Prédikanir

Pútínlandið – ferðir á föstu

Friður sé með þér og ég segi aftur: Friður sé með þér. Nú höldum við brátt inn í föstuna. Þessi dagur er kallaður sunnudagur í föstuinngangi. Fastan í kirkjunni er tími sem hefur texta, skilaboð og umræðuefni. Um hvað er talað í kirkjum á föstutímanum fyrir páska? Það sama og talað er um í Passíuálmunum. Hvað var það nú aftur? Ferð Jesú til Jerúsalem, sem alltaf er líka um líf og ferðir allra einstaklinga og kynslóða. Ferðlag Jesú er okkar ferð. Okkar ferðir ganga upp í ferð Jesú til Jerúsalem. Við erum samferða Jesú. Jesús á undan og ég á eftir. Það er ferðastíll passíusálma, Nýjatestamentisins og kristninnar.

En þessi ferð var óvissuferð með mög ef, spurningar og til hvers. Lærisveinar og vinir Jesú voru ekki alveg vissir um til hvers hann færi og til hvers þessi ferð leiddi. Væntingarnar voru mismunandi. Margir vonuðust til, að hún yrði ferð til sigurs, að þeirra lið ynni og Jesús yrði þjóðarleiðtogi. En eitt voru væntingar fólks og annað afstaða Jesú sjálfs. Hann vissi, að hlutverk hans væri annað en það, sem margir aðdáendur hans vonuðu og klapplið vildi. Hann óttaðist um líf sitt og skelfdist. Jesús þekkti sögu þjóðar sinnar, misgerðir hennar, félagslegt, pólitískt og andlegt gjaldþrot. Hann skildi líka köllun sína og að honum var ætlað að þjóna. Það var hans vandi að vinna úr. Ferð Jesú var ekki túristaferð, heldur upp á líf eða dauða, líf veraldar eða enda. Hann hefði getað látið undan freistingunni, forðast Rómverja, forðast yfirvöld, hefði getað hætt að vera Kristur og bara farið í handverk smiðsins í Nasaret. Hann hefði getað eignast fjölskyldu, lifað hamingjuríku lífi til elliára og týnst svo í gleymskudoða sögunnar – eða hvað?

Helförin

Ferðir eru mismunandi og tilgangurinn alls konar. Það vitum við og þekkjum úr okkar eigin lífi. Við verðum líka vitni að alls konar ferðum og sumar ferðir eru alls ekki góðar og enda með skelfingu. Þessa dagana hefur heimsbyggðin fylgst með skelfilegri innrás Rússa inn í Úkraínu. Það er viðburður, sem fæstir áttu von á í Evrópu 21. aldar. Úkraínumenn hafa það eitt til saka unnið að hafa aðra skoðun en einræðisherrann í nágrannalandi þeirra ætlast til að þeir hefðu. Úkraínumenn vildu auka tengsl vestur á bóginn og ganga í samtök Vestur-Evrópu og NATO. Það vildu Rússar ekki. Skoðanafrelsi er ekki virt eða viðurkennt í Rússlandi, nema menn hafi sömu skoðun og valdaklíkan sem öllu ræður. Tugir milljónir líða vegna árásar Rússa. Fjölskyldum er splundrað, konur og börn eru á vergangi. Á næstu vikum geta milljónir orðið landflótta. Hver vill stríð? Einræðisherrann í Moskvu hefur einangrast frá þjóð sinni og dælt falsfréttum í æðar stór-Rússlands. Nú hefur hann við föstuupphaf tekið ákvörðun að fara til sinnar Jerúsalem, til Kiev, og kremja réttkjörna stjórn nágrannaríkis. Hvers konar föstuferð er það? Rússar kunna að sigra einhverjar orustur, en þeir munu tapa þessu stríði því það er röng afstaða sem liggur að baki.

Réttlætanleg?

Í byrjun vikunnar kom sonur minn til mín og sagði mér frá því, að hann hefði fengið það verkefni í Menntaskólanum í Reykjavík að skrifa röksemdarritgerð. Hann mátti velja efnið og hann ákvað að meta kröfur Rússa til Úkraínumanna. Sonur minn sagðist þurfa að skilja Pútínlandið og líka afstöðu Úkraínumanna. Mér þótti merkilegt, að hann veldi svo hápólitískt mál sem væri viðfang allra fjölmiðla heimsins. Svo byrjaði hann að skoða sögu Rússa og Úkraínumanna og smátt og smátt komu rökin fram með og móti. Yfirskriftin og viðfangsefnið var: Er innrás Rússa í Úkraínu réttlætanleg? Hann skilaði ritgerð sinni á miðvikudagskvöldi og nokkrum klukkutímum síðar réðust tugir þúsunda Rússa yfir landamærin og mikill fjöldi vígvéla skaut á skotmörk, sem ekki voru bara hernaðarleg heldur líka borgaraleg. Það var ljóst að lama átti innviði Úkraínumanna. Mér þótti merkilegt að íhuga ritgerð sonar míns og horfa svo á stríðsmyndir í fjölmiðlum og á samfélagsmiðlum. Í ritgerðinni sá ég að saga Rússa og Úkraínumanna fléttaðist saman í meira en þúsund ár. Kiev var um tíma helsta borg á svæði RUS-ættbálkanna á sama tíma og Moskva var eiginlega þorp. Enda hefur Pútín og margir Rússar talað um Kiev, höfuðborg Úkraínu, sem krúnudjásn Rússa. En þessa dagana er krúnudjásnið löðrað blóði úkraínsku þjóðarinnar. Rússar hegða sér sem illmenni er ráðast á heimili ættmenna sinna, skjóta þau og níðast á þeim. Sonur minn skoðaði rök Rússanna og hafnaði þeim og benti í ritgerð sinni á, að Úkraínumenn hafi verið fullvalda ríki, með réttkjörna stjórn, vel virkt og réttlátt stjórnkerfi og hafi gert marga alþjóðlega samninga um samskipti við Rússa. Rússar hafi brotið þessa samninga með því að ráðast inn á Krímskagann og síðar inn í austurhluta Úkraínu. Innrás væri ólögleg og brot á samningum. Ég er sammála honum og bæti við að hún er ósiðleg. Rússar hafa framið afbrot og Pútín er sekur um glæpi gegn mannkyninu.

Jesús og Pútín hafast ólíkt að. Jesús fór í friði og vildi hjálpa fólki. Ferð hans var til að leysa vanda og aðeins hann gat gert það. Engir herir, engin fórnarlömb. Hann var sjálfur farvegur friðarins. Föstuferð Pútíns er alger andstæða. Jesús fór ekki til að spilla valdi eða efna til átaka. Pútín fer með eldi og neyðir fólk til ofbeldis og hlýðni. Hann sendir fólk í dauðann og beitir ofríki gagnvart nágrönnum sínum, fullvalda frændsystkinum og drepur þau ef þau hlýða ekki túlkun hans. Jesús gerði sér grein fyrir að ferð hans til Jerúsalem gæti endað með skelfingu. Hann hafnaði að sölsa undir sig með valdi heldur fór leið friðarins. Hann var tilbúinn að fórna lífinu fyrir sannleika og réttlæti sem pólitískt vald getur aldrei nokkurn tíma tryggt eða skapað. En Pútin telur sig hafa vald til að skilgreina frelsi fólks, jafnvel fullveðja nágranna sinna. Pútínferðin er leiðangur dauðans og opinberar allt það versta í spillingu og sjálfsdýrkun manna sem hafa tapað tengslum við gildi, fegurð og frelsi fólks. Við getum skýrt Pútínatferlið með því að skoða sögu Rússlands, Sovétríkjanna og fall þeirra. Í þessari pútínsku heljarslóð er sorg og reiði en það réttlætir ekki helförina. Fall Sovét er fortíð sem Úkraína lifði líka. En Úkraína vann að sjálfstæðri framtíð sinni þrátt fyrir fortíðina. Að reyna að endurheimta fortíð leiðir oft til glæpa. Það er hin djúpa harmsaga helfarar Pútíns um lendur Úkraínu og að krúnudjásninu. Pútínæðið þarf að stoppa. Pútínlandið þarf að horfast í augu við að Sóvét er fallið. Einræði hentar ekki nútíma, allra síst óupplýst einræði. Fortíð er fortíð en framtíðin kallar á algerlega nýja lífshætti og stjórnunarhætti. Fólk Pútínlandsins og nágrannar þeirra eiga að fá að ráða lífi sínu, lifa í frelsi og taka nýja stefnu. Föstuferð Jesú er andstæða Pútínplágunnar. Jesús vildi líf en Pútín velur dauða.  

Guð í fortíð – Guð í framtíð

Þessa föstu verða margar sögur sagðar. Föstuferð Jesú til Jerúsalem sem var svo sannarlega dapurleg. En niðurstaða Jerúsalemferðarinnar var að dauðinn dó en lífið lifir. Svo er harmsaga Úkraínu. Hvaða ferð ferð þú þessar næstu viukur? Fasta er dramtísk. Jesús var opinn og þorði. Hann opnaði líf sitt og var tilbúinn að taka afleiðingum. Hann vissi að kjarni lífsins er ekki að hafa vald til að stjórna fólki, menningu og hugsun. Lífsskilningur Jesú var að gefa fólki frelsi frá mistökum, syndum og öllu sem gæti hindrað fólk til þroska, friðar og hamingju. Af þessu getum við lært. Jesúreisan til Jerúsalem er ferð, sem var fyrir okkur. Okkur er boðið að ganga með Jesú. Jesús á undan og ég á eftir, stíll guðspjallanna, andi Passíusálma, fyrirmynd fyrir okkur. Jesúreisan er til lífs. Jesúafstaðan er eflir lífið.

Á svona dramatískum tíma er gott að geta á ný gengið að borði Drottins. Þar er veisla himins og jarðar. Guð býður til þeirrar veislu og þar er allt rétt og gott. 

Lexían; Jes. 50. 4–10. Pistillinn: 1. Kor. 1. 18-25. Guðspjallið: Lúk. 18. 31-34

Jesús tók þá tólf til sín og sagði við þá: „Nú förum við upp til Jerúsalem og mun allt það koma fram sem spámennirnir hafa skrifað um Mannssoninn. Hann verður framseldur heiðingjum. Þeir munu hæða hann, misþyrma honum og hrækja á hann. Þeir munu húðstrýkja hann og lífláta en á þriðja degi mun hann upp rísa.“ En þeir skildu ekkert af þessu, orð þessi voru þeim hulin og þeir skynjuðu ekki það sem sagt var.

Sunnudagur á föstuinngangi, 27. febrúar, 2022. Myndin er af litríku bænatré Hallgrímskirkju og að baki er verndarengill á íkón Kristínar Gunnlaugsdóttur. Ljósmynd SÁÞ

Greinar og pistlar

Efndir – mögnuð þroskasaga

Í skáldsögunni Efndir eftir Þórhildi Ólafsdóttur kemur Elísabet til baka úr lífsreisum sínum um skóla og menningarstofnanir Íslands og fjarlægðanna. Hún vitjar heimahaga, kemur heim í mannlausan og yfirgefinn bæ á norðlensku nesi, sem gæti verið Vatnsnes. Elísabet segir fjölskyldu og vinum að hún ætli að vera einhvern tíma á ættaróðalinu til að jafna sig á áföllum og kannski eiginlega lífinu. Svo fara svipir fortíðar að mæta henni, formæður og forfeður. Elísabet segir sögu þeirra af listfengi og elsku og andar fara á kreik. Söguhetjan vitjar sjálfrar sín, leitar að bernskugötum og tilfinningum liðinna daga þegar hún var að alast upp í stórfjölskyldu á hjara veraldar. Við fylgjumst með Elísabetu fara í nám, ferðast um heiminn, eignast erlendan mann, eignast dóttur sem varð ekkja og vinna og lifa. Svo kemur hún til baka úr lífsferðinni þegar skil eru orðin og vinnulífinu er lokið. Hvað er að koma heim? Hvað er heima og hvenær? Getur maður einhvern tíma fundið sjálfan sig, barnið í sér og veru sjálfs sín? Fann Elísabet sjálfa sig eða þarf maður bara að sætta sig við skuggamyndir dýpri sannleika eða veruleika?

Efndir er afar vel skrifuð bók. Textinn túlkar og umvefur vel. Framvinda bókarinnar er sem djúpt og breitt fljót fremur en léttskoppandi lækur af hæðum og niður hlíðar tímaleysisins. Þetta er bók um lífsbaráttu, hve lífið er stutt, hve fljótt fennir í sporin, um flæði lífsins, verpingu tímans, hve liðnar kynslóðir eru fljótar að gleymast þótt grafirnar þeirra séu merktar og aðgengilegar í kirkjugörðunum. Þetta er bók mikilla tilfinninga, djúpköfunar og eftirsjár. Framtíðin er sem næst lokuð. Það er engin opinberunarkafli helgiritasafns í lokin heldur fremur æðruleysi endisins. Stefjavinnsla er dásamleg og öguð. Táknin eru nostursamlega valin, uppteiknuð og túlkuð.

Dómar um málfar og málbreytingar íslenskunnar eru hnyttnir og stundum fyndnir. Náttúrulýsingar hinnar heimkomnu heimskonu eru laðandi. Lýsingarnar tjá í bókinni vaxandi náttúrunánd, sem er tákn þess að færast nær sjálfum sér en áður var. Mér þótti áhugavert að beygur og óttaefni lífsins voru fremur tengd hinu yfirskilvitlega og dulræna en náttúrunni. Náttúran í öllum sínum myndum er vettvangur til að lifa í og með og auðvitað virða til að komast af.

Sálgreiningartímar er sérmál. Frásagnir af þeim læða að grun um að hjá sálgreininum hafi verið meira létt á en að sálarflækjur hafi verið greiddar eins og net voru greidd við Miðfjörð í bernsku höfundar. Tæknileg samtöl verða aldrei til að færa fólki líf en góðir spyrjendur geta auðvitað hjálpað til. Sálgreiningar bókarinnar tjá firringu fólks inn á við, í samskiptum og úrvinnslu lífsbaráttu. Þróun tilfinningatúlkunar kemur vel fram og því er bókin merkileg sem þroskasaga einstaklings.

Mikið er af alls konar merkilegu þjóðfræðiefni í þessari bók, hvernig fólk lifði, hver voru störf þess, tengsl kynja og hlutverk og samskipti. Mat og matarafstöðu er lýst og hvernig var að læra að lesa með bandprjónaðferð. Stiklað er á hugmyndum um karlmennsku og hvernig konur verða fyrir eða bregðast við í sögu og samtíð. Einelti í sláturhúsi á sjöunda áratugnum er nístandi vel lýst. Bókmenntir og ýmsir höfundar koma við sögu. Innsýn er veitt í mun á hugmyndum fólks til lífsgæða, annars vegar frá Austur-Evrópu og hins vegar Íslandi kalda-stríðstímans. Hugmyndir fólks eru menningarskilyrtar og því ekki auðvelt að breyta hömruðum skoðunum. Í ljós kemur að velviljaði franski strákurinn sem vill fá innsýn í landbúnaðarmenningu var ófær um að skilja og tengja. Fólk er fullt af fordómum sem lita og því skilur það ekki aðra eða framandi menningu. Tónlistarnotkun og innlifun var merkileg í bóikinni. Bach-notkunin breyttist. Svo var Lúther túlkaður eins og hann væri Calvin en áherslum siðbótarmannanna hefur jú oft verið víxlað.

Mikið er fjallað um sorg og missi. Bókin hverfist um þann möndul. Sorgin heggur stykki úr fólki segir á einum stað og bókin fjallar um ýmsa kosti sorgarinnar. Atferli og viðbrögð Elísabetar varða áföll og úrvinnslu og að missir varpar ekki aðeins skuggum yfir líf heldur verður sem net sem ekki sleppir. Samskipti við ástvini og kunningja eru um margt tjáning á getu eða getuleysi fólks gagnvart þeim sem eru djúpt niðri af hvaða ástæðum sem það er, missi eða geðlægð.

Elísabet gengur um land bernsku sinnar eins og til að rifja upp spor sín og fólksins hennar. Til að nálgast landið og söguna sameinast hún jörðinni í tjaldútilegum sem vekja grunsemdir nágranna og sveitunga um að þessi íslenska einsetukonu úr útlandinu sé ekki heil. Elísabet fer að laga gömul mannvirki liðinnar tíðar eins og til að vitja þeirra sem farin eru. Hún fer í gamla kartöflugarð bernskunnar og við fáum innsýn í að amma réð meiru en mamma hennar í garðinum enda mamma aðkomukona. Garðurinn var sem sé tákn um vald og skipulag þess. Oft er vikið að goggunarröðum í bókinni, í lífi fólks, samskiptum kynja, mismunandi aldri og meðal dýranna.

Vinur minn gaf mér bókina Efndir. Ég hafði jarðsungið báða foreldra höfundar bókarinnar, Halldóru og Ólaf. Ég hafði kynnst þeim og tengst þeim og þótti vænt um þau. Ég hafði hlustað á sögur þeirra frá Vatnsnesinu og hafði því tilfinningu fyrir mannlífi, lífsbaráttu og staðháttum þar nyrðra við hið ysta haf. En þessi baktenging vék fljótt þegar ég byrjaði að lesa. Bókin er sjálftætt listaverk, skáldsaga, sem krefst nýrrar nálgunar og persónulegri. Mér þótti líka heillandi að lesa þessa bók vegna tilfinningavinnu gagnvart eigin uppvexti. Hvar er heima og hvernig? Spírall er betri lýsing á lífsreisum okkar en hringur eða lína. Við verðum fyrir reynslu í uppvexti og mótun sem er mismikið unnin og afgreidd og fer með okkur út í at lífsins. Við förum um dali og fjöll lífsins en komum til baka, þó ekki eins áður heldur með alls konar pinkla, túlkun, þroska, gildi og lesti í farteskinu. Ferð Elísabetar heim og norður á nesið er ekki endurkoma barnsins eða endurfundir við barnið. Hún fann margt úr bernsku sinni, veiddi úr minni sínu, hafði gert upp við sumt og annað ekki. En hún var á nýjum stað. Að vitja sjálfs sín, virða sögu sína og gera upp er verkefni okkar allra. Að lifa vel er ekki að lifa átakalausu lífi, heldur að lifa með alúð, virða sjálf, aðra, sögu, menningu, náttúru og trú og bregðast við þeim og lífsáföllum með einurð. Flóttlaus heimför er besti lífsmátinn. Það eru bestu efndirnar.

Bókin er sérstæð og fallega unnin. Skriða gaf út. Snæfríð Þorsteins braut um og með áhugaverðum hætti. Síðurnar eru ekki hvítar heldur litaðar. Svartur borði er handhægur til að smella í opnu þegar hlé verður á lestrinum. Ég rakst ekki á neina ásláttarvillu sem er fátítt í bókum og segir mikið um vandvirkni og nostrið sem þessi bók hefur notið. Hún hefur fengið að hvíla í öruggu fangi höfundar áður en hún hélt út í heiminn.

Takk Þórhildur Ólafsdóttir.

Minningarorð um Ólaf Þórð Þórhallson:

https://www.sigurdurarni.is/2013/08/30/olafur-thordur-thorhallsson-minningarord/

og Halldóru Kristinsdóttur:

https://www.sigurdurarni.is/2013/02/08/halldora-kristinsdottir-minningarord/

Prédikanir

Guð er Bónus

Veistu hvaða ljóðabók hefur verið söluhæst síðustu árin. Það er sálmabók þjóðkirkjunnar. Þar finna allir örugglega eitthvað við hæfi og sér til gagns. En þó margt sé í sálmabókinni er alveg áreiðanlegt, að þar auglýsir ekkert fyrirtæki á Íslandi. Ekkert stórfyrirtæki hefur komið að óbeinni auglýsingu í einhvern sálminn, ekki flugfélög, útgerðarfélög, verslunarkeðja eða stórfyrirtæki. En þó engar séu auglýsingarnar eða nafn kostunarfélags er þó eitt íslenskt fyrirtæki nefnt í einum sálmi sálmabókarinnar, fyrirtæki sem margir versla við og sumir í hverri viku ársins. Hvaða fyrirtæki, hvaða verslun, skyldi vera nefnd í sálmbók þjóðkirkjunnar? Meira um það síðar.

Faðir smásögunnar

Jesús er frægur fyrir margt. Hann var kunnur fyrir virðingu fyrir utangarðsfólki. Hann var alræmdur í sjálfhverfu karlaveldissamfélagi fortíðar fyrir að virða manngildi kvenna, útlendinga, barna og erlendra hermanna setuliðs. Hann varð frægur fyrir frábærar ræður, merkilega siðfræði, guðstraust, leiðtogahæfileika, spekiorð og djúpsæknar bænir. Svo er hann auðvitað kunnastur fyrir að hegða sér allt öðru vísi en dauðum mönnum var og er skylt og tamt. Hann fylltist lífi efir að hafa legið í gröf sinni í meira en sólarhring. Flest sem Jesús sagði var í frásögur færandi. Eitt af því, sem mörgum yfirsést, er hve frábær smásagnahöfundur hann var. Líkingasögurnar, sem hann sagði, eru auk alls annars bókmenntaperlur, sem enginn bókabéus lætur fram hjá sér fara.

Þrúgur tíndar

Saga dagsins er ein af þessum dásemdarsögum. Aðstæðurnar voru þær, að vinir Jesú, sem fylgdu honum, voru að velta vöngum yfir launum sínum og spurðu áleitinna spurninga eins og: Heyrðu Jesús. Hvað græði ég nú á öllu þessu brölti með þér, öllu veseninu, fjarri einfaldri hamingju venjulegs fólks? Þeir voru reyndar skynugir og vissu, að fé og frami var ekki á launamiða guðsríkisins. En hvað var það þá? Til að svara Pétri og hinum vinunum sagði Jesús þeim sögu um víngarðseigandann. Það var komið að uppskerutíma, sem er reyndar stórkostlegur tími á öllu Miðjarðarhafssvæðinu, þegar stórir flotar af fólki halda út á akrana til að týna þrútin berin. Ég hef upplifað slíka hátíð í Toscana á Ítalíu og hef séð hve gleðin er mikil, bros í augunum og alvöru hátíð. Réttarstemming í íslenskum sveitum jafnast við slíkt. Líka þegar okkar lið í íþróttum ná á toppinn. Jesús segir frá því, að víngarðseigandinn hafi ráðið til sín vinnufólk á mismunandi tímum, þá fyrstu í dögun, síðan fleiri þremur tímum síðar. Þannig hélt hann áfram allan daginn og þeir síðustu komu til starfa um það leyti sem verkum dagsins lauk. Þeir fyrstu fengu loforð um ákveðið og eðlilegt dagkaup, sem þeir voru fullsáttir við. Svo var byrjað að borga laun í verklok. Þeir, sem síðastir komu, fengu óskert dagkaup og þá þótti þeim sem fyrr komu útlitið gott og ímynduðu sér, að þeir hlytu að fá margfalt kaup á við þá, sem síðastir komu. En þegar allir höfðu fengið sitt kaup voru allir með sömu upphæð í hendi. Þá byrjaði möglið og þeir, sem höfðu puðað daglangt, þótti að þeir hefðu verið órétti beittir.

Órétti beittir?

Víngarðseigandinn tók eftir bullandi reiðinni og spurði hvort þeir hefðu ekki fengið það, sem um var samið? Jú, þeir viðurkenndu það. En þeir voru bara ósáttir við, að hinir hefðu fengið jafn mikið en hefðu þó unnið minna. Hver getur ekki sett sig í spor mannanna? Samanburður er meginþáttur allra kjarasamninga. Það er í samræmi við almenna réttlætisvitund, að laun eigi að vera í hlutfalli við vinnuframlag. En víngarðseigandinn fór allt öðru vísi að, minnti á að hann ætti þetta fé og mætti borga hinum síðustu jafn mikið og hinum. Hann væri ekki að brjóta neina kjarasamninga þótt hann borgaði þeim meira en þeir hefðu unnið fyrir. „Ég er góður” sagði hann. Svo kom hið áleitna en torskilda, að hinir síðustu verði fyrstir.

Það eru til ýmsar skýringar á merkingu sögunnar. Tilgangur Jesú væri að gera upp við forréttindahyggju samferðamanna sinna. Hann vildi benda þeim á, að þeir sem hefðu lengi verið samferðamenn Guðs í veröldinni fengju ekki neinn aukabónus í himnaríki vegna tímalengdar. Þau, sem hefðu slegist í hópinn á síðustu stundu, væru jafnmiklir Guðsvinir og hin, sem hefðu verið það alla ævi. Trúarleg stéttaskipting er ekki til í kenningu Jesú. Forréttindamenn í himnaríki eru ekki til þó menn vilji gjarnan búa til virðingastiga þar líka og verða trúarleg yfirstétt eða kirkjueigendafélag.  Virðing, laun og gildi eru öðru vísi í hinu andlega ríki en í veröldinni. Stéttakerfi er ekki hægt að varpa yfir á himininn. Ekkert kvótakerfi þar eða kvótakóngar. Menn eiga enga kröfu á hendur Guði. Verk okkar, líferni, vitund okkar um eigin gæði verða ekki yfirfærð yfir í himneskan gjaldmiðil. Það er ekkert veðkall til á hendur Guði og lífeyrissjóði eða eigum við að segja lífernissjóði himinsins. Við byggjum ekki upp kröfugerð og útborgun hinum megin eins og við byggjum upp lífeyri hinum megin við starfslok okkar. Þetta benti siðbótarmaðurinn Marteinn Lúther á og öðrum betur.

Laun himins

Hvað segir þá sagan? Smásöguhöfundurinn Jesús kunni að segja sögu á mörgum plönum og hana er hægt að túlka í ýmsar áttir. Gagnvart Símoni Pétri í samningahrotu um eilífðarumbun er svarið skýrt. Laun himinsins eru söm og jöfn fyrir alla. Engu skiptir hvort menn hoppa á eilífðarvagninn snemma eða seint, allir ná sama marki. Þetta voru mikilvæg skilaboð í frumkirkjunni. Menn skyldu ekki setja sig á háan hest þótt þeir hefðu snemma orðið fylgjendur Jesú. Þetta varðar síðan alla kirkjumenn. Broddur Jesú er gegn kirkjueigendum allra tíma. Enginn er yfir annan settur þegar eilífðarlaunum er útdeilt, allir eru jafnir. Síðan er líka elskudjúp í þessari sögu. Enginn er of seinn eða útilokaður frá guðsríkinu hvar svo sem menn hafa verið, hvað sem þeir hafa gert og hversu djúpt þeir hafa sokkið. Í sögum Jesú er djúp og einbeitt umhyggja gagnvart fólki. Enginn er settur hjá, guðsríkið er allra.

Menn hafa löngum velt vöngum yfir hverjir komist til Guðs, hverjir verði hólpnir. Hvað verður um óskírt barn sem deyr? Margir hafa grátið yfir þeirri spurningu. Hvað verður um þau, sem tilheyra öðrum trúarbrögðum? Spurningar af þessu tagi eru margar. Þegar við svörum er mikilvægt, að við stöldrum við og spyrjum okkur hvers konar Guð við trúum á og hvers konar Guð Biblían túlkar og Jesús Kristur birtir okkur. Dæmisagan um gjafmilda bóndann er um Guð, sem útdeilir jafnt þeim sem koma seint og hinum sem koma snemma. Við getum séð í henni og ýmsum öðrum sögum Jesú túlkun á elskuríkum Guði, sem er mun stærri og meiri en smáguð ættbálks eða þjóðar eða guðfræðilegrar einsýni eða bókstafshyggju. Sá Guð er skapari alls sem er, djúp allrar elsku, ljós alls ljóss, brunnur fegurðarinnar, forsenda manngildisins, hinn mikli húmoristi, sem skapar litríka fjölvíddaveröld og elskar þig heitt og ákaflega.

Upprisa allra – vonarmál trúmannsins

Kristinn maður, sem trúir á slíkan stórguð, hlýtur að vona ákveðið, að allir megi njóta himinvistar, óháð ætt, uppruna og fyrri störfum! Það er ekki til nein kirkjuleg dogma, kenning, um að allir hljóti óhjákvæmilega að komast til himins, en kristin kirkja biður hins vegar fyrir upprisu allra. Múslimum, hindúum, kristnum, trúlausum og trúarveikum mætum við með þeirri bæn til Guðs, að Guð geymi hann, hana, já okkur öll. Þetta er hin vonarríka afstaða. Þetta er líka ástæða þess, að maður sem tekur Jesú Krist alvarlega getur ekki leyft sér að trúa því að heimur fari versnandi, að allt fari á versta veg, að öllu fari aftur, að lífið sé leiðinlegt. Kristindómur bannar mönnum ekki að gagnrýna og greina milli góðs og ills. En kristnin bannar mönnum, að loka augunum fyrir fegurð, möguleikum, nýsköpun og gleði og að Guð er frábær.

Afstaða hins óvænta

En hvernig var með íslenska fyrirtækið, sem er nefnt í sálmabókinni? Áður en gátan er leyst er þarft að við hugsum um hvað einkennir Jesú Krist, sögur hans, afskipti af fólki og veru hans. Hann var maður hins óvænta. Hann hegðaði sér oftast öðru vísi en búast hefði mátt við. Hann bar ekki bara virðingu fyrir þeim, sem nutu almennrar virðingar, heldur bar líka óvænt virðingu fyrir þeim, sem voru fyrirlitnir. Allir menn áttu möguleika í samskiptum við Jesú. Hann var meistari hinna óvæntu endaloka í smásögum sínum. Sneri jafnan uppá sögurnar og jafnvel á hvolf. Sögur hans enda gjarnan með óvæntu móti eins og brandarar. En hnykkurinn eða snúningurinn í lokin var það, sem Jesús vildi að yrði mönnum til íhugunar og yrði til að menn hugsuðu mál sín að nýju, afstöðu, trú og siðfræði. Jesús sagði ekki aðeins sögur hins óvænta heldur var slíkur sjálfur. Upprisa hans var ótrúleg, hið algerlega óvænta en alveg í samræmi við allt sem hann var og sagði. Allt var þetta til að opna líf fólks, efla það og bæta.

Bonus – Guð

Þá er komið að fyrirtækinu sem nefnt er óvænt í sálmabókinni, söluhæstu ljóðabók ársins. Það er ótrúlegt nokk – bonus. Það er satt, að bonus kemur raunverulega fyrir í sálmi sem að vísu er á latínu. Þar segir

Confitemini Domino
quoniam bonus.
Confitemini Domino.
Alleluia!

Og þýðingin er svona:

Þökk sé þér, ó, Guð Drottinn vor,
því þú ert góður.
Þökk sé þér, ó, Guð Drottinn vor.
Hallelúja!

Ég spurði Jóhannes Jónsson sem stofnaði Bónus hvort hann vissi að Bónus teygði anga sína inn í sálmabók þjóðkirkjunnar? Hann viðurkenndi hissa, að hann hefði ekki gert sér grein fyrir að ítök Bónuss væru svona gífurleg. Það væri ekki skrítið, að stjórnmálamenn yrðu smeykir þegar jafnvel sálmabókin væri farin að boða bonus! En hvað merkir bónus í hinu trúarlega samhengi? Það er ekki bara kjarabót, sérstakt happ, lottóbónus eða launaplús, heldur merkir það góður. Guð er bónus, Guð er góður. Þess vegna er þakkað í sálminum. Sjálfsagt er að þakka ef verslunin Bónus býður lægsta verðið. En það eru ekki eiginlegu bónusarnir. Það er meira segja ekki hinn eiginlegi bónus lífsins að hækka launin. Það er ekki bónus heldur réttlætismál að laun séu góð. Bónus lífsins, hver er hann? Hann verður ekki keyptur í neinni búð. Kristinn maður veit að bónusinn er Guð og sálmurinn í sálmabókinni segir að Guð sé góður. Guð á fleiri ráð en við þekkjum. Lífeyrissjóður himinsins er ekki gulltryggður heldur guðstryggður, sem er betri öðrum tryggingum. Meginstarfsregla þess sjóðs er gjafmildi. Greiðslur eru ekki samkvæmt innlögn heldur umhyggju Guðs og þörf manna. Guð hefur sjálfur lagt allt til hins mikla sjóðs, lífið í Jesú Kristi, sem er höfuðstóllinn sjálfur. Guð er gjafmildur, gefur lífið, af því að Guð er bonus, Guð er góður. Engir peningar, engar kjarabætur, enginn hagnaður þessa heims er nokkuð í samanburðinum við þann bónus, það er bónus lífsins.

A-röð Lexía: Jer. 9.23-24. Pistill: 1Kor. 9.24-27. Guðspjall: Matt. 20.1-16

Útfararræður

Hilda, drottningin í strandhöllinni

Ragnhildur Jóna Magnúsdóttir – minningarorð.

Lambhóll vekur athygli allra sem fara um Ægiussíðuna, hvort sem er akandi eða gangandi á göngugötunni með ströndinni. Strandhöllin er heillandi. Hvaða mannlíf var og er þar? Reglulega sést Lambhóll í dagblaðsmyndum frá Ægissíðu. Meira að segja í síðasta þætti Verbúðarinnar, sl. sunnudagskvöld (4. febrúar), sást Lambhóll, sem er ekki bara í nútíð, heldur tengir við fortíð líka.

Lamhólshöllin var reist í tveimur áföngum, sá fyrri fyrir hundrað árum og svo seinni hlutinn á sjötta áratugnum, eða fyrir 70 árum. Þvílíkur stórhugur. Okkur, sem ólumst upp í hverfinu, fannst að þetta væri ekki bara höll á landi heldur líka sjávarhöll. Úr þessu húsi kom áhugavert og kraftmikið fólk og okkur nágrönnum var ekki alveg ljóst af hverju þau voru svona mögnuð? Var það sjórinn, ströndin eða stíll fjölskyldnanna eða fléttaðist það allt saman? Á Grímsstaðaholtinu spáðu krakkarnir í hól lamba. Þau sem höfðu skilning á landbúnaði töldu að það hlyti hafa verið þarna lambakofi frá einhverju býlinu. Löng hefð var fyrir húsum í dreifbýlinu vestan og sunnan miðbæjarins. Verksmiðjurekstur Alliance, lifrarbræðsla og fiskþurrkun styrkti byggðina í kringum Lambhól og við Starhagann. Heillandi saga sem dýpkaði þegar ég fór að skoða sögu Lambhóls, lesa sagnaþátt Guðfinnu S. Ragnarsdóttur og skoða rit um þau hjón, Ragnhildi og Kristján, sem Trausti Björnsson tók saman. Þá varð ljóst að Lambhóll hafði ekki aðeins verið höll á hjara veraldar á tuttugustu öld, heldur átti sér langa og þykka sögu, sem er eins og lykilsaga Íslands, tákn um baráttu fólks við að lifa, afla sér viðurværis, koma börnum til manns, vera í tengslum við fólk, rækta menningu, stunda sjóróðra og sækja björg í bú, ferja fólk á næsta nes, halda tengslum, sækja vinnu til höfuðstaðarins, sem stundum gekk og stundum ekki, taka þátt í verkalýðsbaráttu, lúta alls konar valdi, verða fyrir sjúkdómum, sækja í menntun og fegurð – og lifa. Lambhóll er eins Íslandssagan í hnotskurn, með öllu litríki Íslands, öllu því dásamlegasta sem lífið gefur en líka skuggunum, sem gefa djúpa dekkingu að baki hinu bjarta.

Þú hefur verið oss athvarf frá kyni til kyns.

Áður en fjöllin fæddust

og jörðin og heimurinn urðu til,

frá eilífð til eilífðar ert þú, ó Guð.

Þú lætur manninn hverfa aftur til duftsins

og segir: „Hverfið aftur, þér mannanna börn.“

Því að þúsund ár eru í þínum augum

sem dagurinn í gær, þegar hann er liðinn,

já, eins og næturvaka…

Kenn oss að telja daga vora,

að vér megum öðlast viturt hjarta.

Þessi orð urðu Matthíasi Jochumssyni innblástur þegar kóngurinn kom í heimsókn árið 1874 og þá var fyrsti Lambhólsbærinn þegar orðinn til. Kannastu við þessi stef? Getur verið að þau séu til í söng sem þú hefur heyrt eða sungið? Já, versin í Davíðssálminum nr. 90 urðu skáldinu til eflingar og hann fékk frá þeim andagift, til að semja lofsöng, sem var sunginn í Dómkirkjunni í konungsmessunni árið 1874. Síðar varð svo þessi óður að þjóðsöng Íslendinga. Hann á við Lambhól og fólkið sem bjó þar. Verkefni þeirra og hinna í öllum húsum Íslands var og er að vinna að lífinu, stunda lífsleikni og virða mörk og gildi til að öðlast viturt hjarta. Mér sýnist að Ragnhildur Jóna Magnúsdóttir sé okkur öflug fyrirmynd. Hún var kannski ekki fjallkona heldur fremur stranddrottning. Ekkert var mulið undir hana. Hún fékk enga forgjöf í lífinu, þurfti að taka stórar ákvarðanir um öll helstu mál en stóðst, þroskaði með sér getu og lífsfærni sem er til eftirbreytni. Hún vissi um sitt samhengi og gerði það alltaf betra. Hún þekkti skugga lífsins, en varpaði ljósi á þá og gerði gott úr og efldi fólk. Hún þekkti samhengi sitt og átti Guð að vini. Þið megið virða hana, sögu hennar, hæfni hennar og verk. Lofleg og fádæma öflug fyrirmynd hún Hilda, drottningin í strandhöllinni.

Upphafið
Ragnhildur Jóna Magnúsdóttir fæddist í nýja Lambhólshúsinu föstudaginn, 1. ágúst, árið 1924. Hún var dóttir sæmdarhjónanna Sigurlínu Ebenezersdóttur og Magnúsar Helga Jónssonar. Mamman var fædd árið 1893 og uppalin við Lindargötu. Magnús, faðir Ragnhildar, var fæddur á Lambhóli og var tveimur árum yngri en kona hans. Þau áttu fjórar dætur og árið var á milli þeirra elstu svo fjör var í bænum í uppvexti þeirra. Ingibjörg Ebba var elst og fæddist árið 1923. Hilda var næstelst. Unnur var sú þriðja og Helga kom í heiminn árið 1931. Nú eru þær systur allar farnar inn í lambhól himinsins. Lát Hildu lokar því mikilli sögu og lífið heldur áfram.

Ragnhildur Jóna fékk nafn frá föðurömmu sinni og föðurafa. Hún hét Ragnhildur og hann Jón. Lambóll hafði verið kot, en þegar Hilda kom í heiminn höfðu orðið umskipti í lífi fólksins á Lambhóli. Útgerðarumsvif við Skerjafjörð höfðu aukið atvinnu og tekjur fólksins á svæðinu. Alliance rak fiskverkun nærri Lamhólshúsinu og lifur var brædd í lýsi í stóru brennsluhúsi, svokölluðu brenneríi. Hagur fólks fór batnandi eftir fyrri heimsstyrjöld og faðir Hildu var forystumaður prentara í Reykjavík, var raunar lengst allra formaður Prentarafélagsins. Amma og mamma Hildu stunduðu saltfiskverkun á stakkstæði við Lambhól og þar voru líka miklir kartöflugarðar. Fólkið var dugmikið.

Á uppvaxtartíma var enginn Melaskóli né Hagaskóli. Hilda fór í miðbæinn til að sækja sér menntun. Hún var alla tíð námfús, áhugasöm, fróðleiksfús, bóksækin og afar minnug. Fyrst sótti hún forskóla Ragnheiðar Jónsdóttur og síðan Miðbæjarskóla. Eftir það lá leiðin í Ingimarsskóla, sem var gagnfræðaskóli og varð að Gagnfræðaskóla Austurbæjar.

Þótt Hilda væri mikil Reykjavíkurkona átti hún líka ættmenni á landsbyggðinni. Nokkur sumur var hún í sveit hjá frændfólki vestur á Mýrum og lærði að meta og skilja sveitaveruna og menninguna. Svo giftist Ingibjörg eldri systir hennar austur í Árnessýslu. Neðra Apavatn varð mikilvægt tengslaheimili Lambhólsfjölskyldunnar. Hilda lærði ung að vinna og fór snemma að bjarga sér. Hún stundaði barnagæslu og húshjálp bæði í Reykjavík og í Hveragerði.

Hæfni og vinna

Listfengi hefur lifað í ættum Hildu. Dugnaður og hönnunargeta komu snemma fram hjá henni. Það var í frásögur fært í fjölskyldunni að sjálf teiknaði og saumaði Hilda fermingarkjólinn sinn, glæsilegan, hvítan kjól. Hún fermdist í Dómkirkjunni fimmtán ára og hafði beðið í eitt ár eftir Unni systur sinni, en slík systkinabið var algeng um miðja öldina og ástæðan var að einfalda fjölskyldum veisluhaldið. Ragnhildur svaraði listhneigð sinni og sótti í að efla færni sína. Hún sótti námskeið í teikningu árið 1943 og sótti líka námskeið í útsaumi. Á merkilegri mynd af þátttakendum á þessu saumanámskeiði sést að allir þáttakendur voru konur en aðeins tvær þeirra hlutu þann heiður að hafa myndir sínar fyrir framan sig. Hilda var önnur þeirra, enda mikið saumalistaverk sem hún vann.

Magnús faðir Ragnhildar var prentari og þau feðginin voru samrýmd. Eftir fermingu fór Hilda að svipast um eftir atvinnu og prentaradóttirin fór til starfa í bókbandi í Gutenberg. Þetta var um það leyti sem seinni heimsstyrjöldin hófst og bærinn fylltist af hermönnum. Bókaútgáfa á Íslandi jókst þegar vöruúrval minnkaði almennt. Þá seldust bækur betur og ekkert var bertra til jólagjafa en lesefnið. Þá var lagður grunnur að jólabókaflóðum seinni tíma. Síðar fór Hilda svo til afgreiðslustarfa í versluninni Edinborg.

Hjúskapurinn, Kristján og Sorö

Svo var það ástin. Glæsimennið Kristján Kristjánsson vakti athygli stúlknanna á Hótel Borg, líka Hildu. Hann var ekki bara fallegur, heldur líka glaðsinna og ljómandi dansherra. Glæsimennið hæfði glæsilegri Hildu. Kristján gat líka komið henni heilli heim á mótorhjólinu sínu þó bærinn væri fullur af stríði og hermönnum. Þegar þau létu æ betur að hvort öðru fóru þau svo að fara ferðir saman út á land á farskjótanum góða og fóru t.d. sumarið 1943 norður í land. Þau voru bæði ferðaflugur og höfðu gaman af reisunum saman. Kristján var kjötiðnaðarmaður og var verslunarstjóri í verslun Klein við Hrísateig. Stjúpfaðir hans, Klein, hafði vaxandi umsvif á stríðsárunum. Klein og þar með Kristján og annað starfsfólk þjónaði áhöfnum skipa sem komu í mataröflun eða þurftu vistir. Þessi viðskipti lögðu grunn að útþenslu Kleinveldisins. Svo varð líka útþensla heimilis þeirra Hildu og Kristjáns. Elsta barn þeirra, Sigurlín Sjöfn, fæddist á verkalýðsdeginum 1. maí, foreldrunum, verkalýðsforingjanum Magnúsi, og öllum hinum til mikillar ánægju. Hilda var alla tíð stefnuföst. Hún var búin að ákveða að fara til náms í Danmörk og safna fyrir dvölinni. Hún stóð við það þótt flestir hefðu gugnað miðað við aðstæður með kornabarn á armi. Amma í Lambhóli, Sigurlína, tók að sér nöfnu sína og Ragnhildur sigldi utan og fór alla leið til Sorö í Danmörku. Þar var framúrskarandi hússtjórnarskóli stofnaður í lok 19. aldar. Fyrsta bygging skólans líktist mjög Alþingishúsinu í miðbæ Reykjavíkur og Ragnhildi leið vel ytra og fann sig heima.

Þessi för Hildu segir raunar mikla sögu um getu og persónufestu hennar að fara frá ungbarni en líka um samheldni og trausti fjölskyldunnar sem axlaði ábyrgð og stóð saman um stór mál og smá, eins og hún hefur alla tíð gert. Hilda var engin gunga og opin. Sorönámið og árið ytra hafði mikil áhrif á hana. Hilda lærði margt sem varð að gagni, kynntist danskri menningu, sem var ekki aðeins góð, almenn menntun heldur líka hagnýt vegna hjúskaparins við dansk-uppalinn Kristján, mann hennar. Svo var Hilda svo lánssöm að fara ferð frá Danmörku og suður til Parísar, ferðast um vestur Evrópu skömmu eftir stríð og verða vitni að fátækt, svengd, örbirgð og rústum borganna og skilja voða hildarleiksins. Hún hafði jú séð umstang hersins á Íslandi og þmt. Camp Thornhill við Lambhól. Það var mótandi og stælandi fyrir unga konu að sjá allar mannlífsvíddirnar og hún gerði sér grein fyrir ljósi og skuggum, dauða og lífi og hvað væri mikilvægt að standa vörð um.

Stór barnahópur

Já, svo kom hún heim, þroskuð, sigld og tilbúinn til allra lífsmálanna. Byggt var við Lambhól árið 1952 og Stjáni og Hilda fengu íbúðina á annarri hæðinni í höllinni. Þegar húsnæðið var komið, íbúðin og Sylvía Hrönn í gerðinni gengu þau í hjónaband 31. maí 1952. Sulla fæddist svo 11. september sama ár. Kristján fæddist 1. apríl 1954. Ári síðar fæddist Magnús Helgi, 3. maí 1955. Barnaríkidæmið var mikið. Jóhannes Bragi fæddist 7. janúar 1960, Auður Gróa 22. júlí 1963 og síðastur var Unnar Jón 12. maí 1966. Hilda stóð eins og klettur í hafinu í látum, fjöri og viðfangsefnum og var akkeri síns fólks. Hún var glögg og hagsýn og reyndi t.d. ekki að venja pela af þeim eldri þegar pelar voru notaðir hjá þeim yngri. Hún vandi því þrjú sytkinanna af pela á sama tíma. Þrír fyrir einn. Börnin voru dugmikil og döfnuðu, fóru í Melaskóla og Hagaskóla og áfram í nám og störf. Þau áttu miðstöð í Lambhóli og hjá foreldrum sínum.

Atvinnumál og missir

Breytingar urðu hjá Hildu og Sjána þegar kjörbúðafyrirkomulagið hóf innreið í íslenskt samfélag. Verslunin, sem Kristján veitti forstöðu, var lögð niður árið 1967. Kristjáni bauðst eftir það starf á Seyðisfirði og þeir Kiddi fóru austur og síðan öll fjölskyldan og voru eystra liðlega ár. Svo komu þau suður að nýju. Kristján fór að vinna í Síld og fisk og síðan hjá Sláturfélagi Suðurlands og var þar til starfsloka hans. Þegar börnin voru komin fyrir vind og orðin sjálfstæð fór Hilda að vinna utan heimilis. Auk fiskvinnunnar á stakkstæðunum við Lambhól starfaði hún hjá Granda og síðan hjá Nóa-Síríusi og lét þar af störfum þegar hún var sjötug. Mannauðsdeildin reyndi talsvert til að fá hana til að halda áfram en Hilda hafði þörf fyrir að ráða sínum tíma sjálf. Kristján varð fyrir heilsubresti fyrir aldur fram og lést árið 1998. Löngum hefur verið sagt að ekki eigi að leggja á nokkurt foreldri að sjá á eftir börnum sínum. En Ragnhildur hefur séð á eftir þremur. Sigurlína, Magnús og Unnar eru öll látin.

Eigindir og gáfur

Hvernig var Hilda? Í glímu við áföll opinberast styrkur fólks. Missir er þungbær en missir barna er djúpáfall. Þrátt fyrir sársaukann sýndi Hilda fádæma styrk. Hún féll flöt við missinn, en reis svo upp og klofaði yfir áföllin eins og fólkið hennar orðaði svo myndrænt. Hilda var einstaklega ræktarsöm við fólk og áhugasöm um líf allra sem hún kynntist. Hún hafði samband við börn sín, frændfólk, vini og kunningja og spurði um líðan, velferð, áföll, þroska og vöxt. Meira að segja fólk, sem vitjaði hennar í heimahjúkrun, talaði um hve áhugasöm hún hefði verið um fjölskyldur þeirra sem hún tengdist. Hún var afar minnug, kunni mikið af ljóðum, mundi símanúmer og afmælisdaga. Hún vissi hvað hún kunni og hafði húmor til að segja fólkinu sínu að hún hefði nú próf í barnauppeldi, hefði tekið extrakursus i börnpleje. Uppeldismál væru því hennar sérsvið! Svo var Hildu fullkunnugt um hvernig átti að raða hnífapörum á borð og hafði lag á að kenna sínu fólki góða danska borðsiði. Hún þáði fjölskyldurækt í arf frá foreldrum sínum og miðlaði áfram til barna sinna og ástvina. Hún stóð með sínu fólki, dæmdi ekki mistök eða veikleika, en lagði sitt til að bæta úr því sem aflaga fór. Hún skammaðist ekki í uppeldi, en taldi að góð fyrirmynd væri skilvirkari uppeldisaðferð. Hún miðlaði upplýsingum fúslega um líf og viðburði fólks, hélt trúnað um allt sem hljótt mátti fara, spaugaði um skemmtilegheitin, gat verið snögg til, hafði leikni í íslensku í bland við húmor og sneri upp á tungumálið ef hún vildi og notaði dönskuslettur með smekkvísi. Hilda hafði skýrar skoðanir í flestum málum, var upplýst um mjög margt og átti ekki í neinum vandræðum að tjá sig um flest mál, en jafnan með hlýju. Hún hafði lag á að tjá hug sinn með þokka og húmor svo fólk fyrtist ekki við þó það væri annarrar skoðunar en hún. Hilda hafði pólitískar skoðanir. Alþýðuflokkurinn punktur, en þau hjón kusu oftast sitt hvorn flokkinn og varð ekki af ágreiningur á heimilinu. Hilda var vel að sér á mörgum sviðum og hefði getað haldið fyrirlestur um heppilegar heimilislækningar á læknadögum, enda hafði hún búið um marga putta, hreinsað sár og vaktað veik börn. Hilda hafði á langri æfi lært að temja sér æðruleysi. Hún kenndi börnum sínum og ástvinum að varast hættur eins og við sjóinn. Hún hafði þá skynsamlegu afstöðu að miðla þekkingu á nátturunni, kenna ungviðinu að varast hætturnar og þekkja mörk. En hún vissi að aðkomubörnin væru ekki eins kunnáttusöm og þau heimaöldu. Hún hafði getu til að tala við fólk og líka kippa þeim upp sem voru langt niðri með því að ydda einhverjar sögur svo fólk kom úr kafinu. Hilda hafði dásamlega getu til að bæta í, afla sér þekkingar, opna tilveru sína, virða fólk, safna litum, myndum, fingurbjörgum, steinum, viskumolum og staðreyndum um samferðafólk. En hún hafði í sér líka elskudjúp sem umvafði fólk, efldi, nærði, tosaði upp og kætti og skilaði til umhverfis dýrmætum sikringum lífsins.

Lambóll eilífðar

Nú er Hilda farin inn í sumarlandið. Þar er engin hætta við ströndina, engin dauðsföll, aðeins fögnuður, skemmtilegir rúntar, engar áhyggjur, stór ættboginn sem kann að hlægja, segja sögur, gleðjast og njóta. Og svo Guð sem hefur verið athvarf frá kyni til kyns, blessar, gleðst og skilur sitt fólk. Hilda dregur ekki lengur fólk upp úr depurð, segir ekki fleiri sögur með tilþrifum eða reisir sig við þegar hún snertir danska flík. Nú er drottningin úr strandhöllinni komin í Lambhól eilífðar og þar er gott líf fyrir Hildu og þau öll hin sem hún elskaði svo heitt. Þau fara ekki síðust því gleðin verður endalaus, mikið talað og hlegið. Guð geymi Hildu og Guð styrki ykkur ástvini. Amen.

Guðfinna og Magnús biðja fyrir kveðjur, Adda frænka og fjölskylda biðja fyrir kveðjur sömuleiðis, Rabbi frændi í Noregi og fjölskylda sem og Rabbi í Danmörk og fjölskylda.

Kistulagning og útför í Neskirkju 10. feb. 2022. Erfi í safnaðarheimili Neskirkju. Síðan ekin Ægissíða og hjá Lambhóli í sólinni. Jarðsett í fjölskyldureitnum í Gufuneskirkjugarði. ÚRG. Schola cantorum. TG.

 

 

Mataruppskriftir

Þorskur í paprikusósu

Þegar ég var búinn að puða í ræðuskrifum síðdegis skaust ég í fiskbúðina og keypti góðan þorsk. Tvistaði fiskuppskrift úr mbl. Skemmtileg uppskrift fyr­ir fjóra.

800 g þorsk­hnakk­ar

100 gr. smjör

1 stór gul­ur lauk­ur

6 hvít­lauksrif

2 rauðar paprik­ur

2 msk. tóm­at­þykkni – pa­ste

2 tsk. papriku­duft – notaði ofurlítið reykta papriku líka

1 tsk sumac

400 gr niðursoðnir tóm­at­ar

300 ml mat­reiðslur­jómi

1 tsk. grænmetiskraft­ur

1 msk. sæta t.d. hunang

salt og pip­ar

fersk­ur graslauk­ur að smekk

kirsu­berjatóm­at­ar

Skerið fisk­inn í pass­lega bita, saltið og piprið létt og setjið til hliðar.

Saxið paprik­ur, lauk og hvít­lauk fremur smátt og steikið á pönnu upp úr smjör­inu þar til allt mýk­ist.

Bætið við kryddinu, tóm­at­þykkni, niðursoðnu tómöt­unum og mat­reiðslur­jómanum á pönnuna og hleypið suðunni upp.

Kryddið með grænmetiskraftinum, sætunni, salti og pip­ar eft­ir smekk og leyfið að malla í 8-9 mín­út­ur eða þar til sós­an þykkn­ar vel.

Leggið fisk­bit­ana í sós­una og ýtið aðeins niður.

Dreifið kirsu­berjatómöt­um yfir eft­ir smekk og leyfa að sjóða við væg­an hita í 6-7 mín­út­ur eða þar til fisk­ur­inn er eldaður í gegn. Hægt að setja lok á pönnuna ef þið viljið að tómatarnir maukist og vökvinn verði meiri í réttinum. 

Stráið síðan fersk­um graslauk yfir og síðan eru herlegheitin borin fram.

Meðlæti góð hrísgrjón og grænt salat.

PS Meðmælanlegt: Hægt að nota sósuna og grænmetið í sósunni daginn eftir í rækjurétt. Tveggja daga matur og góður í bæði skiptin.