Greinar og pistlar

Jóhannes Pálmason heiðraður

Á aðalfundi Hallgrímssafnaðar, sunnudaginn 5. september síðastliðinn, var Jóhannes Pálmason heiðraður sérstaklega. Jóhannes hefur þjónað sóknarnefnd Hallgrímskirkju lengur en allir aðrir nefndarmenn frá því sóknin var stofnuð fyrir liðlega áttatíu árum. Jóhannes var formaður sóknarnefndar í þrjá áratugi. Hann hefur nú látið af störfum sem formaður og framkvæmdanefndarmaður. Við formennsku tók Einar Karl Haraldsson. Vegna óska starfsfólks og sóknarnefndarfólks verður Jóhannes þó áfram sem varamaður í sóknarnefnd næstu tvö ár. Í ávarpi mínu á aðalfundinum sagði ég meðal annars: „Jóhannes hefur verið öflugur leiðtogi sóknarnefndar og haft afskipti af öllum helstu stórmálum Hallgrímskirkju. Hann var lykilmaður sögu Hallgrímskirkju í áratugi, m.a. við stjórnvölinn þegar Klaisorgelið var keypt og unnið var að stórviðgerð á turni kirkjunnar, lóð kirkjunnar mótuð og Hallgrímstorg gert og haldið áfram með frágang kirkjuhússins. Jóhannes kom rekstri, fjármálum og skipulagi í stjórnýslu kirkjunnar í gott horf sem og skjalamálum og skjalageysmlu. Hann beitti sér fyrir að sóknarnefnd fundaði reglulega og skipulega. Hann opnaði sóknarnefnd og tryggði að varamenn væru kallaðir til funda og öxluðu ábyrgð sem fullveðja sóknarnefndarmenn en ekki aðeins menn til vara. Jóhannes hefur alla tíð verið öflugur samstarfsmaður prestanna og starfsfólksins, hlustað vel á skoðanir samstarfsfólks og beitt sér fyrir að fé væri til eiginlegra kirkjustarfa en færi ekki allt í steinsteypu, tæki og viðgerðir. Hann hefur reynt hugmyndir, spurt opinna spurninga þegar álitaefni komu upp og þorði líka að segja nei þegar illa áraði. Jóhannes er hugsjónamaður og hefur alla tíð þorað að hugsa stórt, heimilaði stórvirki og studdi ötullega kirkjustarfið og þmt listastarfið. Starf í sóknarnefnd er ólaunað sjálboðastarf. Í Hallgrímskirkju er formennska krefjandi og afar tímafrek vegna umfangs þjónustu kirkjunnar. Það var Hallgrímssöfnuði og Hallgrímskirkju mikil gæfa að Jóhannes Pálmason leiddi starf sóknarnefndar í þrjá áratugi á miklum uppbyggingartíma. Lof sé honum og þökk sé Jóhönnu konu hans fyrir stuðning og störf í þágu kirkjunnar. Í starfi Jóhannesar Pálmasonar hefur verið gjöful guðsþjónusta.“

Og persónulega vil ég bæta við að Jóhannes Pálmason hefur verið í öllum okkar samskiptum einstaklega gjafmildur, öðlingur, hreinskiptin, skemmtilegur, hvetjandi og hugumstór. Nafnið Jóhannes merkir að Guð er góður, náðugur. Og Jóhannes hefur í störfum og lífi verið öflugur guðsmaður. Lykilmaður í sögu Hallgrímskirkju. Takk Jóhannes. 

Greinar og pistlar, Prédikanir

Fegurst í heimi

Er Hallgrímskirkja falleg kirkja? Hvað sýnist þér? Þegar þú horfir í kringum þig, inn í kór, upp í hvelfingarnar, hver er þá niðurstaðan? Er kirkjan fögur? Hvað finnst þér um staðsetningu kirkjunnar í borgarlandslaginu? Hvernig líkar þér þegar þú kemur frá Keflavík og sérð Hallgrímskirkjuturninn og kirkjuskipið nánast sigla ofar borginni? Í vikunni keyrði ég um Kjalarnesið og mér þykir alltaf heillandi þegar Hallgrímskirkjuturn ber nákvæmlega við Keili. Þá verður samstilling formanna og kraftanna.

Hvað er falleg kirkja? Fegurð má vissulega skilgreina með margvíslegu móti og frá öðrum sjónarhólum en hinum fagurfræðilegu – estetísku. Er Hallgrímskirkja falleg? Kirkjuhúsið kitlar augu margra. Ljósflæðið hrífur og formfegurðin líka. Mörgum þykir kirkjan vera bæði fjarskafögur og innanfögur. Arkitektaskólar eru farnir að senda fólk til Íslands til að skoða kirkjuna og byggingarlist Guðjóns Samúelssonar. Mörgum í sókninni þykir vænt um kirkjuna og eiga dýrmætar minningar héðan um stóratburði lífsins, skírnir, fermingar, giftingar og útfarir og minnast annarra hátíða og viðburða. Sum þeirra tala líka um hvað það hafi verið gaman að klifra í stillönsunum. Fjöldi Íslendinga, utan sóknar, sækir þjónustu til þessarar kirkju.

38

Meðal ferðafólksins er kirkjan vinsæl og aðdráttarafl. Fjölmiðlar heimsins og matsaðilar hafa lyft henni í hæðir topplistanna. Árið 2015 valdi t.d. hið heimsþekkta Architectural Digest Magazine Hallgrímskirkju eina af tuttugu fegurstu trúarbyggingum heims. Ári síðar útnefndi the Guardian kirkjuna sem eina af tíu mikilvægustu íhugunarhúsum í heimi. Ferðavefurinn Big Seven Tra­vel birt­ir ár­lega lista yfir fimm­tíu fal­leg­ustu bygg­ing­ar heims. Listi þessa árs, 2021, hef­ur nú verið birt­ur og Hall­gríms­kirkja er í 38. sæti á list­an­um. 127 þúsund ferðamenn tóku þátt í að raða á list­ann.Ekkert annað hús á Norðurlöndunum komst inn á hann. Sem sé Hallgrímskirkja er skv. þessum lista fegursta hús Norðurlanda. Mörgum þykir óperuhúsið í Sydney fagurt en Hallgrímskirkja er fyrir ofan það á listanum.

Hvað er falleg kirkja?

Fyrir nokkrum árum kom ég í Frúarkirkjuna í Kaupmannahöfn. Thorvaldsensskúlptúrar kirkjunnar eru hrífandi og gerð byggingarinnar er laðandi. Ég var á kirkjufundi í Kaupmannahöfn. Við stóðum saman uppi á svölum tveir samverkamenn í fjölþjóðlegum kirknasamtökum og ræddum um kirkjuna. Ég spurði vin minn, finnskan biskup: „Finnst þér þetta falleg kirkja?“ Hann horfði á mig hugsi, blikkaði augum meðan íhugaði spurninguna og svaraði svo brosandi og ákveðið: „Þetta er hús Guðs. Þetta er kirkja. Þar með er hún falleg.“ Ég spurði frá sjónarhóli fagurfræði og bygingarlistar og um smekk mannsins. En sá finnski svaraði guðfræðilega. Viðmiðið hans var trúarlegt. Það sem þjónar Guði er fallegt. Og slík er afstaða hins kristna. Það sem þjónar Guði, þjónar lífi, eflir gæði í lífi fólks. Og frá sjónarhóli Guðs er fallegt skilgreint róttækt. Við þurfum að temja okkur þennan trúarsnúning til að skerpa smekk, augu, skynjun, tengsl og túlkun. Hver er smekkur Guðs?

Hlutverkin og aðalmálin

Hallgrímskirkja er margt og gegnir mörgum hlutverkum. Hún er pílagrímastaður. Vegna þess að hún er orðin fræg um allan heim koma hingað ferðamenn. Hún er leiksvið ljóss og skugga og gott ómhús tónlistar. Í þessu hliði himins hefur fólk svo náð að tengja við uppsprettur lífsins, sjálft sig og verðandi tímans. Alla daga þegar kirkjan er opin sækir fólk í þetta hlé til að tengja við djúpið. Hér er gott að íhuga, gott samband. Það sem mikilvægast er að hér er Guð, friður, Andi Guðs. Við sem hér störfum gerum okkur grein fyrir mikilvægi þess að þjóna fólki, vera fólki útréttir armar himins, eyru hins hjálpandi kærleika, augu hins umhyggjusama. Hlutverkin eru margvísleg og flókin. Oft erum við ekki viss um hvaða leið eigi að fara. En þegar allt er skoðað og skilgreint er meginhlutverkið skýrt. Kirkjan er hús Guðs. Hún er falleg því hún þjónar því hlutverki að vera tengill Guðs og manna. Hún er ekki utan þjónustusvæðis heldur getur fólk tengt.

Smekkur Guðs

Smekkur fólks er mismunandi. Um gæði húsa hefur fólk og má hafa á mismunandi skoðanir.Við deilum ekki um smekk. En kirkjuleg fegurð varðar ekki aðeins útlit, efni, liti eða form, heldur fremur andlegan veruleika – að kirkja er hús Guðs. Það er aðalatriðið og skilgreiningaratriði sem er handan smekks einstaklinga og sprengir öll þröng og einstaklingsbundin viðmið. Guðsdýrkunin og guðstengslin skilgreina allt. Og það er raunar stórkostlegt að breyta um fegurðarskyn og merkingartúlkun, og læra að horfa á allt með hætti guðssýnarinnar, endurskoða gildi alls sem er í kringum okkur og í okkur líka. Ertu fallegur? Ertu falleg? Fegurðardrottning heimsins? Á topplistanum? Já, þannig horfir Guð á þig – þú ert djásn í heimi og lífi.

Alla daga og á öllum árum þarf kirkja Jesú Krists að fara yfir hvað er við hæfi í lífi kristninnar og þar með kirkjunnar. Er þjónusta við ferðamennina í samræmi við hlutverk kirkjunnar og hvernig megum við efla tjáninguna um að fólk sé elskað og Guð sé nær fólki en vitund og hjartsláttur þess? Er hægt að styrkja eitthvað í kirkjustarfinu til að þjóna betur hamingjuleit fólks á ferð? Geta sýningar, tónleikar, listin og reksturinn þjónað mönnum og Guði betur? Getum við bætt þjónustu við söfnuðinn með nýjum starfsþáttum og starfsháttum? Er mannahaldið í samræmi við að þetta er fallegt hús Guðs?

Mér þykir Hallgrímskirkja falleg kirkja, en fallegust er hún þegar hún verður því fólki sem sækir kirkjuna heilagur staður. Kirkja er hús fyrir samfélag, fyrir mikilvægustu söngva lífsins og bestu orð veraldar. Kirkja er veruleiki og samhengi þess að himin og jörð kyssast. Kirkjuhúsið Hallgrímskirkja er merkilegt byggingar- og menningar-sögulegt djásn, 38. fegursta hús heims skv. smekk fjölda ferðamanna. Ytri ásýnd kirkjunnar er mikilvæg en fegurð kirkjunnar verður best skilgreind í ljósi trúar og guðstengsla. Guð er fegurðin í fyllingu sinni. Allur heimur og allt líf þiggur fegurð og merkingu frá þeirri uppsprettu. Að húsið er hús fyrir bæn merkir að kirkjan er heitur reitur tengsla Guðs og manna. Þegar kirkja er vettvangur faðmlags Guðs og lífs er kirkja bænahús.

Hvað er fallegt og hvað er mikilvægt? Fólk getur metið hluti, málstað og fólk misjafnlega en í samhengi Guðs breytast öll viðmið. Menn eru misjafnt metnir í misvitru samfélagi fólks. En smekkur Guðs er annar og um hann verður ekki deilt heldur. Þegar Guð horfir er fólk fallegt. Guð býr ekki til lista yfir fallega fólkið og svo hina sem ekki eru falleg. Við erum elskuð, falleg, á topplista Guðs. Þegar Guð horfir á okkur erum við stórkostleg. Af hverju? Vegna þess að við erum Guðs börn. Já kirkja er falleg því hún þjónar Guði en svo er það makalausa að Guð elskar fólk meira en hús. Þú komst í fallegt hús en við megum vita að við í okkur býr fegurð himinsins. Þú ert fögur og fallegur því þú ert ástvinur Guðs. Já musteri Guðs.

Hallgrímskirkja 5. september. 14. sunnudagur eftir þrenningarhátíð. Aðalfundur Hallgrímssafnaðar. 

Prédikanir

Sjónlist lífsins

Vestan við Osló í Noregi er merkileg listamiðstöð sem fjölmiðlar heimsins hafa í mörg ár bent á og fékk m.a. heimsverðlaun listasafna árið 2019. New York Times, Bloomberg, The Telegraph og fjöldi miðla hafa hvatt alla sem hafa áhuga á menningarmálum að heimsækja Kistefos í Jævnaker í Noregi. Must see er ábending stórmiðlanna. Og ég vitjaði staðarins í sumar.

Fyrir 130 árum var byggð sögunarmylla við ána Randselva. Henni var svo lokað um miðja síðustu öld. Síðar var ákveðið að nýta svæðið í þágu lista. Helstu skúlptúristar heimsins hafa unnið verk fyrir Kistefos og af því metnaðurinn er gífurlegur eru gæði verkanna mikil. Árið 2019 var svo tekið í notkun nýtt galleríhús sem hefur vakið mikla athygli og verður í framtíðinni örugglega á topp-hundrað listum yfir fegurstu eða merkilegustu byggingar heims. Húsið þverar ána. En það er ekki lagleg bygging eða brú heldur mun fremur skúltúr því það er sextíu metra langur sívalningur, sem er undinn í miðjunni. Ekki hátt hús heldur snúin lengja, skúlptúr á hlið. Hvernig færi ef Hallgrímskirkjuturn væri lagður á hliðina yfir Ölfusá? Hann myndi líklega brotna í miðjunni. Það var verkfærðilegt afrek að hanna og byggja húsið. Af því að húsið er snúið heitir það Twist. Og miðlar heimsins segja að þessi snúður sé must–see og skúlptúraskógurinn líka.

Kvisjá og auga

Heimslistamennirnir hafa skapað mikil listaverk fyrir Kistefos. Nú eru þar fimm tugir verka og fjölgar á hverju ári. Eitt er eftir Ólaf Elíasson, okkar mann, sem gerði flottan kaleidoskóp, kviksjá eða speglakíki, sem hægt er að snúa og sjá tilveruna með nýjum og óvæntum hætti.Hreyfing, þáttaka, sjón og uppstokkun eða endurlit eru mikilvægir þættir í mörgum verkum Ólafs. Á öðrum stað var kolkrabbi Bjarne Melgård sem var með fætur í jörðu en angarnir komu sum staðar upp. Það var sem skepnan kæmi upp úr vatni og mold og horfði á okkur. Jeppe Hein gerði völdunarhús úr 460 þrístrendum speglasúlum sem mynda eilífðarsýn, allt brotnar en margfaldast líka. Allir komumenn laðast að þessu verki sem heitir Þagnarvegur og ganga leiðina eða veg verksins og leita að þagnarmiðjunni. Á leið kyrrðarvegarins eru alls konar þrautir sem börn á öllum aldri glíma við. Margir blotna á leiðinni en allir sjá tilveruna frá nýjum sjónarhóli. Skúlptúrinn hefur margar trúarlegar vísanir.

Út í lóni við vatnsinntak stöðvarhússins er ristastórt listaverk eftir japönsku listakonuna Kusama. Eins og mörg listaverk Kusama, t.d. skúlptúrar og föt, er verkið doppótt og grunnlitur anganna var rauður. Fólk á öllum aldri staldraði við þessa litríku arma sem teygðust upp úr vatninu og til himins, eins og ákall til hæða. Kusama hefur talað um þetta verk eins og sálm mannkyns, bæn um frið og von. Hægt er að velja hvort fólk horfir beint á verkið eða í gegnum gler og ramma. Þessi doppótti sálmur var mörgum opinberun.

Einn af stærstu skúlptúrum Kistefos er verk Marc Quinn sem gerði risastórt auga – tíu metra breitt – og kom fyrir í miðju fljótinu. En augað er ekki aðeins eftirmynd auga lifandi manns heldur flæðir vatn út úr auganu. Skúlptúrinn ýtir við fólki. Auga í vatni og vatn úr auga. Er náttúran og maðurinn þar með eitt? Er augað guðlegt og grætur? Mér þótti Kistefos vera eins og staður nýrrar sýnar. Kraftaverkastaður, vitjunarstaður.

Sjón og sýn

Hvað sjáum við, hvernig og hvað er mikilvægt að sjá? Eitt er hvað við ættum að sjá – must see – en svo er ekki öllum gefið að sjá. Maðurinn í guðspjalli dagsins var blindur. Jesús Kristur horfði á hann og fann sjónarþrá hans. Listamaður lífsins – gjörningasnillingurinn Jesús Kristur – opnaði. Hann hjálpaði maninum til að sjá að menn væru ekki tré heldur dásamlegir tvífætlingar sem væru öðru vísi en kyrrstæðar lífverur.

Í þessari sögu notaði Jesús lífsvökva sinn til að væta augu hins blinda. Vatn flæddi í og um augu. Þegar Jesús framdi gjörning gerði hann gjarnan eitthvað táknrænt og notaði sýnileg efni. Hann potaði einnig í eyrun á mönnum sem voru sjúkir eða vætti málhaltar tungur eða blind augu. Stundum sagði Jesús máttarorð, eins og Effaþa – opnist þú. Í frásögnum um Jesú segir frá mönnum sem leituðu bættrar heilsu. Saga dagsins um blinda manninn er hluti af mikilli leyndarhefð, sem liðast um guðspjöllin, og skýrir af hverju maðurinn átti ekki að fara inn í þorp eftir lækningu. Sögurnar tjá vel að Jesús hafði ekki áhuga á að vera landlæknir Palestínu eða sóttvarnalæknir heldur farvegur lífsins, nærvera Guðs. Ef við erum opin gagnvart sérstökum kraftaverkum getum við notið svona sögu og séð í henni lífgefandi himinlist. Ef við efumst almennt um kraftaverkasögur er þó hægt að greina í henni næman og öflugan græðara sem gat og gerði meira en aðrir. Og sagan er líka táknsaga um að lífið hefur tilhneigingu til að fara vel og guðslífið afar vel. Kraftaverkasögurnar eru twist – vöndull eða snúningur – eins og Kistefosskúlptúrinn og þær opna.

Saga dagsins miðlar okkur merkingu. Við lendum öll einhvern tíma í aðstæðum að við sjáum ekki rétt og vel eða erum fjötruð af einhverju sem lamar eða hindrar. Fjölskyldur lenda í vandkvæðum, samfélög líka, þjóðir geta verið haldnar af vondum mönnum, hamförum, meinum eða áföllum sem leiða til ills. Mæla þarf fram lausnarorð eða framkvæmda gjörninga til góðs. Þörf er málsvara lífsins, hvort sem það eru sálfræðingar, stjórnmálajöfrar, hugsuðir, gjörningamenn, prestar, listamenn eða hugsjónamenn sem tala og gera það sem þarf til að leysa og opna.

Mannvirðing

Jesús Kristur viðurkenndi og viðurkennir vanda. Hann afskrifar ekki fatlaðan mann heldur virðir og veitir nýja sýn. Sagan er mannvirðingarsaga. Jesús Kristur kemur til hjálpar. Kristnin, hreyfing Jesú, hefur fylgt fordæmi hans, metur menn mikils, elur á mannvirðingu óháð hæfni og getu, reynir að koma fólki til hjálpar og sjálfshjálpar og eflir til lífs. Því hafa mannréttindi sprottið fram í kristnu, vestrænu samhengi og um allan heim þar sem orð og verk Jesú hafa verið metin. Textinn er því rammpólitískur. Jesús stóð með lífinu og gegn fjötrum.

Opnun eilífðar

Lífið hefur tilhneigingu til að fara vel vegna þess að Guð vakir yfir og leysir fjötra. Vandi manna – okkar – er ekki aðeins líkamlegir og andlegir kvillar sem geta dregið okkur til dauða, félagslegar festur eða náttúruvá. Við mörk lífs og dauða, tíma og eilífðar, kemur Jesús Kristur líka við sögu. Máttargjörningur Jesú veldur að lífi lýkur ekki við dauðastund og tveimur metrum undir grænni torfu. Kristindómur er átrúnaður opnunar. Við, menn, megum hitta Jesús Krist alla daga, líka í dauðanum. Hann opnar sjónleiðir eilífðar.

Hallgrímskirkja er í fjölmiðlum heims must see-staður. Og kirkjan er fegursta hús Norðurlanda skv. nýjum matslista ferðamanna heimsins. Fjöldi fólks kemur í kirkjuna í kyrrð og til að tengja við Guð, verða svo snortin og sjá betur lífsmál sín. Kistefossundrin eru líka dásamlegar augnhvílur. Í lífinu eru svo mörg must see. En til að við getum séð með skýrleika þurfum við kraftaverk, sjón frá Jesú, guðssýn í trú. Við megum læra að sjá okkur sjálf með guðsaugum, líka veröldina, náttúruna, annað fólk og fang eilífðar. Trúarsýn gefur þennan snúnings-twist eða kaleidoskóp til að sjá víðar og fleira. Mikilvægast er að Jesús Kristur virðir og kemur. Hann vill vökva augu og mæla máttarorð til að við getum horft vel og skilið betur, okkur sjálf, veröldina og Guð. Það er besta kraftaverk veraldar og listaverk lífsins.

Amen.

A few words for those of you not speaking Icelandic. Maybe you could understand the words must see and several of the world media I did mention. I did tell about a wonderful sculpture-park west of Oslo in Norway. In it I did learn to look differently. All of us need to work with our sight. How do we look at places and things and deside what is important? Is it only the must-see places? Are we ourselves, values, hopes and love also must see issues. Yes, they are. Jesus attended to the needs of the blind one and gave possibilities for new sight. Novelty is the way of the kingdom of God, opening in love. Must see – places are interesting – but your beauty is a must to attend to. The God-given sight concerns your beauty, the beauty of the world and the beauty of God.

Lexía: Slm 86.9-13, 15
Allar þjóðir, sem þú hefur skapað, 
munu koma og falla fram fyrir þér, Drottinn,
og tigna nafn þitt
því að þú ert mikill og gerir undraverk,
þú einn ert Guð.
Vísa mér veg þinn, Drottinn,
að ég gangi í sannleika þínum, 
gef mér heilt hjarta, að ég tigni nafn þitt.
Ég vil þakka þér, Drottinn, Guð minn, af öllu hjarta
og tigna nafn þitt að eilífu 
því að miskunn þín er mikil við mig,
þú hefur frelsað sál mína frá djúpi heljar.
En þú, Drottinn, ert miskunnsamur og líknsamur Guð,
þolinmóður, gæskuríkur og harla trúfastur.

Pistill: Post 9.1-5
Sál hélt enn áfram að æða um með líflátshótanir gegn lærisveinum Drottins. Nú fór hann á fund æðsta prestsins og beiddist bréfa af honum til samkundnanna í Damaskus að hann mætti flytja í böndum til Jerúsalem þá er hann kynni að finna og væru þessa vegar,[ hvort heldur karla eða konur. En þegar hann var á ferð sinni kominn í nánd við Damaskus leiftraði skyndilega um hann ljós af himni. Hann féll til jarðar og heyrði rödd segja við sig: „Sál, Sál, hví ofsækir þú mig?“ En hann sagði: „Hver ert þú, Drottinn?“ Þá var svarað: „Ég er Jesús sem þú ofsækir.“

Guðspjall: Mrk 8.22-27
Þeir koma nú til Betsaídu. Þar færa menn til Jesú blindan mann og biðja að hann snerti hann. Hann tók í hönd hins blinda, leiddi hann út úr þorpinu, skyrpti í augu hans, lagði hendur yfir hann og spurði: „Sérðu nokkuð?“ Hann leit upp og mælti: „Ég sé menn, ég greini þá líkt og tré, þeir ganga.“ Þá lagði Jesús aftur hendur yfir augu hans og nú sá hann skýrt, varð albata og gat greint allt. Jesús sendi hann síðan heim til sín og sagði: „Inn í þorpið máttu ekki fara.“

Greinar og pistlar

Dans vatnsins

Sólskinið kyssti okkur, skútufólk, á siglingu um sundin milli Koster og Strömstad í Svíþjóð. Skyndilega varð skýfall. Ofsarigning á sólskinsdegi og í skamman tíma. Þegar fossinn að ofan byrjaði kyrrði sjóinn. Öldugangurinn snarminnkaði þegar risadroparnir skullu á yfirborð sjávar og rugluðu sjávarbylgjurnar. Ofankoman stillti mátt að neðan og frá hlið, eins og jafnvægi kraftanna kæmist á, kannski til að dans vatnsins yrði sem bestur. Ekki aðeins menn, fuglar og dýr dansa. Vatn dansar líka á krossgötum samfundanna. Vatnsballettinn var hrífandi, samstilling allra krafta. Það er gömul, sprelllifandi speki Biblíunnar að til að lífið sé gott skuli kraftar samstillast. Við, menn, eru kallaðir til að beita okkur í þágu þeirrar samstillingar en líka gleðjast og hrífast þegar hún verður. Í þessum vatnsdansi fannst mér ég skynja húmor Guðs. Þetta var vitjun dagsins.

Greinar og pistlar

Aldrei aftur Útey

Hvað gera unglingar og ungt fólk í sumarbúðum um mitt sumar? Tala saman, hlæja, ræða málin, njóta lífsins. Og svo er þetta tími upplifana, hrifningar og að verða ástfanginn.

Útey er á einu dásamlegasta svæði Noregs. Eplaakrarnir við Tyrivatnið eru sannarlega heillandi. Systir mín og fjölskylda býr í nágrenninu og bátalægi þeirra er rétt við Útey, sem Verkamannaflokkurinn á. Systir mín fer með gesti sína á þetta svæði unaðar og dásemda. Þegar ég var við bryggjuna í Útey hugsaði ég um hvað svona eyja væri góður vettvangur fyrir lífsmótun fólks til framtíðar.

Svo varð heimsendir í þessari paradís, sem djöfull læddist inn í. Þegar sprengjan sprakk í Ósló héldu flestir, að óður múslimi hefði unnið hryllingsverkið. En hið illa kom ekki að utan heldur að innan. Hinn illi var ekki aðkomumaður heldur innfæddur. Forsætisráðherra Noregs endurómaði amerískan talshátt og sagði verknaðinn vera heigulsverk. Það er rangt því sprenging og fjöldamorð er fremur æði haturs.

Að baki djöfulskapnum er ótti, sem beinist að öllu því sem er öðruvísi: Ótti við aðrar lífsskoðanir, litarhætti, öðruvísi menningu og fólk. Ótti elur af sér hatur og hatur gengur alltaf í lið með dauðanum. Ofbeldið á sér því stefnu, berst gegn opnu samfélagi umhyggju og samhjálpar. Illvirkin eru atlaga gegn framtíð, sem umfaðmar ríkidæmi margra kynþátta og samvinnu menningar, átrúnaðar og fjölbreytileika. Hinn norski fjöldamorðingi er ekki ruglaður byssukall, heldur maður sem fyrirlítur öðruvísi fólk og hatar fjölbreytileika. Hann reynir að fyrirbyggja, að ólíkt fólk með mismunandi trú og sið geti búið saman í friði og jafnvel orðið ástfangið hvert af öðru.

Sprengingin í Ósló og fjöldamorðin vega að gildum, trú, menningu og stefnu norrænna þjóða. Við erum öll Norðmenn þessa sorgardaga. Eigum við að leyfa höggbylgjunni frá Ósló að hræða eða skothríðinni í Útey að beygja okkur? Nei. Mæður og feður, sem gáfu börnum sínum gildi, elsku og framtíð, fóru til að sækja lík barna sinna. Glæpur var unninn á þeim, norsku þjóðinni en líka okkur – öllum. Hatrið réðst gegn ástinni. Látum ekki ungt fólk deyja til einskis, heldur heiðrum það með því að treysta samfélagsfriðinn. Mætum ótta með trausti. Hvikum ekki frá uppeldi fólks til menningarlegrar og trúarlegrar fjölbreytni. Ræðum opinskátt eðli hatursins. Leyfum lífinu að lifa. Til forna var sagt: Aldrei aftur Masada. Gegn hatri nútíma: Aldrei aftur Útey.

 
Þessi hugleiðinig birtist sem bakþankar Vísis, 26. júlí 2011. https://www.visir.is/g/2011365238d
 
Meðfylgjandi mynd tók ég við Geirangursfjörð í Noregi.