Greinasafn fyrir merki: Palestína

Greinar og pistlar

Miðausturlönd 5 *****

Við feðgar fórum á bókamarkað og keyptum fjölda bóka og þær voru alls konar. Ég rakst á bók Magnúsar Þorkels Bernharðssonar Miðausturlönd – fortíð, nútíð og framtíð. Ég met höfundinn mikils og hlusta grannt eða les þegar tekin eru viðtöl við hann í fjölmiðlum. Ég vissi af bókinni en hafði hvorki eignast hana né skoðað. Svo var hún þarna í bókaflóði markaðarins undir stúku Laugardalshallar – á spottprís. Hún var með í staflanum sem við roguðumst með út í bíl. Heima fór ég svo að lesa. Fólkið mitt stríddi mér á því að eftir þrjátíu blaðsíður lýsti ég yfir og af sannfæringarkrafti að bókin væri frábær. Þau minntu mig á að ég væri nú bara nýbyrjaður og fannst gassagangurinn hæfa mér illa. En nú er ég búinn að lesa allt ritið, allar 331 blaðsíðurnar. Niðurstaða mín er einföld. Þetta er besta bókin sem ég hef lesið um Miðausturlönd. Magnús Þorkell er ekki aðeins snjall fræðimaður heldur vel skrifandi höfundur líka. Litrík, fræðandi, vel túlkandi og yfirveguð fræðimennska og textinn er leifrandi.

Í hverjum kafla er farið yfir menningarsögu, trúarheim, pólitík og hagsmunasögu menningarhópa landssvæðis eða ríkis. Sjónum er aðallega beint að Egyptalandi, ríkjum á Arabíuskaga, Írak, Íran, Ísrael, Líbanon, Jórdaníu, Sýrlandi og Tyrklandi. Einstakir hópar eða þjóðarbrot eru líka rædd þvert á ríkjamæri, s.s. Kúrdar og mismunandi trúarhópar. Með leiftrandi sögum, útlistunum, fræðslu og túlkun málar Magnús Þorkell myndir og útskýrir af hverju málin þróuðust með ákveðnu móti en ekki öðru vísi. Heimsveldi Breta kemur víða við sögu og einnig Bandaríkin. Ottómanveldið er þarna auðvitað líka. Höfundur skrifar óhikað um hvernig stórveldin hafa beitt sér, hver áhrifin voru og þar með líka hvernig hópar hafa verið misnotaðir og þjóðir jafnvel verið rændar. Olía, auðlindir og flutningaleiðir skiptu máli í þróuninni. Hlutur Frakka, Þjóðverja og Rússa er skýrður og hvernig átök veraldar áttu sína afleggjara á mismunandi svæðum og í mismunandi löndum Miðausturlanda. Fjölbreytileg þróun Islam er túlkuð, mismunandi áherslur og guðfræði sem og átök hópa. Af hverju Ísraels-og Palestínu-vandinn hefur þróast með þeim sárgrætilega hætti sem við verðum vitni að þessa dagana fær skýrt baksvið í meðförum Magnúsar Bernharðs.  

Ég hef haft áhuga á Miðausturlöndum lengi og fylgst með fréttum frá svæðinu allt frá áttunda áratugnum. Ég þekki því flesta gerendur og hinar opinberu skýringarsögur fjölmiðlanna. Magnús Þorkell segir persónusögurnar með litríkum hætti og notar til að fara á dýptina. Hann hreif mig með sér og lánaðist að leysa upp marga fordóma mína og ímyndanir um þróun og einstaklinga. Hann túlkaði fyrir mér sögu þjóða og hópa með svo trúverðugum hætti að ég sé margt með öðrum og skýrari hætti en áður. Þannig eru snilldarbækur, þær breyta, dýpka og kalla fram skilning og þegar best lætur visku. Takk.

Slagorð um Palestínu, Gyðinga, Ísraela og stjórnmálamenn hljóma í mótmælum, fjölmiðlum og átökum hörmungarmánaða frá 7. október 2024. Klisjur magna ófrið en aðeins góð fræði og viska skapa eða fæða frið. Það er þarft fyrir okkur að ná í bókina Miðausturlönd og lesa. Þar er gott veganesti fyrir yfirveguð viðbrögð okkar einstaklinga og skilvirka menningar- og utanríkispólitík okkar Íslendinga.

Fimm stjörnu bók – og mínusarnir svo fáir og smáir að ég kann ekki einu sinni við að nefna þá. Tolle lege.

Greinar og pistlar

Deyja Kain og Abel báðir?

Íhugun dagsins er um átök Kain og Abel. Harmsaga þeirra er sem þrástef í sögu þjóðanna fyrir botni Miðjarðarhafs og læðist inn í huga minn þegar Ísraelar og Palestínumenn fremja hryllingsverk liðna daga og fimm hundruð manns deyja í sprengingu í sjúkrahúsi á Gaza. Er óumflýjanlegt að blóð bræðra, kvenna og barna renni úr svöðusárum og í jörð allt til söguloka mannkyns? Í fjórða kafla 1Mós er þetta vers: „Þá sagði Kain við Abel, bróður sinn: „Göngum út á akurinn.“ Og er þeir voru á akrinum réðst Kain á Abel, bróður sinn, og drap hann.“ Kennimenn Gyðinga hafa löngum vitað að þessi hörmulega bræðrasaga er erkisaga og þar með táknsaga um deilu hópa og þjóða. Stríð Kain og Abel geisar enn í deilu Palestínumanna og Ísraela. Í gyðinglegu riti sem var skrifað fyrir upphaf Íslandsbyggðar var deila þeirra íhuguð og spurt um hvað þeir hafi rifist. Upphafið var að þeir ákváðu að skipta heiminum á milli sín. Sem sé hroki og sókn í vald og ríkidæmi. Það að fara yfir rétt og siðleg mörk. Annar tók landið og hinn tók lausafé. Annar sagði: „Ég á landið sem þú stendur á.“ En hinn sagði: „Ég á fötin sem þú ert í. Farðu úr þeim.“ Af varð rifrildi og Kain drap bróður sinn. Báðir fóru offari og þá kemur dauðinn snarlega. Svo eru til aðrar sögur um að bræðurnir hafi báðir dáið í átökunum. Það er hin hörmulega staða Ísraela og Palestínumanna. En er einhver önnur leið en að annar falli eða báðir? Er þjóðarmorð eina lausn stríðsins. Eða geta báðir lifað og lært að virða gildi hins og þeirra fólks? Er það ekki eina raunhæfa leiðin, að breyta stríðstólum í ræktunartæki og læra að elska ekki bara börnin sín heldur líka börnin í landinu.

Myndina tók ég við grafirnar í Jerúsalem vestan í olíufjallinu nærri Getsemanegarði. 

Greinar og pistlar

Minning þeirra blessi

Þetta eru Tamar og Jonatan og börn þeirra Shachar, Arbel og Omer. Þau bjuggu á Shir Oz samyrkjubúinu skammt frá Gaza. Þau voru myrt í loftvarnabyrginu sem þau höfðu farið í til að vera í skjóli fyrir eldflaugum. En þau voru í engu skjóli fyrir morðingjum sem höfðu farið yfir landamærin til að elta uppi borgara Ísraels, skjóta þá, stinga og niðurlægja. Hver drepa, börn – jafnvel kornabörn, ömmur, afa, foreldra sem verja börn sín, almenna borgara? Það er hin djúpa og hræðilega spurning sem knýr á og verður að svara. Ég hlustaði á Íslending fagna innrás Hamas-samtakanna í Ísrael. En engin afbrot eða ofbeldisverk í fortíðinni réttlæta þessa tegund morðæðis. Illvirki eru alltaf illvirki. Hrottaverk Hamasliða eru hliðstæða Úteyjarmorðanna og árásarinnar á tvíburaturnana í New York. Lík fólks voru tekin, hent á jeppa og síðan ekið með þau um Gaza eins og sigurtákn. Þvílík mannfyrirlitning, þvílík brenglun. Morðæði Hamas hefur líklega endalega gert út um tveggja ríkja tilraunina fyrir botni Miðjarðarhafs. Nú verður að búa til nýjan tíma fyrir Ísraela og Palestínumenn. Megi minningin um Tamar, Jonatan, Shachar, Arbel og Omer blessa framtíðina. Blóð þeirra og allra hinna myrtu hrópar upp í himininn og út í mannheima.