Útfararræður

Guðbjörg Þórisdóttir + minningarorð 

Ljóðið læðist

að leyndum dyrum vitundarinnar

bíður.

Þú heyrir hvíslað –

hlustar í spurn

opnar

finnur yl ljóssins.

Fyrr en varir

eruð þið orðnir vinir –

þú, ljóðið og ljósið.

 

Þetta skrifaði Guðbjörg 22. júní 2004 kl. 00:30. Hún orti með orðum, augum og athöfnum. „Gott hjá þér“ sagði hún við okkur mörg. „Gott hjá þér,“ segjum við þegar við kveðjum Guðbjörgu.

Guðbjörg var svo kraftmikil og hugumstór, að hún varð öllum eftirminnileg. Hún þorði að teikna og lita út fyrir rammann – bæði á blaði og í lífi – og því urðu myndirnar af henni litríkar. Myndir af konu, skapandi og fullri af lífsorku, ást á lífinu, áhuga á fólki og inntaksríkum bókmenntum, sem spegluðu lífið. Og í þessum minningarbrotum eru dregnar upp nokkrar af myndunum af Guðbjörgu, skólastjóranum, mömmunni, fræðaranum og lífskúnsternum. Myndir eru fyrir lífið, til að gleðjast yfir og læra af.

lindargullið og eldflugan

Það var fyrsti dagurinn í skólanum og unglingarnir þekktu ekki Guðbjörgu, spunagetu hennar, kennslutækni, uppeldisfærni eða kátínu hennar. Þeir voru komnir í kennslustofuna og biðu eftir kennaranum. Allt í einu vatt Guðbjörg sér inn með rautt sjal á öxlum. Hún fór úr skónum og stökk svo upp á stól og þaðan fór hún upp á kennaraborðið. Svo hóf hún, öllum á óvart og án þess að kynna sig, að þylja texta sem þau höfðu aldrei heyrt áður:

„Mig dreymdi ég geingi útí skóg einsog í fyrra þegar ég gekk útí skóg með stöllu minni; og stóð ein í rjóðrinu við lækinn. … Títa, litla grýta, liljan hvíta, mýrispýta, lindargullið og eldflugan mín…“

Og svo flutti Guðbjörg áfram, með tilþrifum og til enda Unglinginn í skóginum. Nemendurnir göptu, störðu á kennarann – upp á borði – og reyndu að fylgjast með framvindu orðagjörningsins. Svo þegar galdurinn hafði náð inn í unglingakvikurnar stökk Guðbjörg niður á gólf og skellihló. Hún hafði náð þeim. Hópurinn gerði sér þá grein fyrir að kennsla væri ekki óhjákvæmilega ítroðsla, heldur leikhús lífsins, sálarstækkandi gaman. Guðbjörg varð þeim – og flestum sem kynntust henni – heimsljós. Halldór Laxnes var góður, en hún líka. Bókmenntir voru fyrir lífið og hún líka.

Úrræðagóð

Önnur mynd. Guðbjörg var alltaf sjálfbjarga, aldrei farþegi í lífinu. Ef hana vanhagaði um eitthvað kláraði hún dæmið sjálf. Þegar allir krakkar voru blankir í uppvexti hennar var hún allra snjöllust og dugmest í sölu merkja og happdrættismiða. Hún greindi markaðinn fullkomlega, vissi hvar, í hvaða húsum, væri hægt að selja og hvar söluhorfur voru þungar. Og þó Guðbjörg setti allt á fullt í námi í Hagaskóla og yrði dúx í ýmsum fögum vann hún meðfram skóla (hún fékk Heimsljós að launum fyrir námsafrek, áritað af þeim merka skólamanni Birni Jónssyni, skólastjóra Hagaskóla). Hún vann í Bæjarútgerðinni og ormhreinsaði karfaflök á flughraða. Svo puðaði hún í Víði. Fyrri hluta daganna afgreiddi hún í verslun, í sjoppunni á kvöldin og svo skúraði hún áður en hún lognaðist út af í rúminu heima. Yfirferðin, krafturinn og getan urðu henni uppspretta fjár og möguleika. Hún átti alltaf pening því hún var svo úrræðagóð, vinnusöm, kraftmikil og marksækin. Þær eigindir nýttust henni í vinnu og í einkalífi.

Laxveiðin

Guðbjörg var ekki stangveiðikona – og var raunar ekki vel við að deyða fisk og slíta úr honum öngul. En hún átti hins vegar dásamlega og gamanleitandi vini, sem höfðu húmor fyrir lífinu. Hún ræddi einu sinni laxveiði við vinkonu sína. „Strákarnir fara í veiði og af hverju ekki við?“ Og þær ákváðu að skella sér í veiði. Þær gíruðu sig upp, náðu sér í hinn fullkomnasta búnað, fóru að ánni í grænum vöðlum með flugunet til varnar mývarginum og leið svona líka ljómandi vel á árbakkanum og hlógu sig máttlausar yfir vankunnáttu að kasta flugu. En aflatölur voru ekki aðalmálið og engum sögum fer af Maríulöxum eða uggabiti. Þetta voru gleðiveiðar. Slíkar veiðar eru göfugastar. Og myndin af þeim með stangir og í vöðlum veltandi á bakkanum í hláturrokum er heillandi, eins og sena í gamanmynd. Vinkvennahópur Guðbjargar var landslið vináttunnar. Gleði, alúð og umhyggja áttu sér ekki takmörk í samskiptum.

Máltakan

Guðbjörg hafði áhuga á börnum, mat börn mikils. Hún var heilluð af þroskaskeiðum þeirra og vissi að börn geta og þora. Hún ræddi við börn eins og jafningja. Þegar Guðbjörg gekk með litlum börnum úti leiddi hún ekki ungviðið í þögn. Allt varð að umræðuefnum. Laufin á götunni, droparnir sem féllu á nebbann, vindstrokan sem lék um kinn, litir dagsins, fólkið á ferð og kisarnir sem stukku yfir stéttarnar. Og tilgangurinn? Máltaka. Það var ekki bara gaman að ræða við börn, skemmta sér yfir hugarflugi og tengingum, heldur voru djúp og ákveðin rök að baki hjá henni. Allt getur orðið viðfangsefni samtals. Öll veröldin er full af viðburðum, sem má færa í orð. Því meira sem talað er við börn, því meiri líkur á góðum málþroska, sem Guðbjörg vissi að skilaði sér í námi, líðan, úrvinnslu og útspili lífsins. Allt gat orðið að spennandi kennslutækjum. Jafnvel kenndi Guðbjörg barni að lesa með því að nota texta mjólkurfernu.

Svo átti Guðbjörg til að efna óvænt til upplestra. Í fjölskyldu hennar ganga ýmsar sögur um slíka viðburði. Einu sinni á góðviðrisdegi norður í Skriðu í Aðaldal voru allir útivið og við leika. Þá kallaði Guðbjörg allan hópinn inn í stofu, setti ungviðið í hring og svo byrjaði hún að lesa Heimsljós. Það var þessum börnum á sólskinsdegi allra fjærst huga að setjast niður inni til að hlusta á Laxnes, en þessi lestur varð þeim ógleymanlegur og frásögnin um drenginn sat í sjö ára barnssál og hefur ekki vikið þaðan síðan. Tungumálið er glitvefnaður mennskunnar. Guðbjörg vissi, að við deyjum þegar við verðum orðlaus en getum lifað vel í ríkidæmi máls, sagna og ljóða. Í upphafi var orðið og heimsljós er fyrir fólk og heim.

Partí á Leifsgötunni

Guðbjörg var æðrulaus í lífinu. Hún hafði ótrúlegt þolgæði og var umburðarlynd gagnvart uppátækjum fólks. Þau systkin, Einar og Þóra Karítas, útskrifuðust frá MR sama vorið. Allur árgangurinn fagnaði á Kaffi Reykjavík en þar var lokað klukkan þrjú um nóttina. Þá þótti þeim systkinum ekki nóg komið og buðu öllum heim á Leifsgötu til halda partýinu áfram. Þau höfðu trú á, að mamma þeirra væri sama sinnis – ef hún væri vakandi. Húsið fylltist af stúdentshúfum og hlátri. Í miðju skrallinu kom einn stúdentinn til Þóru og sagði við hana. „Þóra, þú hefðir nú mátt segja mér, að mamma þín væri sofandi inni í herbergi. Ég settist ofan á hana.“ En Guðbjörg rumskaði bara og sneri sér á hina hliðina. Partýið hélt áfram og hún svaf gleðskapinn af sér. Henni fannst svo sjálfsagt, að allur stúdentafansinn hefði komið heim á Leifsgötu og hafði húmor fyrir að nýstúdentinn hefði sest á hana.

Uppeldið

Og svo var það móðirin og uppalandinn. Guðbjörgu varð aldrei orða vant og átti ekki í neinum vanda með að ala upp dreng. Einar var ellefu ára og fjölskylduvinur vildi endilega gefa honum riffil. Hinn góðviljaði gefandi hafði sjálfur fengið rifilinn þegar hann var ellefu ára og taldi Einar vera færan um og hafa þroska til að taka við svo merkilegri og karlmannlegri gjöf. En Guðbjörg var enginn aðdáandi stefnu amerísku riffilsamtakanna og gerði sér jafnframt grein fyrir að hún glímdi við alvöru uppeldismál. Ekki væri hægt að setjast á drenginn og kremja úr honum byssulöngunina. En hún var snarráð og sagði við son sinn, að hún skildi að hann langaði í vopnið, en upplýsti hann um, að ef hann tæki ákvörðun um að þiggja ekki rifilinn að gjöf myndi hún gefa honum myndavél, sem væri hægt að skipta um linsur á – sem sé reflexmyndavél. Þetta var ekki eins og í grískum harmleik, tveir kostir og báðir vondir. Nei, þetta voru alvöru kostir – þroskakostir – sem drengurinn varð sjálfur að velja á milli. Báðir góðir fyrir hann sjálfan. Og við getum ráðið í framvinduna og valið því Einar hefur síðan mundað myndavélar og hefur lifibrauð sitt af því að mynda. Uppeldi er ekki skipunarmál, heldur að virkja frelsið, að hjálpa fólki að velja hið góða, að sækja í dýptir og vinna með drauma, óskir, þrá, tilfinningar. Guðbjörg var uppeldismeistari.

Vögguljóð og vitjun

Svo voru þær mægður á ferð í Norðurleiðarútunni á leið í Aðaldal. Mamman notaði tímann til að kenna dóttur sinni vögguljóð. Og einhvers staðar á leiðinni var stúlkubarnið uppnumið af tilfinningunni og söng hástöfum í rútunni „Íslenskt vögguljóð á Hörpu“ eftir Laxness. Það varð til að einn farþeginn fór að hágráta, en færði svo dótturinn hundrað krónu seðil í sönglaun. Kostuleg og áleitin sena – kennslan, uppeldið hennar Guðbjargar virkaði. Hún hafði tök á að kveikja í fólki, ná inn fyrir. Einu sinni kenndi hún Sölku Völku með öðrum kennara. Og niðurstaða nemendanna var: Hjá hinum kennaranum er Salka Valka baráttusaga og frásögn um verkalýðsbaráttu. En það er allt öðru vísi hjá Guðbjörgu. Hún sýnir að Salka Valka væri eiginlega ástarsaga. Nemendurnir lærðu þar með, að túlkun skipti máli og lesandinn væri ekki líflaus viðtakandi, heldur virkur þátttakandi í margþættu og opnu túlkunarferli. Guðbjörg var nemendum sínum snjall túlkunarfræðingur og hafði hug á að helga sig þeim fræðum í doktorsnámi en veikindi hindruðu.

Þrír piltar og kennari

Guðbjörg var natinn kennari, hafði vakandi áhuga á nemendum sínum. Ekki aðeins, að þeir læsu og lærðu fögin sín, heldur að þeir nytu sín sem manneskjur og tækju út þroska. Og það voru ekki aðeins börnin hennar og barnabörn, vinir hennar og fjölskylda, sem áttu skjól hjá henni, heldur líka nemendurnir. Það er falleg sagan af því þegar Guðbjörgu var boðið út að borða þegar hún var 41 árs. Nemendur hennar þrír, átján ára piltar, sendu henni boðskort og keyrðu svo með hana í óvissuferð frá Laugum í Reykjadal og til Akureyrar til að dekra við hana á afmælinu. Það voru ungir nemendur, sem langaði að þakka fyrir frábæra kennslu og persónulegan stuðning og bjóða henni út að borða. Guðbjörg hafði líka húmor fyrir svona öflugum unglingum, sem kunnu sig svo vel. Þakklætisbréfin frá nemendum, sem höfðu notið og heillast, bárust henni allt til lífsloka. Í þeim eru færðar þakkir fyrir, að hún hafi stutt og skilið, reist við og haft á þeim trú þegar mest lá við.

Ahrif og efling

Guðbjörg hafði áhrif, en ekki aðeins meðal nemenda. Hún var kunn fyrir mikil áhrif á samkennara og samverkafólk sitt og kom þeim til þroska með glaðværri og einbeittri stefnufestu. Einu sinni vildi hún fá samverkakonu sína til að stýra þorrablóti, sem hin taldi öll tormerki á, að henni væri fært vegna feimni. Guðbjörg gaf sig ekki og sagði með blik í augum: „Þú skelfur bara óttann úr þér.“ Og það gekk auðvitað eftir. Enginn sá skjálfandi hné veislustjórans og hún sigraðist á feimninni. Guðbjörg kunni að hvetja og gaf sig ekki í vaxtarmálum. Og hún þorði að brjóta niður veggi í skólahúsum til að bæta kennsluaðstöðu, þorði að breyta kennsluháttum í þágu nemenda, breytti þrepskiptu stjórnfyrirkomulagi skóla í teymisvinnu. Og hún var óhrædd að gera tilraunir og smellti sögudýnu inn í skólann svo þreyttir gætu lagt sig og líka sagt þar sögur. Guðbjörg var alltaf með nemendur í huga, bætt vinnulag og námsmöguleika og vildi tryggja þroskakosti allra. Hin jarðarsettu og stuðningsþurfandi áttu alltaf vísan stuðning í Guðbjörgu.

Í þjónustu

Það var guðbjörgunarlegt, eitthvað himneskt í vökulum kærleika Guðbjargar. Hún hafði alla tíð áhuga á kossi tíma og eilífðar, fangbrögðum himins og jarðar. Hún velti vöngum yfir hvort hún ætti að læra til prests, en nám eða vígslur skiptu engu máli því hún var alla tíð prestur sínu fólki, engill í öllum víddum og á krossgötum lífins. Hún horfði á Maríu og Jesú á myrkum tíma bernskunnar. Þegar lítil frænka austur á Skógum var miður sín eftir að hafa séð á bak hundi sínum stakk Guðbjörg upp á, að haldin yrði útför. Frænkunni fannst tilvalið, að fá Guðbjörgu fremur en sóknarprestinn til að jarðsyngja besta vininn. Og svo söng Guðbjörg Ó Jesú bróðir bestiyfir hundinum í skógarrjóðri. Ekkert var eðlilegra en sr. Guðbjörg sinnti þeirri prestsþjónustu og frænkunni leið betur á eftir.

Gjafir Guðbjargar

Guðbjörg hafði stefnumál sín á hreinu og er okkur fyrirmynd. Hvað var það sem hún skildi eftir hjá okkur? Hún skrifaði lífssögur í fólkið sem hún bjó til eða þjónaði, varð þeim ljós heimsins, hló með þeim og magnaði til átaka við lífið, Laxnes og myrkrið. Hún kenndi okkur öllum að líta upp og þora og leyfa ástinni að trompa allt hitt. Líka að þakka fyrir að geta það sem við gætum gert. Hún gaf veröldinni systkinin Einar og Þóru Karítas. Hún skildi eftir hjá okkur bókina Mörk, sem þær mæðgur unnu saman um kynferðislegt ofbeldi bernskunnar. Hún var æðrulaus þegar ritið var samið og eftir að hafa hlustað á upplestur á bókinni sagði hún við dóttur sína: „Jú þetta er ein útgáfa af mínu lífi.“ Í bókinni gerir Guðbjörg upp myrkan átakatíma. Mörk sannfærði mig ekki aðeins um, að það er vilja- og ákvörðunar-mál hvort við verðum fórnarlömb eða ekki, heldur líka, að Guðbjörg hafði tamið sér sama hugarfar og Nelson Mandela, að fara ekki út í lífið kvartandi eða með biturleika vegna fortíðar. Áföll geta fangelsað fólk, en þolendur geta ákveðið að skila hlekkjunum og verða frjáls. Guðbjörg var frjáls í sínu lífi og stóð með hinu stóra, gjöfula, menntandi, gleðinni og gildum. Hún vissi, að allir verða fyrir ágjöf, við getum staðið saman, við megum vera með augun á hverju öðru – eins og hún – til að skynja hvort hægt sé að styrkja. En lífið er ekki næturvakt áhyggna, heldur tími til að hlægja, syngja, stökkva upp á borð til að þylja um unglinga í skóginum, dreyma og „durga sig upp“ – eins og hún orðaði það – og drífa sig í gleðina. Guðbjörg var áræðin, kjörkuð, bóngóð, jákvæð – kvartaði ekki, æðrulaus, hispurslaus, næm, umhyggjusöm, vitur, kærleiksrík, ljósleitandi og glaðsinna. Hún skrifaði svo fagurlega:

„Þú sem lánaðir mér lífið

og lagðir mig

við hið mjúka brjóstið

hennar mömmu.

Hvernig skila ég þér lífinu aftur?

Og hvar verður mamma þá?“

Nú er hún farin inn í himininn – í ljósið. Guðbjörg lést í dagrenningu og fæddist inn í ljós eilífðar. Þar er allt rétt, bjart, gott og sjáanlegt. Og við megum leyfa himingluggum að vera okkur opnir – ljós heimsins skín okkur. Og það er fagnaðarerindi öllum.

Guð geymi Guðbjörgu og Guð geymi þig.

Megnið af þessu sem hér er skráð var flutt í Hallgrímskirkju 12. ágúst, 2019. Svo bættist sitthvað við í flutningi. Kistulagning í Kepellunni í Fossvogi 9. ágúst. Erfi á Kjarvalsstöðum eftir athöfn. Bálför og jarðsett síðar í Hólavallagarði, kirkjugarðinum við Suðurgötu. 

Greinar og pistlar

Brauð og brauðberar

Hver er miðjan í öllum kirkjum hemins? Eru það kirkjubekkirnir, prédikunarstóllinn eða altaristaflan? Nei það er borðið, altarið. Og það er ekki skenkur fyrir kerti, blómavasa og bækur. Altarið er borð  fyrir veislu.  Jesús notaði öll tækifæri til veisluhalda. Hann braut brauð og veitti vel.

Í palestínsku samhengi var hveitirækt mál lífsins og brauð tákn um lífsgæði. Þegar kornuppsprettan brást var vá fyrir dyrum og allir sultu. En þegar kornakrar náðu þroska var víst, að allir myndu njóta næringar og lífið lifði. Því var gestrisni metin mikils. Jesús reisti sér ekki minnisvarða af grjóti eða með hernaðarsigrum, heldur vildi að fólkið hans nyti matar – og gæfi öðrum með sér. Ölturu í kirkjum minna á, að allir þarfnast næringar, ekki aðeins andlegrar heldur líkamlegrar einnig, venjulegrar fæðu, t.d. brauðs og matar og drykks, sem gerir fólki gott. Að allir njóti gæða er hinn kristni boðskapur. Það eru mannréttindi að allir fái notið fæðu. Og það merkir líka að allir eigi að njóta friðar, öryggis, gæsku og lands. Svo róttækur er boðskapur kristninnar og svo árangurstengt er það líf sem okkur er boðið að lifa. 

Hvað gerir þér gott? Fjölbreytilegt fæði og í hæfilegum skömmtum. Svo er það hin fæðan, t.d. tengsl við fólk, tilfinninganæring, líkamleg hreyfing, gæfa í tengslum og vinnu, að einhver sjái þig og meti, brosi við þér og segi þér að þú sért mikils virði.

Hvað gerir þér gott? Máttu leyfa þér að breytast? Getur þú breyst til góðs? Er eitthvað sem þú mátt hætta og úskrifa úr þínu lífi? Sorg, harmur, glötuð tengsl, horfin ást, samband, efni, vinna, hlutir, upplifanir – eitthvað sem þú dregur á eftir þér og verður þér lífshemill? Hvað geir verður þér til næringar?

Svo er hin víddin, hin hlið sama máls. Hvað getur þú gert til að aðrir njóti lífsins? Getur þú sagt eitthvað jákvætt og nærandi við samferðafólk þitt og ástvini? Getur þú bakað brauð og fært einhverjum syrgjandi, einmana eða þurfandi? Getur þú umlukið einhver með kærleiksríkum bænum? Öll getum við fært öðrum eitthvað sem verður þeim til góðs, næringar og hlýju. Ég er brauð lífsins sagði Jesús. Í því er veröld okkar og lífsgæði skilgreind. Við erum brauðberar Guðs, friðflytjendur, málsvarar réttlætis og góðs lífs.

Prédikanir

Ferðasögur og Saga

Hvað gerir þér gott? Hvernig getur frí orðið þér til góðs á þessu sumri? Hvað verður þér til heilsu og eflingar? Hvað verður þér brauð lífs? Ef þú ert í leyfi eða ræður algerlega þínum tíma – já hvað gerir þú? Og hvað gerir þú þessa mestu fríhelgi sumarsins?

Sumaráform fólks eru með ýmsu móti. Til er dugnaðarfólk, sem ætlar sér mikil afrek í sumarleyfinu, að byggja sumarbústað, mála alla íbúðina og skoða líka Austfirði! Við erum komin af vertíðarfólki, heyannafólki og tarnafólki og vinnusemi hefur löngum verið talin dygð á Íslandi. En að vinna hamslaust í sumarleyfi er hvorki ákjósanleg eða óumflýjanleg örlög. Að vinna er ekki tilgangur sumarleyfis. 

Frí er fyrir fólk en fólk ekki fyrir frí. Að “gera” eitthvað í leyfi er stundum nauðsyn, en að “vera” er mikilvægast. Besta markmið leyfis er reynsla sem nær til dýpta. Frí ætti að þjóna hvíld, hleðslu, ástvinum, andríki og uppbyggingu. Þá verður frí þjónn hamingju.

Ferðasögur
Við, sem eigum vini á facebook, sjáum sumarleyfamyndirnar á vefnum. Ekki aðeins á facebook heldur líka á Instagram, Flickr eða öðrum síðum. Svo eru ferðasögurnar. Og það er við þær, sem mig langar til að staldra við í dag. Það merkilega er, að þegar fólk segir sögur af ferðum sínum er það oft að tala um sjálft sig og líðan sína. Frásögurnar eru með margvíslegu móti og sumar hrífandi eða rosalegar. Þegar þú segir ferðasögu þína hverju ertu þá að lýsa? Getur verið að þegar þú segir ferðasögur þínar sértu að lýsa hver þú ert? 

Sum segja töfrandi undrasögur, sem fylla eyrun af músík, nefið af lykt, heilann af myndum og hugann af fögnuði. Ímyndunaraflið fer á flug og við upplifum undur og stórmerki og fáum jafnvel nýja sýn á lífið.

Aðrir segja harmþrungnar ferðasögur: „Gistingin var léleg, bílaleigubíllinn bilaði, kortinu var stolið, ferðaskrifstofan sveik margt, seinkun var á fluginu, það ringdi allan tímann, frumstætt þjóðfélag og þjónustustigið lágt, ferðafélagarnir leiðinlegir, drykkfelldir og hávaðasamir, sumir fengu matareitrun. Og það er gott að vera kominn heim!“ 

Svona sögur eru erfiðar og afar dapurlegar. Segja þær eitthvað um ferðalanginn?

En hrífandi sögur hafa allt önnur áhrif. Hver megnar að segja svo frá ferðum sínum að þær lifni og maður lifni við? Það er fólkið, sem hrífst og vill miðla, fólkið sem leyfir sér að upplifa til að verða snortið og gefur síðan af örlæti sínu. 

Ég hef komist að þeirri niðurstöðu, að ferðasögur fólks segi meira um einstaklingana en ferðirnar sjálfar. Segðu mér ferðasöguna – því hún segir hver þú ert. 

Ferðasögur fólks eru ekki aðeins um Finnland, Korfú eða gönguför yfir Fimmvörðuháls, heldur fremur frásögur þess um eigið líf. Fólk, sem segir frá skemmtilegum ferðum og getur jafnvel séð í óveðri tilefni til tjáningar á dýpri veruleika, það er fólkið sem er tilbúið til að upplifa lífið á dýptina, tilbúið til að sjá margbreytileika eigin lífs. Þetta fólk er auðvitað ekki fullkomið frekar en við hin. Það lendir í djúpum sorgum í lífinu eins og aðrir. Það verður fyrir sjúkdómum og missir líka. En það hefur í sér þessa aukavídd, þennan bónus að geta upplifað perlur á sorgarhafsbotni, ljósbrot í myrkri, augnablikshamingju í hremmingum, séð hið hlálega í grafalvarlegum aðstæðum – numið hið dýrlega í veröldinni. Þetta fólk fer kannski í svipaðar ferðir og hin sem sjá ekkert nema neikvætt. En þau nema þó hið merkilega af því þau hafa í sér vilja og getu til að hrífast og eru tengd hinu stórkostlega. Þau hafa gluggann opinn inn í undur heims og jafnvel undur himins. Þau, sem segja bara sorglega ferðasögu, tjá stundum fremur depurð eigin lífs fremur en ferðar sem það fór.

Hvaða sögu segir þú af ferðum þínum? Staldraðu við og spyrðu þig um ástæður og samhengi. Sorglegar sögur þarf að segja og depurð þarf að tjá. En það er ekki heppileg leið til að leysa sálarháska að segja sorglega ferðasögu! Ferðasaga þín er sannleiksspegill. Ferðasaga fólks er eins og minningargrein um eigið líf!

Ferðasaga Guðs

Já, ferðasögur eru harla merkilegar. Mannasögur eru margs konar. En Guð hefur líka sagt sögu um sig. Sú saga byrjar með því að Guð elskar – elskar þig – vill ganga með þér á þinni för. Guð gisti í mennskum móðurlíkama konu, óx í mannheimi, hefur reynslu af þér og mér, þekkir mannkyn í gæsku og grimmd, gleði og sorg. Allar ferðasögur mannanna komu svo saman í krossi á hæð og tómri gröf. Ferðasaga Guðs er ekki saga um lélegt hótel Jörð, töpuð kort og leiðinlega ferðafélaga, heldur um að lífið er gott, vonbjart og mikilfenglegt. Það er ferðasaga Guðs, sem allar smásögur okkar manna ganga upp í. Ferðasaga Guðs er saga um gleði lífsins, að lífið er sterkara en dauðinn. 

Ferðasaga Guðs er jákvæð, kraftmikil og um ríkidæmi lífsins. „Ég er brauð lífsins…“ segir í texta dagsins. Á ferð með Guði njótum við fæðu, gæða, brautargengis – brauð lífsins er fyrir líf og nægir okkur. Allt sem er í þessar veröld eru gjafir sem Guð gefur, brauð lífsins er koma Guðssonarins og öll gæði sem Guð hefur mönnum, lífi, náttúru til gæfu. Brauð lífsins merkir að allt sem við reynum og lifum eru gjafir Guðs og til blessunar. Guð lætur sig þig varða, gefur þér og er með þér í öllum málum lífs. Er sjálfur kominn til að umvefja þig, efla, næra og blessa. Og fer aldrei fráþér. Guð er alltaf á veginum með þér.

Hver ert þú? Hver er ferðasagan þín? Varpaðu henni upp á spegil hugans, segðu fólkinu þínu hver þú ert og hvað þú upplifir, og berðu svo söguna þína fram fyrir hinn mikla ferðafrömuð sem hefur tjáð þér sína sögu í fyllingu lífs – dauða og síðan lífs.

Segðu mér ferðasögu þína og þá er ljóst hver þú ert.

Guð segir þér ferðasögu sína til að þú vitir hver Guð er. Og þú mátt ganga fram í messunni og njóta brauðs og víns. Það er ferð, sem Guð býður til og þar er tilefni reisu lífsins. Mynd af þeirri ferð verður ekki smellt á facebook, heldur er sagan undrasaga um faðmlag tíma og eilífðar, lífgun sálar. Sú saga verður endursögð í gleðisölum eilífðar. Saga þín verður saga Guðs.

Amen

A few words on the the theme of today. This happens to be the most active weekend for travelling in Iceland. The entire nation is on the move. And those of you coming from abroad are travelling too. I did talk about accounts or stories people tell about the travelling. What stories do people tell. Some tell awful stories and others tell stories of wonder and adventure, colorful and enticing stories. I have noticed that some people tell rather negative stories and others more or less tell stories of positive experiences. So my conclusion is that when people tell about their travelling they more or less tell stories about themselves. People who have negative stories about food, hotels and trips are telling more about themselves than the actual turn of events. And the people who tell about wonders and miracles are talking about their positive approach. So tell me about your trip – and I know something about who you are.

God has told us who God is. God has told about God´s trip in the world. That is an account about human bodies, human joy, hopes, wonders, miracles, and also about cruelty but finally that life is more powerful than death, hope is more powerful than despair, the good endures that which is evil.

All our accounts, all human experience and events are part of the primary story of God. All our short stories are parts og pieces of the divine story.

So, turn inside and think obout your story and turn to the world, and become engulfed by the wonder of the world, time, eternity and heaven. You are a pilgrim on the divine road.  

Hugleiðing í Hallgrímskirkju 4.8. 2019.

Sjöundi sunnudagur eftir þrenningarhátíð og verslunarmannahelgi. B-textaröð.

Prédikanir

Hvar áttu heima?

Fyrir nokkrum dögum síðan talaði ég við skemmtilegan mann í Gautaborg. Hann vakti athygli þar sem hann fór því hann var kátur en líka einstakur vegna áberandi brunasára og fingralausra handa. Andlitið var flekkótt, útlimirnir voru skellóttir og augun höfðu skaddast. Við fórum að tala saman og maðurinn sagði mér, að hann hefði fæðst í Íran en flust til Svíþjóðar þegar hann var barn. Svo hafði hann lent í hræðilegum og alræmdum bruna í Gautaborg, en hafði lifað af, reyndar mjög illa farinn. „Þess vegna er ég svona“ sagði hann. Þegar hann var búinn að segja mér sögu sína spurði ég. „En hvar áttu heima? Hvar er tilfinningalegt heimili þitt? Er það í Íran, Gautaborg eða annars staðar?“ Maðurinn horfði á mig með öðru auganu og hitt leitaði eitthvað annað og sagði: „Mitt heimili er jörðin. Ég á ekki heima í Íran eða Svíþjóð eða neinum einum stað. Ég er jarðarbúi.“ Þetta stóra svar mannsins hefur lifað með mér síðan. Hvar er heima og hvað merkir það?

Gothia 2019

Ég fór til Gautaborgar með drengjum mínum og stórum KR-hópi á Gothia Cup – sem er vikulöng fótboltaveisla. Með í för voru þrír þjálfarar, fararstjórar, foreldrar sem sáu um að unglingarnir fengju svefn, næringu og öryggi. Og þeir voru með töfra í tám og fótum og spiluðu góðan fótbolta. En það voru ekki aðeins lið úr Vesturbænum sem voru í borginni þessa daga heldur 32 íslensk lið auk hinna erlendu, bæði karlalið en líka kvennalið. 1686 lið tóku þátt í mótinu og frá 177 þjóðlöndum.

Ég ætlaði varla að nenna á setningarhátíðina, sem átti að halda á Nyja Ullevi-leikvanginum í miðborg Gautaborgar. En við fórum samt og ég sá ekki eftir að fara því hátíðin var áhrifarík. Mannhaf fyllti leikvanginn. Fjörið var mikið, fánar heimsins brostu í kvöldsólinni og það dagaði á mig undir dillandi tónlist, stórbrotnum danssýningum og söng, sem tugir þúsunda tóku þátt í, að þessi knattspyrnuveisla væri heimsbikar unglinganna í knattspyrnu. Allir voru komnir til að gera sitt besta, gleðjast, tengjast, segja sögur, hlægja og spila fótbolta. Lífið alls konar og fjölbreytilegt. Stóri heimurinn skrapp saman og hið nálæga varð stórt. Sú tilfinning helltist yfir mig, að þessi litríki hópur væri ein hjörð. Þetta væri einn heimur, sem við byggjum í. Litarháttur fólksins var mismunandi en gleðin var lík, söngurinn sameinaði og boltagleðin kallaði fram samsemd. Og því var niðurstaða viðmælanda míns svo áhrifarík: „Mitt heimili er jörðin. Ég er jarðarbúi.“

Gildi, djúptengsl – heima

Hvar áttu heima? Og staldraðu við – hvar er festa þín? Hvað skiptir þig máli og hvar ertu sönn eða sannur? Við mennirnir erum ekki eins, en þurfum þó að vera eitt. Við eigum þessa jörð sameiginlega. Við erum afkomendur jarðarinnar og berum ábyrgð á henni. Á minningardögum sem eru haldnir þessa dagana um tunglferðir hafa verið dregnar fram myndir úr ferðunum. Og áhrifaríkastar eru jarðarmyndirnar, af bláu, dásamlega fallegu kúlunni. Hún er heimili okkar. Ef höfin mengast meira og hiti hækkar enn frekar þá förum við ekki eitthvað annað, á hitt heimili okkar. Við getum ekki flúið burt. Við erum heima, á jörðinni. Það er ekkert plan B.

Lífið

Textar dagsins fjalla um líf. Lexían dregur upp stórkostlega mynd af listrænum skapara, sem býr til flotta veröld og dregur upp tjöld himins. Svo er í pistlinum fjallað um hið góða líf, sem okkur er boðið að lifa, heimsskipan sem tengir allt og alla og skapar lífgefandi jafnvægi. Og svo er guðspjallð úr frægustu ræðu heimsins, fjallræðu Jesú í Matteusarguðspjalli. Þar setur Jesús veröld, himinn og jörð í samhengi. Og þar er ekki uppgjöf, mengun, dauði, hræðsla, heldur þvert á móti von, lífsgæði og dásamleg skipan alls sem er. Af því Guð er og elskar er ekki bara sorg og líf til dauða. Lífið lifir. Lífið er sterkara en allt sem ógnar. Lífið er meira en efnislífið því Guð er og elskar.

Vonleysi eða von

En svo er allt hið neikvæða. Miðlar heimsins hafa tekið að sér að boða vond tíðindi og alls konar dómsdaga. Boðskapur illfara og dauða, mengunar, stríða og ógna dynja á okkur alla daga. Svo eru allt of margir stjórnmálamenn sem magna ófrið, bera fram kreddur sínar um aðskilnað hópa og þjóða. Það eru þeir, sem vilja loka löndum gegn þeim sem eru á flótta. Við eigum að staldra við og horfa með gagnrýni. Ríki hluti heimsins horfist ekki í augu við, að það erum við sem lifum umfram efni og getu veraldar til að fæða og næra. Neysluspor okkar eru langt umfram hið eðlilega. Í stað þess að bregðast við með auðmýkt, mannúð og kærleika er alið á ótta, andstöðu, aðgreiningum. Stjórnmál Bandaríkjanna eru að rotna innan frá með ótta- ógnar- og hatursboðskap. Traustið rofnar. Í menningu Evrópu og Bandaríkjanna takast á grunngildi mannúðar og kærleika annars vegar og sérhyggju og andúðar hins vegar. Og útgönguhasar Bretlands úr Evrópusambandinu magnar líka hópa-aðgreiningar og tortryggni.

Aðgreiningarhyggjan, sem myndar veggi og múra, fjandskapast við dansandi fólk á fótboltamóti í Gautaborg. Hatursboðskapur er í andstöðu við kristna réttlætis-friðar- og siðferðishefð. Hrætt fólk leggur áherslu á aukna aðgreiningu en ekki aukna samvinnu. Hvar áttu heima? Og ekki spurt hvort þú eigir heima í Reykjavík, Garðabæ eða einhverju öðru sveitarfélagi hér á landi eða erlendis. Spurningin varðar hver gildi þín eru, heildindi og hagsmunir. Áttu heima jörðinni, ertu jarðlingur – eða sérréttindasinni? Áttu heima í sérstækum forréttindakima?

Guð hefur áhuga á lífi fólks og velferð heimsins

Skiptir aðgreiningarhyggjan og menningarleg átakamál kristindóminn máli? Já, hlutverk kirkju Krists er alltaf að standa með lífi, réttlæti, friði og kærleika. Jesús Kristur er ekki pólitískur leiðtogi heldur frelsari heimsins, sem frelsar fólk frá synd fangelsum illra tilfinninga og óréttlæti. Við fulltrúar hans í heiminum erum ekki flokkspólitísk fyrst og fremst – heldur pólitísk vegna trúar okkar. Málflutningur okkar er hinn guðlega elska sem alltaf er í þágu lífins. Því spyrjum við okkur sjálf, fólkið okkar, samfélag okkar og stofnanir, stjórnmálamenn og uppalendur um gildi, hvaða gildi liggi til grundvallar. Þegar stjórnmálaflokkar reyna að tryggja hag hóps fólks á kostnað annarra ber að bregðast við. Þau sem eiga sér ekki málsvara eiga hann alltaf í Jesú Kristi.

Kristinn siður og siðferði

Hinn kristni siður hefur trosnað í vef þjóðfélaga hins ríka hluta heimsins. Þar með hefur bilað mikilvæg kjölfesta menningarinnar. Það er gott, að forréttindi kirkjustofnana eru að hverfa, en það er hins vegar stórkostlega alvarlegt að siðferðileg festa riðlast, siðvitið veiklast og flestir hugsa aðeins um eigin hag. Það er háskalegt þegar fólk gleymir, að við erum öll meðlimir hins stóra samfélags mannkyns. Þurrkar í Afríku eða stríð í Asíu eru ekki aðeins vandamál í Afríku eða Asíu. Það eru okkar mál líka. Þegar stórviðburðir verða flýr fólk voðann og flæðir yfir löndin. Við erum ein stórfjölskylda á sameiginlegu heimili. Við erum öll ábyrg og kölluð til að vera eitt í þessum heimi. Við eigum að vera ábyrg í pólitík okkar, neyslu, matarnotkun og tengslum. Og við eigum að fara vel með jörðina okkar og gæta hennar. Það er köllun, sem Guð hefur úthlutað.

Það er búið að flauta. Leikurinn er hafinn, boltinn rúllar og allir menn eru með. Líka hin brenndu. Hinum sjálfhverfu eiginhagsmunaseggjum er boðið að vera með því við eigum að vera jarðarbúar. Hvernig viltu að heimili þitt sé? Guð hefur mjög sterkar skoðanir á því máli, hefur bæði slökkt elda og læknað sár og vill að við gerum hið sama.

Velkomin heim.

Amen.  

Hugleiðing 28. Júlí, 2019. Hallgrímskirkja. 6. sunnudagur eftir þrenningarhátíð. Myndirnar: Broskarlinn var við fætur okkar samtalsaðilanna, er á skólalóð Lerlycke-skólans i Hisingen, Gautaborg. Hin myndin er lánuð frá Sony Bravia. 

I did tell about my encounter with a man in Gothenburg some days ago. I was there as a father of two soccer-boys who – among thousands of young footballers – were feasting for a week. I met the man where the Icelandic teams were sleeping. He told me he was Iranian by birth but he had lived in Sweden since his childhood. And I asked him about his emtional home. Are you at home in Iran or Sweden? He watched me and told me: „I am at home on Earth. I am an Earthling but not Swedish or Iranian. A passport does not define you.“ We then had a fruitful and thoughtful conversation on the ethics of that approach. Then I went to the inauguration ceremony of the Gothia Cup. Flags of 177 nations were flying high. People of all colors were feasting, singing and dancing. And the ceremony brought again back to me that we are one humanity, one family in a single home – the Earth.

The biblical texts for this day single out that God has created life and our habitat. We are God‘s people. Jesus Christ has come to save the world. And that entails that we – as followers of Jesus Christ – are called to serve life, serve people and serve nature. Jesus Christ – as the savior of the world – is not specializing in „out of the world issues,“ but issues of politics, „down to earth issues,“ and real issues of struggle of human beings. One world, one family One Lord. How many of you are non-Icelandic in church today? Welcome home. You are an Earthling with the role of working for the common good of all of humanity and Nature. Welcome home.

 

Greinar og pistlar

Gothia Cup 2019

Við feðgarnir, Ísak og Jón Kristján, fórum á fótboltamót í Gautaborg 14.-21 júlí. Svo skaust mamman, Elín Sigrún Jónsdóttir, til okkar í þrjá daga. 39 strákar frá KR, fæddir 2005 og 2006 tóku þátt í knattspyrnuveislunni. KR-liðin voru þrjú og ég var meðábyrgur fyrir einum hóp. Og það voru ekki aðeins lið frá Svíþjóð og Íslandi sem tóku þátt heldur 1686 lið frá 75 þjóðlöndum! Leiknir voru á fimmta þúsund leikir áður en yfir lauk. Þetta var eins og heimsbikar unglinganna í knattspyrnu. Alvöru dæmi.

Félagsleg veisla

Já, þetta var fótboltaferð en var svo meira en bara hlaup á eftir bolta og öskur við hliðarlínu. Gothia er félagslegur viðburður fyrir lífið. Liðsfélagar sváfu saman í skólastofu í Lerlycke-skólanum í einni hverfismiðjunni í Hisingen. Mötuneytið í Tolered-skólanum þar nærri og var matstaðurinn. Hverfisskipulagið minnti á Haga og Mela, með leikskólla, kirkju og grunnskóla í miðjunni, eins og við Hagatorgið. Við yfirtókum forskólann. Í öllum skólabyggingunum voru lið hingað og þaðan að úr veröldinni. Og af því veðrið laðaði út á skólalóð hittust krakkarnir úti, töluðu saman, spiluðu fótbolta, körfu eða pókó. Norræn og alþjóðleg og félagsleg samskipti og öll á góðu nótunum. Karlalið og kvennalið spiluðu og ég saknaði að engin kvennalið fóru frá KR. En ég sá mörg kvennalið spila og heillaðist af einu Breiðabliksliðinu og uppgötvaði svo í lok leiks þeirra, að ég hafði skírt Sylvíu Eik, eina stúlkuna í liðinu. Lið Stjörnunnar vann fimmtán ára aldursflokk, sem er stóafrek því liðin voru 222 í þeim flokki. 

Allir sem einn

KR-liðin stóðu sig frábærlega í fótboltanum, unnu góða sigra, gerðu baráttujafntefli en töpuðu líka. Gaman að sigra, stundum eftir viðsnúning, en sárt að tapa, en þó aldrei nema eftir gríðarlega baráttu. Merkilegt að aldrei gáfust jaxlarnir upp og fögnuðu sameiginlega góðum árangri. Strákarnir studdu hvern annan, voru jákvæðir og eflandi og fóru á leiki hinna KR-liðanna ef þeir gátu. Mér kom á óvart að það voru engir raunverulegir hælbítar í hópnum, engir nöldrarar sem drógu niður. Það var líka áhugavert hve andinn í liðunum var jákvæður. Þessir ungu spilarar hafa lært að liðsandi er afar mikilvægur í fótbolta. Engin lið lifa af ef ekki er unnið með hið andlega og félagslega. Andlega víddin, félagsvíddin, sálarnæring eru að verða mikilvægir aðalþættir í árangri nútímafótbolta. Töfrar í tánum er ekki nóg heldur ekki síður töfrar í samskiptum og liðsfærni. Fótboltiðkun verður þjálfun í lífsleikni.

 

 

 

 

Eldra settið

Síðan var þáttur eldra fólksins sem þjónaði ungliðunum á Gothia. Rósa Hrönn Árnadóttiur var búin að leggja í mikla vinnu að undirbúa ferðina, panta ferðir, bregðast við breytingum í flugrekstri þjóðarinnar og svara með skilningi og elskulegri færni nær endalausum fyrirspurnum okkar foreldra um ólíklegustu mál. Svo voru þær Helga Ösp Jóhannsdóttir að merkja alla boli rétt fyrir ferð. Rósa fylgdi svo öllu eftir, vaktaði mismunandi þarfir drengjanna, heilsufarsþætti og hver væri að fara hvert eftir mót. Flott teymi Rósa og Helga – takk fyrir alla vinnuna.

Þjálfaraþrennan

Það verður ekkert vit í svona ferðum ef ekki væru þjálfarar. Garðar Ingi Leifsson, Auðunn Örn Gylfason og Anton Leifsson undirbjuggu leiki, settu upp leikskipulag, lögðu upp ferlið og stýrðu liðum sínum af festu, færni og öryggi. Og þeir áttu í viðbót við fótboltavitið hlýju og næmni til að efla og styrkja þegar þurfti og ákveðni þegar sækja þurfti. Lof sé þeim.

Pabbar og mömmur

Fjöldi foreldra kom svo til Gautaborgar og kom á leiki drengjanna sinna. Það er mikilvægt að þeir hafi sitt fólk innan seilingar, í gleði og sorg. Andlega, félagslega víddin er rótfest í lífi fjölskyldnanna. En svo var hópur foreldra sem tók að sér hópstjórn og þjónustu við liðin. Þetta er stór hópur og þetta fólk hefur lagt af tíma sínum, umhyggju, elskusemi marga daga og flestir 24 tíma þjónustu í heila viku í þágu drengjanna. Og það var í mörg horn að líta. Sinna þurfti hagnýtum málum eins og teipa legghlífar, hreinsa sár, lána hleðslutæki, sjá til þess að allir fengju svefn, næringu og hvíld, allir væru vel stemmdir og sáttir við sjálfa sig, skipulagið og liðsfélaga. Svo þurfti að tryggja að frítíminn væri gefandi og jafnvel hvetja stóran hóp að synda yfir, þvera, sænskt stöðuvatn! Og við sem tókum með okkur bækur af því að það yrði svo góður tími milli verkefna komumst að því að tíminn var fylltur, engar tómar stundir. Ég notaði því ferðir í lestum og flugi til að lesa – og skrifa þennan pistil.

Þetta eru hetjurnar sem við foreldrar megum þakka auk fararstjóra og þjálfara: Þorbjörn Geir Ólafsson, Þröstur Hallgrímsson, Agnar Þór Guðmundsson, Sigrún Elva Einarsdóttir, Ragnar Ragnarsson, Ari P. Wendel og Ágúst Freyr Takacs Ingason. Svo voru Styrmir Óskarsson, Þórólfur Jónsson, Oddsteinn Gíslason, Bjarni Jónsson, Ingvi Snær Einarsson og fleiri sem studdu vel og smituðu gleði í hópana.

Göteborg er bäst og KR líka

Ég hef komið til Gautaborgar áður en heillaðist af borginni nú. Hún er fjölbreytileg og ferðirnar um hverfin gáfu okkur innsýn og yfirsýn. Almenningssamgöngurnar eru frábærar. Aðstæður eru góðar fyrir svona alþjóðlegt mót og svo er Liseberg alltaf öruggur staður fyrir adrenalínflæði.

Tómas Magnus, Hjörleifur, Jón Bersi og Jón Kristján

Mér kom á óvart hve strákarnir sóttu í mollin til að versla og þeir reiknuðu út hvernig fjármál þeirr væru og svo var hringt í pabba eða mömmu þegar fjárþurrð varð. Ég var farinn að svara: „Íslandsbanki góðan dag.“ Þá kom hlátur hinum megin. Miðborg Gautaborgar er svo miklu meira en bara Umferðarmiðstöðin – Centralstasjon. En vegaframkvæmdirnar í miðborginni voru okkur bílkeyrandi nokkur amaauki því leiðsögukerfin þekktu ekki götulokanir og götubreytingar.

Gothia var frábært mót, KR-drengirnir stóðu sig vel, þjálfararnir eiga virðingu mína og  foreldrahópurinn er á heimsklassa. Mæli með Gothia 20 og áfram – og svo verður Gautaborg 400 ára eftir tvö ár. Og þá verður örugglega ofurhátíð. Takk fyrir mig – heyr mína bæn – allir sem einn. Áfram KR.