugur áfangastaður á gullna hringnum. Safnið, kryddreitirnir við skólann og Þorláksbúð þjóna t.d. ferðamönnum auk kirkjunnar. Skálholt er staður fegurðar, hrífandi augnhvíla og sunnlensk sjónarrönd, sem verður hvað stórkostlegust þegar regnbogar teikna friðartákn á himininn yfir staðnum. Þá verður kirkjan sannkölluð dómkirkja regnbogans. Í Skálholti er biskupsstóll og prestssetur. Skálholt er að auki pílagrímastaður og menningar- og fræðslu-miðstöð kirkjunnar. Svo er Skálholtskirkja sóknarkirkja, þjónustuhelgidómur uppsveita Árnessýslu og dómkirkja.

Skálholtshlutverkin eru mörg og ekki öll talin. En hvert þeirra er mikilvægast? Það er hlutverk helgistaðarins. Mikilvægasta hlutverk Skálholts er trúarlegt, að miðla nálægð og umhyggju Guðs. 

(Myndina tók ég 2010 – og það er gosstrókurinn að baki turni Skálholtskirkju).

Greinar og pistlar

Handverk og andverk

Mér hefur alltaf þótt gaman að smíða. Í mér kviknar djúp gleði þegar ég nýt anda og handa í samvinnu. Ég er himinsæll á öllum ljósmyndum þegar ég er við smíðar. Af hverju skyldi það vera?

Annir og veikindi á bernskuheimilinu urðu mér hvati til sjálfstæðis. Ég lærði strax sem smábarn að dunda mér og finna mér verkefni. Þegar ég vaknaði fór ég beint að dótakassanum mínum, setti saman og byggði hluti og hús úr kubbum af ýmsum gerðum. Ég var svo lánsamur að nýr leikskóli Drafnarborg var í nágrenni heimilis míns. Bryndís Zoega var stjóri og stórveldi þess skóla. Hún var ótrúlega hugmyndarík. Hún fékk m.a. bændurna á mölinni að koma með skepnurnar sínar í heimsókn í leikskólann.

Við börnin fengum verkefni við hæfi. Bryndís sagði móður minni að sonur hennar væri mikið smiðsefni. Enginn í leikskólanum væri kunnáttusamari og nákvæmari með hamar en hann. Þegar ég hitti Bryndísi mörgum árum síðar sá hún ástæðu til að upplýsa mig líka um smiðsgetu ungsveinsins.

Ég ber nafn Árna Þorleifssonar, smiðs á Sjafnargötu. Hann var guðfaðir sambands foreldra minna. Hann átti ekki afkomendur sjálfur og bað móður mína að gefa drengnum Árnanafnið. Þegar hann var orðinn blindur og lyfti hvorki sög né hamri  ákvað hann að gefa mér hefilbekkinn sinn. Það var eftirminnilegt að sjá þennan gamla blinda mann kveðja vinnutæki sitt og vin í hinsta sinn. Síðan hefur bekkurinn verið í minni eigu. Nú hef ég góða aðstöðu fyrir hann í bílskúrnum. Hann er fallegur, vellyktandi og þjónar mér og mínum við smáverkin.

Smíðar geta verið einfalt verk endurtekningar. Einhvern tíma var sagt að endurtekningin væri einkenni helvítis. Einhæfni getur lamað og lemstrað. Og það er skemmtilegast þegar verkefnin krefjast samstillingar anda og handa. Andverk og handverk verða þá eitt. Maðurinn er heild og best þegar við líkami, sál og andi eru vel tengd og velvirk saman.

Fyrir skömmu var ég handlangari hjá Sverri Gunnarssyni, sem var að ljúka sérhæfðu viðgerðarverkefni á húsi mínu. Þegar Sverrir, sem er af ætt listasmiða, kvaddi sagði hann við mig: „Þú hefur verksvit.“ Mér leið eins eins og ég hefði óvænt verið útnefndur heiðursdoktor. Smiðurinn Sigurður Árni gladdist.

17. júlí, 2020.

 

Greinar og pistlar

Auf der Grenze – Þingvellir

In Þingvellir vereinigten sich am Anfang auch die Isländer und wurden eine Nation, an diesem Ort sind die denkwürdigsten Ereignisse begangen worden, und hier wurde in 1944 die Republik gegründet. Auf dem flachen Gelände vor unseren Augen geschahen die meisten herausragenden Ereignisse der isländischen Geschichte, und die wichtigsten Entscheidungen wurden hier getroffen. Und hier gründeten die Isländer ihr altes und bedeutendes Parlament.

Þingvellir ist aber nicht nur eine historisch interessante Stätte, sondern es ist auch ein besonderes Naturparadies. Der Mittelatlantische Rücken, der die europäische und die amerikanische Kontinentalplatte trennt, verläuft hier durch das vor uns liegende Tal. Nirgendwo sonst kann man so augenfällig die Grenzen der Neuen und der Alten Welt wahrnehemen.

Vor neuntausend Jahren gab es hier kein Tal, und damals war die Lava, auf der wir jetzt stehen, glühend und flüssig. Aber aufgrund der Kontinentalverschiebung haben sich die Platten im Durchschnitt 3 centimeter pro Jahr voneinander wegbewegt. Das dazwischenliegende Gebiet ist sozusagen richtungslos, und das hat oft zu Absenkungen geführt. Das Tal ist vermutlich 30 m breiter als es vor tausend Jahren war. Wir befinden uns hier auf vulkanischem Gebiet, alle Berge ringsum sind durch Vulkanausbrücke entstanden. Insgesamt könnte man hier an die 100 einzelne Vulkane auzählen, und wir finden hier fast sämtliche vulkanischen Formen vor, die es auf Island gibt. Trotz dieser großen Anzahl hat es glücklicherweise hier in den letzten zweitausend Jahren keinen Ausbruch gegeben. Der letzte war kurz nach Christi Geburt, die Insel mitten im See, die auf die gleiche Weise entstand wie vor 25 Jahren die Insel Surtsey im Süden von Island. Der Ausbruch fand unter der Wasserober-fläche statt, und als der Krater aus dem Wasser herausragte konnte Lava fließen und festes Gestein bilden.

Das Haus mit der kleinen Kirche zeigen den typischen Baustil isländischer Bauernhöfe aus dem letzten Jahrhundert. Wir sehen auch den großen See, in dem schätzungsweise 20-30 Millionen Fische leben. Der See hat einen Zufluß von ca 100 kubikmetern pro Sekunde, und dieses Wasser fließt zum größten Teil underirdisch durch Spalten in der Lava ein, die wir hier vor uns sehen. Das wasser, das aus dem isländischen Hochland kommt, wird in der Zukunft eine der wichtigsten Ressourcen für Island sein, und deswegen is das Wasser in den Lavaspalten und im See uns eine ständige Mahnung daran, dass wir die isländische Natur nach besten Kräften zu bewahren haben.

Am Anfang der ísländischen Geschichte, vor fast elfhundert Jahren, beschlossen die Isländer, ihrem neuen Staatsgebilde, in dem sehr unterschiedliche Gruppen einer Ordnung und Einigung bedurften, eine gesetzgebende Versammlung und nicht eine Monarchie zur Grundlage zu geben. Im ganzen Land wurde eine Stelle gesucht, die einingermaßen zentral gelegen war und über Wasser zum Kochen und Waschen, sowie Holz zum Häuserbau und Heizen verfügte. Eine gewisse Anhöhe, auf der das Thing zusammentreten konnte, war erforderlich, ebenso wie flacheres Gelände für Häuser, Zeltbuden und Menschen. Darüber hinaus brauchte man viel Weideland für die Pferde. Þingvellir wurde ausgewählt. Hier wurde das Allthing, das Thing oder Parlament aller, gegründet. Hierher kamen aber außer den Thingmitgliedern noch eine Menge ander Leute, so z.B. ihre Berater und die herausragendenen Persönlichkeiten des Landes. In der damaligen Zeit, als es keine Dörfer auf Island gab, war Þingvellir so etwas wie eine Sommerstadt. Die Menschen kamen um zu handeln, Nachrichten auszutauschen, Ehen zu schließen, die Abhaltung des Things und der Gerichts- verfahren mitzuverfolgen und auch ganz einfach um Feste zu feiern. In Þingvellir fanden die unterschiedlichen Gruppen zueinander, und hier wurde die islandische Nation geboren, indem sie ein gemeinsames Schicksal und gemeinsame Lebensbedingungen entdeckte.

Jetzt ist es an der Zeit, zur egentlichen Thingstatte zu gehen. Auf dem wichtigsten Platz des alten Things, dem Gesetzesberg, wird uns Professor Dr. Sigurður Líndal genaures über die Zeit zwischen 930 und 1262, die Gesetzgebung und die einzelnen Institutionen des damaligen Freistaats sagen. Wir gehen durch die Almannagjá, die Allmännerschlucht. Þingvellir is ein Ort der Klänge. Wenn wir die Almannagjá betreten, werden wir auf Trompteten gespielte isländische Melodien hören, die durch die ganze Schlucht klingen und durch das Echo hinunter auf die Thingebenen geworfen werden, genauso wie in früheren Zeiten.

Die Kirche von Þingvellir

Man hat häufig darüber diskutiert, ob diese alte Kirche, die von 1859 stammt, nicht abgerissen und statt dessen eine naue gebaut werden sollte. Gott sei Dank ist daraus nie etwas geworden und diese Kirche aus der ersten Generation isländischer Holzkirchen blieb stehen. Sie wurde von Bauern errichtet, von Bürgern dieses Landes ausgesmückt, für die Gemeinde von Þingvellir. Immer noch wird sie als Pfarrerkirche benutzt. Diese kleine Kirche ist aber gleichzeitig ein Symbol für die enge Verbindung von Glauben, Gesetzgebung und Nation. Die ersten Thingversammlungen wurden immer vom obersten Priester eröffnet. Nach Annahme des Christentums ging der ersten Sitzung des Things eine kirchliche Feier voraus, und so ist es auch heute noch beim Allthing in Reykjavík.

Die erste Kirche, von der man weiß, wurde ca. 1018 aus Holz errictet, das der norwegische König Þingvellir geschenkt hatte. Die Kirchen des Mittelalters waren größer als die der späteren Jahrhunderte, weil man dann be schlechtem Wetter die gesetzgebende Versammlung des Things, die Lögrétta, in die Kirche verlagern konnte. Als die parlamentarischen Aktivitäten in späteren Jahr-hunderten an Umfang immer mehr beschnitten wurden, bestand kein Bedarf mehr für so große Bauten, und die Kirchen wurden den Bedürfnissen der Gemeinde entsprechend kleiner.

Das Christentum wurde hier in Þingvellir im Jahre 1000 angenommen, und im Jahre 2000 wird hier im Gedenken an dieses Ereignis eine Feierstunde stattfinden. Aber schon vor diesem Zeitpunkt war das Christentum nach Island gekommen, und bereits im 10. Jahrhundert mehrte sich die Zahl derjenigen, die sich dazu bekannten. Es mußte zu einer Entscheidung über einen einheitlichen Glauben kommen. Ein große Volksmenge versammelte sich auf Þingvellir, beret, für den Glauben zu kämpfen. Der Gemeinschaftsfriede und die gesetzliche Grundlage waren in Gefahr. Mit diesem Gedanken vor Augen versuchten die führenden Persönlichkeiten, zu einem Konsens zu kommen, aber vergeblich, so daß zum Schluß dem Gesetzsprecher die schwierige Rolle zufiel, das oberste Gericht zu spielen und über den zukünftige Glauben zu entscheiden.

Nach einer langen Bedenkzeit berief der Gesetzsprecher alle Anwesenden zum Lögberg und hielt eine Rede über die Wichtigkeit dessen, daß die Nation eine Gesetzgebung, eine Religion und einen Glauben habe. Und er entschied, daß ein Mittelweg eingeschlagen werden sollte. Die Isländer sollten christilich sein, aber all denjenigen, die sich nicht mit dem offiziellen Glauben abfinden konnten, war es gestattet, ihrem Glauben nachzugehen und den heidnischen Göttern zu opfern, aber nur heimlich. Diese Entscheidung war genial – ein Beispiel für gute Diplomatie. Und wahrscheinlich sagt sie mehr aus als vieles andere über den Glauben und die Lebenshaltung der Isländer. Wir haben eine offizielle Staatsreligion, die evangelische Kirche. Wir gehören ihr an, wir nehmen an kirchlichen Zeremonien teil und beanspruchen kirchliche Dienstleistungen, aber fast ein jeder von uns geht in Dingen des Glaubens seine eigenen Wege, ganz parallel zu anderen gesellschaftlichen Angelegenheiten.

Grund für den ausgeprägten Indivualismus der Isländer ist wahrscheinlich in erster Linie der ständige Lebenskampf in diesem Land der Naturkatasrophen. Der Gedanke an Vulkanausbrüche, reißende Gletscherströme, überschwemmungen, Unwetter im Winter, einen kalten und oft gnadenlosen Himmel, der kein Futter für das Vieh herbab, und das wilde Meer, das sein Spiel mit den kleinen Booten und Menschenleben trieb. Im Ringen mit der Natur verschwanden oft Väter und Ernährer, und Mütter hatten den Verlust von vielen Kindern zu beklagen. Von 1100 bis 1800 verringerte sich die Bevölkerungszahl ständig, und erst in der Mitte des neunzehnten Jahrhunderts kam sie wieder auf den gleichen Stand wie zu den besten Zeiten des Freistaats. Welche Auswirkungen hatte dieser Kampf mit der Natur?

Der deutsche Theologe Paul Tillich nannte seine Biographie „Auf der Grenze”, was vielleicht eine sehr gute Bezeichnung für isländische Dasein ist. Die Volkssagen handeln ebenfalls vom Kampf mit den Elementargewalten der Natur, wie sich Menschen aus schwierigen und elenden Umständen zu befreien versuchen. Religiöse Tradition steht unter denselben Vozeichen. Gewiß wurde Theologie aus dem Ausland, nicht zuletzt aus Deutschland eingeführt, und hatte unter anderem großen Einfluß auf der Entstehung einer Isländischen Literatur. Aber trotz Luther, Neologie, Schleiermacher, Strauß, Wilhelm Herrmann, Adolf von Harnack und später Barth und anderen, die hier in Island Anhänger fanden, ist die isländische Religion noch mehr vom Lebenskampf in einer gleichzeitig lieblichen und grausamen Umgebung geprägt. Die isländische Einstellung zur Religion is eine “Theologie der Grenze” In klassischen isländischen theologischen Schriften wird der Mensch als eine Grenzexistenz am äußersten Rand der Welt beschriben, in ständigem Kampf mit seinem inneren, mit der Natur. Der Mensch is ausgefordert, den drohenden Mächten ins Auge zu sehen, den schwierigen Lebensbdingungen, und mit Würde und moralischer Verantwortung sein Leben zu leben, und weder vor Natur-katastrophen noch vor sittlicher Verderbnis zu kapitulieren.

Þingvellir hat eine Symbolfunktion für dieses Land. Die natürliche Beschaffenheit erinnert die Isländer ständig an Vergänglichkeit und Risiko. Þingvellir is die Stätte des Things, hier fanden schicksalsschwere historische Ereinisse statt, hier war in gewissen Sinne die Kernzelle für Unabhängigkeitskampf und Religion. Hier treffen Ost und West aufeinander, die natürlichen und die historischen Gegebenheiten machen Þingvellir zu einem symbolischen Ort nicht nur für Isländer, sondern auch für viele Ausländer, die die Bedeutung dieses Ortes verstehen, die verstehen, wie seine Tradition in Diplomatie und der isländische Lebenskampf bespielhaft sein können für globale Probleme im Zusammenleben von Nationen und Völkergruppen einerseits und der Natur andereseits.

Texti SÁÞ til undirbúnings heimsókn forseta Þýskalands dr. Richard von Weizcäcker, 17. júlí 1992. Þýðinguna gerði lærifaðir minn í MR dr. Kjartan Gíslason. Myndir SÁÞ.

 

Greinar og pistlar

Hnitmiðuð kínversk-ensk orðabók fyrir elskendur

Foreldrar mínir keyptu bækur Menningar og fræðslusambands alþýðu og Helgafellsbækurnar voru eins sjálfsagður kostur og mjólkin úr Dunhagamjólkurbúðinni og niðursuðudósirnar úr KRON. Forlagið Angústúra sendir þessi árin heim til okkar heimsbókemnntir samtíðar og heldur uppi merki metnaðarfullra, íslenskra forlaga 20. aldarinnar. Það er vel. Takk Angústúra.

Hnitmiðuð kínversk-ensk orðabók fyrir elskendur er önnur bók Xiaolu Guo sem ég hef lesið. Sú fyrri var stórsagan Einu sinni var í austri. Metnaðarforlagið Angústúra gefur báðar bækurnar út og í afbrgaðsþýðingu Ingunnar Snædal.

Zhuang er aðalpersóna sögunnar. Hún er send af foreldrunum til London til að læra ensku. Og til að læra mál þarf hún að læra að nota orðabækur en kemst fljótt að því, að orðabækur eru menningarskilyrtar. Foreldrar Zhuang voru skóframleiðendur og dótturinni er gert að læra þetta vestræna tungumál til að geta séð um samningamálin. Aðlögun Zhuang að vestrænum hugsunarhætti er lýst af nærfærni og húmor, skólagöngu hennar, dugnaði og einbeitni.

Zhuang hrífst af sér eldri og enskumælandi manni. Hún flytur inn til hans og þau verða elskendur, sbr. nafn bókarinnar. Þróun sambands þeirra er burðarás bókarinnar, sem er nútímaballaða um austur og vestur. Hvernig slípast saman kínversk kona og velskur karl? Menntakerfið kínverska lýtur ákveðnni stjórn og stefnu og menningarmótunin byggir á slitsterkri menningu þúsunda kynslóða. Ung kínversk kona, hin austræna draumadís, er mótuð af hefð og væntingum. Og draumakarlinn, sem flýði úr búskaparpuðið í Wales, er líka ríkulega mótaður af hefð og hugmyndum um sjálf og menningu.

Við lestur bókarinnar leitaði á mig setning Rudyard Kipling í ballöðunni um austrið: „Austur er austur og vestur er vestur og það tvennt getur aldrei mæst.“ Bæði hafa þarfir í sambandinu og koma til móts við hvort annað. Samskiptin breyta báðum. En það er eins og ástarbál austurs og vesturs sé dæmt til að mistakast. Einstaklingarnir breytast vissulega en verða síðan sem táknmyndir um menningarþróun næstu áratuga. Sá breski gafst upp en sú kínverska dregur með sér nýjar hugmyndir og nær að draga margt úr breskri menningu inn í stórmenningu sína og Kína. Hann er heldur aumkunarverður í ráðleysi sínu, en í henni er ekki aðeins nútíð heldur kraftmikil framtíð. Menningarhefðir eru ekki bara spurning um góða túlkun eða þýðingu. Sumt týnist ekki aðeins í þýðingu heldur verður ekki þýtt heldur lifað, jafnvel þótt það sé í mikillitogstreitu. 

Eins og í fyrri bók höfundar er margir gluggar opnaðir. Lesandinn fær innsýn í mun vestræns og kínversks hugsunarháttar, menningar og sjálfsskilnings. Kínverskur hugsunarháttur er skýrður með fjörmiklum hætti, málfræði og áherslur kínverskunnar. Svo er húmorinn aldrei langt undan þrátt fyrir sársauka aðalpersónanna. Það er því ekki aðeins áhugavert eða skemmtilegt að lesa bækur Xiaolu Guo heldur líka menntandi.

Bókin er skrifuð skringilegri ensku innflytjandans og Ingunni Snædal hefur lánast að miðla orðfærinu vel í þýðingu. Það tók mig nokkurn tíma að komast inn í Hnitmiðaða kínversk-ensk orðabók fyrir elskendur. Hún kveikir ekki strax í lesandanum. En ég mæli með að fólk fleygi henni ekki frá sér eftir tuttugu blaðsíður. Bókin vinnur á og sagan grípur. 

Um Einu sinni var í austri sjá umsögn mína að baki þessari smellu.