Greinasafn fyrir flokkinn: Útfararræður

Ég birti margar útfararræður mínar en þó ekki allar – og sumar með hljóðskrá. Nálgast má minningarorð á sigurdurarni.annall.is.

Útfararræður

Edith Thorberg Traustadóttir – minningarorð

Edith Thorberg forsidaMeð pensil í hendi og músík í eyrum. Aldrei var Edith ánægðari en þegar hún var komin í hvíta málarasloppinn sinn með málningartólin tilbúin og málverk varð til og tónlistin ófst inn í liti og vitund hennar. Edith var listræn, hafði auga fyrir fegurð, fyrir litum og einnig fegurð heimilisins. Hún kunni að opna tilveru sína fyrir hinu fjölbreytilega. Skynjun, hugsun og hendur unnu vel saman – ekki aðeins við að skapa mynd heldur líka umhverfi. Listaverkin hennar Edith voru ekki aðeins í ramma heldur á heimilinu – í lífi hennar og fólksins hennar. Og svo umvafði hún börn sín, barnabörn og ástvini með gæsku sinni – þeim til eflingar og gleði.

Í fólki sjáum við inn í veröld og út fyrir veröld. Edith varð samferðafólki sínu hvati til að sjá umhverfi sitt, leita fegurðar, skapa, vakna til vitundar um litríki og möguleika hversdagslistar á heimilum, rækta næmni í list heimila og lífsins. Hún beindi sjónum inn á við og til hinnar dýpri fegurðar. Í því var hún sem góður túlkandi og lærisveinn Jesú Krists sem beindi alltaf sjónum að lífinu, mannfólki, djúpri fegurð smáblóma og dýrmæti lífsbarnanna. Og svo ræddi Edith um drauma og eilífðina við sín börn og opnaði þeim þar með stóra veröld möguleika og merkingar. Hún hafði Guðsneistann í sér, traust til að tengja við trú. Og leyfa síðan öllu þessu marglita og fjölþætta að faðmast í eigin lífi. Í kyrrlátum augum hennar, sem sáu og horfðu fallega, speglaðist ekki aðeins fólk í tíma heldur líka Guð í eilífðinni.

Ætt og upphaf

Edith Thorberg Traustadóttir fæddist í Reykjavík 24. mars árið 1953. Foreldrar hennar voru hjónin Dóra Sigfúsdóttir, hannyrðakona og Trausti Thorberg Óskarsson, tónlistarmaður og rakari. Systkini Edithar eru Elsa Thorberg Traustadóttir og Óskar Thorberg Traustason. Systir hennar dekraði við hana alla tíð og bróðir hennar var hennar stoð og stytta. Þökk sé þeim.

Fjölskylda Edithar bjó í Reykjavík og þar óx hún upp og sótti grunnskóla í borginni. Hún átti góða og gæfuríka bernsku. Í nokkur sumur fóru þær systur í sveit austur í Lambafell undir Eyjafjöllum. Edith talaði um fjölskrúðugt mannlíf þar og getu húsmóðurinnar til að gera gott úr öllu leikjum. Hún setti Edith upp á eldhúsbekk, gladdi hana eða þurrkaði tár af hvörmum og gaf henni mjólk í glas að drekka. Edith mat sveitaveruna svo mikils að hún vildi miðla börnum sínum náttúrupplifun og frelsi sveitarinnar – og fór með þau með sér austur til að sýna þeim samhengi bernskureynslunnar sem hún hafði notið.

Á unglingsárum kom í ljós að Edith var sjálfstæð og þorði að fara eigin leiðir í málum og lífi. Hún var hreinskiptin, sagði sína meiningu og meinti vel. Eftir að hún lauk skóla vann Edith ýmis störf. Hún starfaði t.d. sem símadama og í fiskvinnslu.

Svo fór hún til náms í Danmörk. Edith fór í húsmæðraskóla í Vordinborg. Dóra, listræn móðir hennar, hafði sótt þennan skóla áður og reynsla móðurinnar varð til að dóttirin vildi gjarnan njóta hins sama. Þar upplifði Edith ekki aðeins stranga uppeldisstefnu heldur lærði hún fjölmargt og m.a. hannyrðir. Hún kunni því gat alla tíð saumað það sem hún vildi – og gluggatjöldin á heimili Edithar voru að sjálfsögðu voru heimasaumuð.

Skólanámið efldi með ýmsu móti listiðju Edithar og þá helst helst í vatnslitum og akríl. Alla æfi iðkaði hún list sína. Hún sótti alla fullorðinsæfina námskeið og skóla, sem efldu listfimi hennar. Meira segja eftir að hún veiktist sótti hún nám hjá Fjölmennt og hélt myndlistarsýningar, tók þátt í fjölda samsýninga t.d. í tengslum við List án Landamæra. Edith var mikilvirk í listsköpun sinni og nú gleðja verk hennar marga á heimilum ástvina.

Edith var í mun að fegra heimili sitt. Fjölskyldufólk hennar vitnar um að hún átti ekki í neinum vandræðum með að breyta um lit húsgagna og gefa gömlu framhaldslíf. Edith kunni að bæsa og saumavélin var aldrei langt undan. Og hæfni og kunnátta hennar smitaðist áfram í afkomendum hennar. Svo kenndi hún þeim margt hagnýtt í heimilishaldi og þau vita hvernig á að pússa messing!

Makar og börn

Edith Thorberg - aberandiÁrið 1974 gekk Edith í hjónaband með Þorsteini Þorsteinssyni. Þeim fæddist dóttirin Dóra Thorberg í júlí og fékk hún nafn frá ömmu sinni. Dóra lést árið 1991 – á unglingsaldri, tæplega sautján ára – allri fjölskyldunni mikill harmdauði. Skuggi láts hennar er langur í lífi ættmenna hennar. Þorsteinn og Edith skildu.

Seinni eiginmaður Edithar var Sigurður Brynjólfsson. Börn þeirra eru tvö. Sesselja Thorberg Sigurðardóttir er eldri. Hún fæddist 10. júlí 1978. Sesselja er hönnuður og þekkt í þjóðlífinu sem Fröken Fix. Eflaust nýtur hún einhvers úr uppvexti, hugrekki móðurinnar til að skapa, endurvinna og raða betur. Eiginmaður Sesselju er Magnús Sævar Magnússon (f. 3.08. 1976). Þeirra barn er Matthías Thorberg Magnússon. Fyrir átti Sesselja Ísak Thorberg Aðalsteinsson og Magnús Sævar átti fyrir Láru Theodóru Magnúsdóttur.

Ísak varð ömmu sinni sérstakur gleðigjafi, enda fæddist hann áður en hún missti heilsuna. Hún gætti Ísaks í frumbernsku og þegar Sesselja fór í skóla.

Seinna barn Edithar og Sigurðar er Trausti Ómar Thorberg Sigurðsson. Hann fæddist 22. janúar árið 1980. Edith miðlaði til hans andlegri næmni og getu sinni sem varð til að hann lærði nudd og starf við grein sína. Eiginkona Trausta er Kristín Erla Þráinsdóttir. Þau eiga dótturina Thelmu Maríu Traustadóttur.

Edith var mjög umhugað um ástvini sín og bjó börnum sínum gott heimili. Hún hvatti börnin sín svo þau fengu trú á sjálfum sér til náms og starfa. Edith var vinur unga fólksins og kom fram við vini barna sinna sem jafningi. Edith elskaði tengdabörnin sín og talaði hún oft um þau sem sín eigin. Þegar barnabörnin komu síðan í heiminn eignuðust þau traustan vin í ömmu sinni. Ísak var fyrstur og svo bættist Lára Theodóra við sem ömmustelpa þegar Sesselja og Magnús tóku saman. Nokkrum árum síðar kom Thelma María í heiminn og Matthías er yngstur ömmubarnanna. Edith fyldist grannt með þroskaferli afkomenda sinna, málþroska, áhugamálum, nýjum tönnum og lestrarbókum. Hún naut samvista við vini og fólk og eftir að hún varð fyrir heilablóðfalli. Edith naut mjög fjölskylduskemmtana og matarboða.

Minningar

Hvaða minningar áttu um Edith? Manstu hve andlega þenkjandi hún var? Manstu trú hennar og traust á Guð. Á seinni árum sótti hún samkomur hjá trúarsamfélaginu Salt sem fundar í Grensáskirkju í Reykjavík. Þar átti hún góða og kæra vini þar sem hún fékk næringu fyrir trú sína og gat sinnt félagsþörf sinni í samfélagi. Og Edith miðlaði trausti sínu og trú til barna sinna og veitti þeim næringu með ýmsum hætti sem hefur skilað börnum hennar mikilvægri vídd lífsins. Hún náði að miðla börnum sínum vitund um margbreytileika lífsins. Hún bjó til stundir sem urðu börnum hennar dýrðlegar því draumar næturinnar voru ræddir og líf þessa heims og eilífðar skoðað.

Ein af myndunum á baksíðunni er myndverk Edithar. Hún varð hún fyrir sterkri reynslu þegar hún var nærri dauða. Þá upplifði hún að sendiboðar – englar – Guðs kæmu til hennar og miðluðu til hennar að hennar tími væri ekki kominn. Svo málaði hún englana og hafði trú á djúpri reynslu og lifði ríkulegu andlegu lífi.

Manstu hve skemmtileg Edith var, að hún var stuðpinni þegar hún var fullfrísk? Manstu dansinn hennar þegar hún var ung? Og börnin hennar muna glens, gaman og stuðið í móður þeirra á góðum dögum.

Manstu hve hjálpsöm hún var og hve góður vinur hún reyndist vinum sínum? Og svo var hún sínu fólki til taks þegar á þurfi að halda og dugleg að rétta fram hjálparhönd?

Manstu lífseigju hennar og lífsvilja? Manstu umhyggju fyrir ástvinum?

Þið sem eldri eruð munið kannski að Edith þorð að fara á móti straumnum, var svolítill “rebel” á unglinsárunum. Og það er við hæfi að útför hennar skuli vera á siðbótardeginum. Marteinn Lúther þorði að fara á móti straumi. Hann negldi – á þessum degi fyrir 497 árum – siðbótarkenningar sínar á dyr hallarkirkjunnar í Wittenberg. Sá gjörningur breytti heiminum. Og Edith breytti heimi ástvina sinna, var ykkur mikilvæg og snerti líf ykkar með svo margvíslegu móti.

Edith varð fyrir heilablóðfalli árið 1997 sem breytti lífsháttum hennar algerlega. Eftir endurhæfingu á Grensásdeild LSH átti hún heimili á Sjálfsbjargarheimilinu Hátúni 12 í Reykjavík. Hún lifiði í núinu, naut samvista við fólkið sitt, sótti listsýningar bæði með fjölskyldumeðlimum og vinkonu. Og svo hitti hún vini sína í Grensáskirkju. Síðasta árið varð Edith erfitt þegar heilsu hennar hrakaði enn frekar. En alltaf bað hún bænirnar sínar á hverju kvöldi og bað fyrir hverjum og einum. Og ykkur ástvinum skal þakkað fyrir umhyggju gagnvart henni og þið vinir hennar hafið blessað hana með ýmsu móti. Guð blessi ykkur.

Og nú er Edith farin inn í himininn. Enginn hjólastóll og engar hömlur. Engir grænir skór eða hvíti málarasloppurinn. Nú er hún komin inn í hið mikla gallerí himinsins, þar sem allir mega mála, allir mega tjá sig og vera. Og galleristinn er Guð, sem teiknar veröldina fagurlega, litar og laðar allt það fegursta fram. Guð sem kann að bæsa og bæta, endurraða og hugsa allt upp á ný – og kemur sjálfur. Edith mat engla mikils og nú er engiltilveran hennar. Edith var góður fulltrúi Guðs í veröldinni og nú er hún komin til sinna án nokkurrar fötlunar.

Guð geymi hana í eilífð sinni og Guð geymi þig.

Amen

Kveðja frá Guggu, bestu vinkonu Edithar frá því þær voru fjórtán ára gamlar. Gugga er erlendis.

Elna Ósk og börn í Noregi báðu fyrir kveðju.

Regína og Bjarni, vinafólk í Svíþjóð, þakka fyrir vináttu Edithar og biðja fyrir samúðarkveðjur til ættingja og vina.

Bálför og jarðsett síðar í Fossvogskirkjugarði.

Erfidrykkja í safnaðarheimili Neskirkju.

Minningarorð í Fossvogskirkju, föstudaginn, 31. október 2014.

Útfararræður

Guðlaug Þórarinsdóttir – minningarorð

Í sálmaskránni eru hrífandi myndir af Guðlaugu – og ástvinum hennar. Myndin af henni í rútunni er skemmtilega laðandi. Þar stendur kona traustum fótum, styður höndum á stólbök. Stór rúta er umgjörðin og sterkir litir áklæðis og innréttingar mála bakgrunn Guðlaugar bílstjóra, Guðlaugar framkvæmdastjóra og Guðlaugar dugnaðarkonu.

Svo vakna aðrar áleitnar myndir þegar Guðlaugar er minnst. Ein myndin spratt fram í frásögn ástvina. Hún er ekki í sálmaskránni heldur í minni fjölskyldunnar og hugum þeirra sem hafa heyrt. Fjölskyldan í Fagurhlíð var segja skilið við heimasveit og að flytja út í Mosfellssveit. Elín, mamman, fór með systkinin í rútu út úr – eins og – Skaftfellingar segja, en Guðlaug var sú sem fór með pabbanum á vörubílnum yfir vötn og sand. Í Guðlaugu var dugur, geta, festa og máttur – henni var treyst til volkferðarinnar.

Myndin sem hefur verið uppteiknuð af Guðlaugu fyrir mig er af öflugum Skaftfellingi sem átti í sér margt af andlegum djásnum sem urðu til í glímu við máttuga náttúru. Svo agaði hún sjálfa sig til gæða og góðs lífs.

Uppaf og ætt

Guðlaug Þórarinsdóttir fæddist 7. desember árið 1925, í Fagurhlíð í Landbroti í Vestur-Skaftafellssýslu. Foreldrar hennar voru hjónin og bændurnir Elín G. Sveinsdóttir og Þórarinn Auðunsson. Guðlaug var önnur í röð fjögurra systkina. Elst var Valgerður og yngri voru Ólöf og Sveinn. Þau eru nú öll látin.

Heimilsbragurinn í Fagurhlíð var fagur. Elín, mamman á heimilinu, var einstök kona, sem óf kærleika í fjölskylduvefinn. Foreldrarnir skópu gott heimilislíf og samskipti. Því var kært milli systkina. Guðlaug ólst upp í ástríkri og samheldinni fjölskyldu. Því minntist hún æskuára, Fagurhlíðar og æskustöðva með gleði. Hún talaði gjarnan um smágerða en jafnframt stórbrotna náttúruumgerð og einnig um dýrin. Í minningunni virtist henni að sólin hefði skinið samfellt á bernskuárum hennar eystra. Og á Þykkvabæ í Landbroti byrjaði hún skólanám sitt. Þangað var um tuttugu mínútna gangur frá Fagurhlíð.

Svo var dugur í öllu fólkinu hennar. Þórarinn, faðir Guðlaugar, var framkvæmdamaður og var með þeim fyrstu eystra, sem virkjaði bæjarlækinn og smíðaði líka spunavél til hagsbóta fyrir heimili. Hann var laghentur og kunnáttusamur í besta lagi. Guðlaug var alin upp við að lífið sækti fram og fólk gæti beitt sér og til bættra lífskjara.

Elín, móðir hennar – ættuð frá Reyni í Mýrdal, lýsti Guðlaugu sem ákveðinni og duglegri og að hún hafi alltaf sóst eftir að vera best í því sem hún tók sér fyrir hendur. Guðlaug vildi alltaf gera vel við fólk, heimafólk og alla gesti. Hún var jafnframt óhrædd að fara út fyrir ramma hins venjulega ef það þjónaði góðu markmiði. Í fjölskyldunni lifir saga um að þegar Guðlaug var barn vildi hún að mamma hennar bakaði lummur með kaffinu. Hún fékk þó þau svör að ekki væri til eldiviður til þess. Guðlaug brá sér frá, sótti dúkkurúmið sem pabbi hennar hafði smíðað, braut það og rétti móður sinni spýturnar með þeim orðum að nú væri kominn eldiviður!

Guðlaug var dugmikil til náms. Henni gekk vel í skóla, var leikin með tölur og hafði gaman af reikningi. Hún teiknaði mikið og eftir hana liggja náttúrumyndir. Á mörgum eru blóm og dýr fyrirmyndir. Þá var hún tónelsk. Á bernskuheimili hennar var mikið sungið og hún hafði æ síðan yndi af söng og tónlist. Hana langaði að læra á píanó en til þess voru ekki ráð á þeim tíma, en hún sá til þess að börnin hennar nytu þeirrar tónlistarmenntunar sem þau vildu.

Fjölskyldan fluttist frá Fagurhlíð árið 1940 að Skeggjastöðum. Á árunum 1941-1943 sótti Guðlaug nám við Héraðsskólann á Laugarvatni. Bóksækinn unglingurinn gladdist yfir skólaverunni. Henni leið vel á Laugarvartni, sóttist nám hið besta og var virk í söng og félagsstarfi.

Einmaður, fjölskylda og fyrirtæki

Á Laugarvatni kynntist hún eiginmanni sínum, Ingvari Sigurðssyni frá Efstadal (f. 18. Júlí 1919, d. 2. Júní 1990). Þau Guðlaug og Ingvar gengu í hjónaband þann 13. júní 1945 og hófu búskap í Reykjavík. Börn þeirra Guðlaugar eru Sigríður, lögfræðingur og fyrrverandi héraðsdómari. Maður hennar er Stefán Ingi Þórhallsson. Börn Sigríðar eru Þóranna og Ingvar. Þór er annar í röðinni og starfar sem framkvæmdastjóri Þingvallaleiðar. Kona hans er Ólafía Jóna Ólafsdóttir. Börn þeirra eru Björg María, Róbert Þór, Reynir Ari og Guðlaug Rut. Elín er þriðja og hún starfar sem aðstoðarkona. Maður hennar er Karl Reykdal Sverrisson. Sigurður er svo yngstur. Hann er forstöðumaður á Keldum. Kona hans er Þórunn Marsilía Lárusdóttir. Þau eiga börnin Lárus, Tinnu og Val. Langömmubörn Guðlaugar eru 13 talsins.

Ingvar var bílstjóri og þau Guðlaug kynntust á Laugarvatni. Hann hreifst af því að hún dekraði við hann umfram allar hinar stúlkunar sem færðu bílstjórunum mat á hótelinu. Það var ekki ætlast til þess að þeir fengju annað en vatn með matnum en þegar hann leit til Guðlaugar með bros í fallegu augunum og hvíslaði: “Gulla áttu mjólk” – þá gaf hún honum mjólk með matnum. Þetta kunni hann að meta og þau felldu hugi saman.

Guðlaug og Ingvar festu kaup á fokheldri hæð í Drápuhlíð 17 þar sem þau bjuggu í tæp 40 ár. Börnin þeirra fjögur fæddust í Drápuhlíðinni og ólust þar upp. Þau fóru gjarnan með fjölskylduna í heimsókn í Efstadal og að Hlíð í Mosfellsbæ þar sem foreldrar Guðlaugar bjuggu eftir að hún flutti að heiman.

Guðlaug hafði metnað fyrir hönd barna sinna og hvatti þau til náms og að stæla sig til þroska í skóla og lífi. Sjálf var hún traust og miðlaði festu til ástvina sinna.

Ingvar vann við akstur, bæði á hópferðabílum og einnig sem leigubílstjóri. Svo bauðst þeim Guðlaugu að kaupa sérleyfi og bíla og þau stofnuðu fyrirtækið Þingvallaleið, sem fékk nafn af sérleiðinni. En svo bættist sérleyfið til Grindavíkur við og þau Guðlaug voru samstiga og samhent. Ingvar ók mikið og var dugmikill. Guðlaug tók svo rútupróf, ein fyrst kvenna á Íslandi. Hún varð því fyrirmynd um að störf voru ekki einokuð af kynjum. Kona gat ekið eins vel og karl. Guðlaug ók bílum og rútum Þingvallaleiðar í áratugi og sinnti öllu því sem gera varð í akstri og rekstri fjölskyldufyrirtækisins. Og enn er Þingvallaleið til, hefur aðlagast nútímanum í rekstri og nafngift – Bus Travel og svo er þar líka Þingvallaleið. Allt til lífsloka lét Guðlaug sig varða hag og velferð Þingvallaleiðar – en nú hefur næsta kynslóð tekið við.

Eigindir

Guðlaug var glaðsinna og félagslynd. Hún hafði mikinn áhuga á söng og lengi æfði kór á heimili hennar því þar var píanó. Svo söng hún við húsverkin. Guðlaug lét til sín taka í félagsstarfi kvenfélags Háteigssóknar og sinnti einnig sjálfboðastarfi fyrir Rauða krossinn.

Hún var trúrækin og kirkjurækin – bjó löngum í Hlíðunum og því tengdist hún Háteigskirkju. Guðlaug hafði gaman af dansi og yngri árum tók hún m.a. þátt í starfi Þjóðdansafélagsins.

Heimili Guðlaugar og Ingvars var stórt og gestkvæmt. Flest börn þeirra hófu búskap í Drápuhlíðinni hjá þeim og bjuggu þar fyrstu árin með maka og jafnvel börn. Þá áttu ýmsir vinir og ástvinir þar heimili um skeið, m.a. Elín móðir Guðlaugar, Ólöf systir hennar ásamt manni og tveimur sonum, nokkur systkinabörn þeirra Guðlaugar og Ingvars, ættingjar tengdabarna og fleiri.

Svo komu barnabörnin inn á heimilið og Guðlaug taldi ekki eftir sér að gæta að ömmudreng um leið og hún reddaði einhverjum ferðum fyrir Þingvallaleið eða sinnti skrifstofustörfum fyrirtækisins. Svo sá hún um fjármál sonar síns og leigði húsnæði unga fólksins þegar þau bjuggu erlendis. Hún var rismikill forstjóri á heimili, í fyrirtæki og meðal ættmenna sinna.

Veisluhöld og ræktarsemi við fjölskyldu og vini voru henni mikilvæg. Þá las hún mikið og sagði sjálf að hún væri alæta á bækur.  Þá hafði hún einnig gaman að því að grípa í spil.

Guðlaug var listfeng og hannyrðir léku í höndum á henni. Hún fór létt með að sníða og sauma allar flíkur á sjálfa sig og fjölskylduna. Þá liggur eftir hana heilmikill útsaumur og prjónaskapur.

Guðlaugar verður minnst sem einstakrar konu og stórbrotins persónuleika. Hún var í senn frumkvöðull, brautryðjandi og fyrirmynd, kraftmikil, ákveðin og stórtæk, gestrisin, gjafmild og hlý.

Eilífðin

Og nú hefur hún farið síðasta túrinn. Ekki lengur austur í Þingvallasveit eða til Grindvíkur, heldur inn í himininn, hina bestu Fagurhlíð. Þar eru góðir vegir, fín sérleyfi og gaman að keyra ef að líkum lætur. Engar afkomuáhyggjur, sprungin dekk eða bílstjórar sem ekki koma á vaktina. Þar hefur Guðlaug hitt allt sitt fólk og alla ástvini.

Guð geymi hana og varðveiti ykkur ástvini hennar.

Tinna Sigurðardóttir, barnabarn – í Ástralíu – biður fyrir kveðjur til þessa safnaðar.

Minningarorð við útför í Háteigskirkju á siðbótardeginum 2014, 31. október.

Útfararræður

Jóhann Þorsteinsson – minningarorð

Jóhann hafði gaman tækjum og gerði sér grein fyrir möguleikum tækninýjunga og hann nýtti þær. Jóhann var ágætlega hæfur í notkun á tölvum og gat jafnvel tekið sundur bilaða tölvu til að laga. Engin hræðsla eða ótti við sýndarheima og tækniveröld. Það var gaman að hlusta á fólkið hans Jóhann segja frá getu hans til að fanga nýungar. „Þú hefðir átt að vinna við tölvur“ var sagt við hann þegar hann var í Boston og tjáði getu hans til skapandi vinnu á tæknisviðinu.

Svo hlustaði ég á dætur hans segja frá myndasmiðnum Jóhanni. „Merkilegt“ hugsaði ég. Jóhann hafði auga fyrir hinu sérstaka og vildi fanga augnablikið. Hann fór því að taka myndir, tók myndir á súper 8 filmu, síðan vídeómyndir og svo kom tölvufærnin honum til góða og hann færði gömlu myndirnar yfir á vídeospólur og síðan yfir á DVD-form. Gömlu myndirnar voru uppfærðar, myndir og myndskeið af fólkinu hans voru endurnýjaðar á því sniði sem notað var á hverjum tíma. Og breytingarnar hafa verið hraðar eins og þau vita sem fylgst hafa með byltingunni, sem hefur orðið í myndageiranum, frá tímum filmu til starfrænnar töku og vinnslu. Og Jóhann tók myndir af mörgum ykkar og náði að vera skrásetjari stórfjöskyldunnar, sem hefur líklega ekki verið upphaflegt markmið hans. Myndasafnið hans er dýrmætt og ber að varðveita og endurnýja ef hægt er – taka afrit af því og helst setja á vefinn og þar með að smella myndskeiðunum á youtube!

Mynd af Jóhanni myndasmið varð mér áleitin. Hann tók ekki aðeins myndir af skýjum, fjöllum eða viðburðum í þjóðfélaginu. Hann var ekki fréttaljósmyndari eða landslagsljósmyndari. Hann tók myndir af fólkinu sínu, heima og heiman, í fjölskylduboðum og á ferðalögum. Hvernig er ljósmyndari? Jafnan aftan við tækið, stendur oftast utan sjónsviðs myndavélarinnar, beinir linsunni að viðfangsefni og myndefni. Kannski var það sjálfvalin staða Jóhanns að taka af öðrum eða öðru og vinna síðan með það efni. Stundum fór Jóhann einförum, fáir sáu hann allan eðu þekktu djúp sálar hans. Hann fór sinna ferða og kynntist mörgum, en fáir urðu honum nánir eða náðu til hans að baki linsu lífsins. En hann beindi sjónum og sjónglerjum sínum til þín, til fjölskyldunnar, hafði það mikinn áhuga á ykkur að hann vildi taka af ykkur myndir. Og þessar myndir eru síðan erfðagjöf hans til ykkar, til fólksins sem lifir hann. Hann þjónaði ákveðnu hlutverki í lífi ykkar og svo skilar hann af sér.

Hver skyldi vera mesti myndasmiður þessarar veraldar. Það er ekki einher ljósmyndari í sögu sjónlista. Heldur hver? Guð – sem sér þessa veröld, skugga og ljós. Er ljósgjafinn sem lýsir upp myndsviðið allt, sér alla leikarana og beinir sjónglerjum sínum að lífinu. Ekki til að sjá misfellur, bresti og áföll, heldur til að gefa líf. Guð skannar ekki aðeins, tekur ekki aðeins mynd af fólki og veröldinni. Guð sá allt og kom svo sjálfur í rammann til að tryggja að allt færi vel.

Við sjáum í Jóhanni mynd manns sem gat svo margt og m.a. sá fólk en var líka mennskur í því að hann náði aldrei að leysa alla hnúta. En svo er hann farinn inn í stóran himinn og þar er Guð sem leysir allt, sér allt og tekur nýja mynd af heiminum sem er betri en allar aðrar.

Og nú er komið að því að við lyftum upp nokkrum mynd af Jóhanni Þorsteinssyni, lífi hans, ferli og upplifunum þínum af honum.

Upphaf og samhengi

Jóhann Þorsteinsson fæddist í Stykkishólmi 5. nóvember árið 1935. Þetta var tíminn milli stríða. Stykkið var á sínum stað og hæðir og hólar Hólmsins urðu skjól til lífs og leikja. Svo var stutt í töfrastaðinn Helgafell. Það var gaman að vaxa úr grasi í Stykkishólmi og mannlífið var fjölbreytilegt, myndríkt og gott.

Foreldrar Jóhanns voru Veronika Konráðsdóttir (1909) og Þorsteinn G. Þorsteinsson (1906). Hún var úr Ólafsvík, en ólst upp í Hólminum hjá Jósafat Hjaltalín og Ingveldi Jónsdóttur. Þorsteinn var úr Hafnarfirði. Veronika og Þorsteinn kynntust fyrir sunnan en þegar Ingveldur, fósturmóðir Veroniku, lést bað Jósafat, fóstri hennar, unga fólkið að koma og það varð úr. Þau tóku sig upp og fóru í Stykkishólm.

Pétur var elstur þeirra systkina og fæddist árið 1929, og síðan kom María í heiminn tæpum tveimur árum síðar. Jóhann var þriðji í röðinni en yngstur var Sveinn sem kom í heiminn árið 1937. Þau eru nú öll farin inn í himininn. Jóhann var síðastur í röðinni.

Foreldrarnir vildu að börnin þeirra nytu skólagöngu og menntuðust. Jóhann gekkst við þeirra þrá. Hann gekk fyrst í skóla fyrir vestan. En svo var komið að því að Pétur færi í skóla fyrir sunnan og þá voru góð ráð dýr. Þau Þorsteinn og Veronika seldu eignir sínar á Snæfellsnesi og keyptu sér hús í Efstasundi. En tíminn var erfiður og vegna atvinnuleysis sáu þau á bak húsi sínu í Sundunum. Þá bar auðnan þau hingað vestur í bæ og í þann sögufræga Camp Knox. Jóhann fór í Melaskóla. Síðan flutti fjölskyldan inn í Hlíðar og Bogahlíð 18 varð eins konar fjölskyldumiðstöð allt þar til Þorsteinn og Verónika létust.

Þegar Jóhann hafði lokið grunnnámi voru ýmsir kostir í stöðunni en niðurstaðan var að hann fór vestur í Núp við Dýrafjörð og var þar tvo vetur, frá 1949-51. Á Núpi lauk hann landsprófi. Síðan fór hann strax í Samvinnuskólann í Reykjavík og starfaði síðan í Ríkisbókhaldi til ársins 1956. Þaðan lá leiðin vestur í Ólafsvík en þar var kaupfélagið Dagsbrún og varð starfsstöð Jóhanns í tvö ár. Þá tók við sjósókn sem síðan leiddi til náms í Sjómannaskólanum.

Vegna þessarar breiðu menntunar og starfsreynslu voru Jóhanni margir vegir færir. Hann hafði stýrimannsréttindi og var því á sjó og stýrði bátum. Hann vann líka á landi og við verslunarstörf.

Dætur hans Jóhanns

Pétur, bróðir Jóhanns, var kaupfélagsstjóri vestur á Bíldudal. Það varð úr að Jóhann fór til bróður síns og vann við kaupfélagið á virkum dögum. En svo var það hinn músiklipri Jóhann sem spilaði á harmónikuna um helgar og lék fyrir dansi. Og líf Jóhanns var ekki aðeins fjölbreytilegt hvað vinnu varðar heldur hafði áhrif á líf hans með margvíslegum hætti. Hann kynntist færeyskri stúlku á Bíldudal. Hún heitir Nicolina Susanna og er Bjarnason Hojgård og þau eignuðust dóttur 4. febrúar árið 1958. Hún fæddist í Færeyjum og heitir Sólrit og býr í Þórshöfn. Bjarni Berg er maður hennar. Sólrit er hjúkrunarfræðingur og hann tónlistarmaður. Þau eiga fjögur börn. Þau eru Runa, Ingmar, Björk og Tóki.

Nicolina og Jóhann bjuggu ekki saman og hún fór til Færeyja áður en dóttir þeirra fæddist og því varð langt milli Sólrit og föður hennar og samband komst ekki á fyrr en á fullorðinsárum hennar. Jóhann sendi Sólrit skeyti þegar hún var átján ára og sendandinn var pabbinn á Íslandi. Þaðan í frá uxu tengsl og með auknum samskiptum.

Jóhann tók saman við Halldóru Sveinbjörgu Gunnarsdóttur. Hún var frá Bíldudal. Þau hófu hjúskap og gengu í hjónaband á þjóðhátíðardeginum 1964. Þau Halldóra og Jóhann eignuðust eina dóttur. Hún heitir Arnbjörg Linda og fæddist 27. september árið 1959. Linda er nálastungu- og grasalæknir og kennari í þeim fræðum. Börn hennar eru Halldóra, Yvonne og Irene. Halldóra og Jóhann skildu eftir liðlega tuttugu ára hjúskap.

Atvinna og störf

Jóhann var fjölhæfur og gat margt. Með Samvinnuskólapróf stóðu honum margar dyr opnar. Hann starfaði ekki aðeins við kaupfélagið á Bíldudal. Um tíma var hann kaupfélagsstjóri í Vestannaeyjum. Jóhann var oft á vertíðum á yngri árum, m.a. í Grindavík. Og útgerðin heillaði þá bræður Pétur og Jóhann svo að þeir gerðust útgerðarmenn og Jóhann var oft við stjórnvölinn á bátunum sem þeir gerðu út, 40-60 tonna bátum.

Svo fór Jóhann í land og rak frystihús um tíma við Súðavogi. Og Jóhann lærði þar með á alla þætti fiskveiða og fiskvinnslu og varð verðmætur starfsmaður með yfirlit og tækniþekkingu í útgerðar- og vinnslugeiranum. Jóhanni bauðst vinna í frystihúsi í Masachusetts í Bandaríkjunum. Hann fór utan árið 1979 til að miðla íslensku fiskvinnsluviti. Og vestra saug hann í sig það sem efst var á baugi, kynnti sér viðmið í menningu og nýjungar í tækni. Meðal annars hreifst hann af bílaþvottaaðferðum í Bandaríkjunum.

Þegar Jóhann kom heim um 1984 slitu þau Halldóra samvistir.

Jóhann flutti í fjölskylduhúsið í Bogahlíðinni. Þá var þar í húsinu Björg Björgvinsdóttir, jafnaldra Jóhanns. Þau vissu af hvoru öðru frá æsku og kynntust að nýju, hófu sambúð og gengu síðar í hjónaband.

Þau stofnuðu saman og byggðu Bílaþvottastöðina “Laugina” við Vatnagarða (Holtagarða) árið 1985 og ráku hana til ársins 1995. Eftir að þau seldu þá stöð stofnuðu þau fyrirtæki sem seldi “heita potta.” Fyrirtækið hét Laugin ehf. og voru þau Björg brautryðjendur á sínu sviði hér á landi. Í þrjú ár bjuggu þau Jóhann í Danmörk, Þýskalandi og Englandi vegna hins fjölþjóðlega fyrirtækjareksturs þeirra, en fluttu síðan heim fyrir aldamótin og héldu áfram rekstri til 2005 er þau seldu reksturinn. Árið 2006 greindist Björg með krabbamein, náði heilsu um tíma en svo tók mein sig upp að nýju og ekki var við neitt ráðið. Björg lést árið 2012.

Myndirnar

Þetta eru nokkrar myndir úr lífi Jóhanns. Hvaða myndir lifa í huga þér og hvaða myndir hefur þú tekið af honum og vilt varðveita?

Manstu tímaskyn hans? Jóhann gat sprottið upp seint að kvöldi og farið í bíltúr!

Hann var ákveðinn og stefnufastur. Einu sinni varð eftir hjá honum bók sem hann gluggaði í: The easy way to stop smoking. Og hann tók efnið til sín og steinhætti að reykja, og hafði þó reykt mikið áður.

Manstu hvernig hann leit út? Fötin hans. Tengslin við hann? Manstu áherslu hans á frelsi manna og pólitískar skoðanir hans? Manstu eftir bókunum hans og um hvað hann talaði? Manstu eftir ferðum hans niður að höfn? Manstu eftir bílstjóranum, sem keyrði hratt og hve lipur hann var þrátt fyrir hraðann? Manstu tengsl hans við systkini hans og fjölskyldustíllinn?

Og manstu eftir ljósmyndaranum Jóhanni að beina linsu að þér? Nú beinir þú þinni lífslinsu að Jóhanni og skoðar myndirnar á þessum tímamótum. Hverjar eru góðar og hugnast þér? Þú heldur í þær, hinar sem eru síðri falla í gleymsku tímans. Farðu vel með myndasafnið og lærðu að vinna með það, ekki bara myndasafn í tölvum og albúmum – heldur myndasafn tilfinninga, afstöðu og innri manns. Lærðu að halda í það sem er gott og mikilvægt en gerðu upp við hitt. Í því er viskan fólgin. Hvað lærðir þú af Jóhanni sem var gott og getur dugað þér til lífs með öðrum?

Jóhann tekur ekki fleiri myndir, skoðar enga tölvu og færir ekkert á milli tækniveralda lengur. Hann er farinn inn í vinnsluminni himinsins – sem á sér engin takmörk og þar verður aldrei kerfishrun.

Svo er besti myndasmiðurinn Guð. Guð beinir allri sinni athygli að mönnunum og þar með Jóhanni, sér hann allan og vinnur með mynd hans. Og Guð horfir alltaf með elsku. Linsur hans eru linsur kærleikans. Og Guð beinir sjónum sínum að þér og horfir á þig með kærleiksaugum og yfirgefur þig aldrei.

Guð geymi Jóhann og Guð geymi þig.

Amen.

Bálför. Erfidrykkja hjá Veroniku og Ólafi í Urriðakvísl 4.

Útfararræður

Inga í Brekku – minningarorð

IngaIngigerður Ingvarsdóttir vildi jafna stöðu og jafnan rétt karla og kvenna og sagði gjarnan sögu um sjálfa sig unga sem er einnig lykilsaga og skýrir afstöðu og líf hennar. Ingu hafði verið bannað að fara á dansleik á Vatnsleysu í Biskupstungum. En bræður hennar, bæði eldri og yngri fengu hins vegar að fara. Ingu sárnaði þessi mismunun kynjanna. Þegar allir voru farnir í háttinn heima brá hún á það ráð að taka hrossaleggina sína sem hún notaði sem skauta og batt þá á sig. Síðan skautaði hún upp Tungufljótið og fór þangað sem dansleikurinn var haldinn. Og þar sem Inga var ekki með peninga með sér í þessari hljóðlátu mótmælaskautferð fékk hún lánaðar krónurnar sem þurfti til að komast inn. Inga fór það sem hún ætlaði – hún hafði sér einbeittnina og nægilega þrjósku!

Ætt og uppruni

Ingigerður Ingvarsdóttir var fædd á Litla-Fljóti í Biskupstungum 23. ágúst árið 1920. Hún var dóttir hjónanna Jónínu Ragnheiðar Kristjánsdóttur og Ingvars Jóhannssonar. Hún var næstelst fjórtán systkina. Það var mikið barnalán á þeim bæ. Elstur var Ingvar. Á eftir Ingu kom Einar, þá Kristinn, Jóhanna Vilborg, Kormákur, Hörður, Hárlaugur og tvíburabróðir hans andvana fæddur, Ragnhildur, Guðrún, Elín, Sumarliði og Haukur. Tvö þeirra systkina eru á lífi, Sumarliði og Guðrún en hin eru farin af þessum heimi.

Inga flutti ung með foreldrum sínum og bræðrum að Halakoti, sem nú heitir Hvítárbakki, í Biskupstungum. Inga hafði bæði getu og gaman af vinnu og sótti í puðstörfin og kallaði sjálfa sig síðar “útikonu” vegna áhugans á útiverkunum. Einhverju sinni hafði sveitungi Hvítárbakkafólksins orð á dugnaði Ingu og þá varð föður hennar að orði: „Já hún Inga hefði átt að vera strákur.“ Inga heyrði umsögnina, var hnittin og orðheppin og svaraði ákveðið: „Það er þér að kenna en ekki mér pabbi.“ Þeir hafa væntanlega ekki mótmælt, karlarnir.

Inga sótti skóla í Reykholt í Biskupstungum og var í heimavist. Henni gekk vel í skóla, var námfús og fljót að læra. Alla tíð bjó þekkingin í henni og hún mundi það sem hún hafði læri – líka ljóð og sálma. Reykholt var ekki aðeins staður vísulærdóms, lesturs og stærðfræði. Þar var líka hægt að synda. Vegna jarðhitans var sundaðstöðu komi fyrir og sund kennt. Inga lærði að synda og njóta sunds og það gerði hún alla tíð meðan hún hafði heilsu til.

Gunnar og börnin 

Svo fór Inga suður til að afla sér tekna. Hún starfaði sem vinnukona – fór í vist hjá þýskri konu og íslenskum bónda hennar. Lífið í höfuðstaðnum heillaði og í Reykjavík kynntist Inga Gunnari Sveinbjörnssyni, leigubístjóra. Hann var að norðan og hún að sunnan og þau féllust í faðma og hófu búskap. Og þau voru í “görðunum” þessi árin. Þau bjuggu fyrst í Garðastræti í Reykjavík en fluttu svo 1943 í Garðahrepp, kenndan við Garða á Álftanesi. Í þeim hreppi voru þau næstu áratugina – fyrst í Litlu Brekku en byggðu síðan stórt hús upp úr 1950 og nefndu það Brekku. Mannlífið var fjölbreytilegt í umhverfinu og fjölskyldan mátt jafnvel eiga von á að skrúfað yrði fyrir vatnið vegna duttlunga nágranna. Gunnar aflaði tekna fyrir sístækkandi fjölskyldu. Hann rak verkstæði um tíma í stórri skemmu frá Bretunum. Hann vann í Fjöðrinni um tíma og gerði einnig út trillu. Og svo var Gunnar vaktmaður í síldarvinnslu í Njarðvík.

Lífið var ekki alltaf dans á rósum hjá þeim Ingu og Gunnari, fjölskyldan stór og þó Bakkus kæmi oft við í Brekku bauð Inga hann ekki velkominn. Að því kom að þau Inga og Gunnar skildu og Inga flutti á Álfaskeið 100 í Hafnarfirði. Það var um 1970. Síðar fór Inga svo á Unnarstíg, þá á Miðvang og síðan á Ölduslóð. En þó þau Inga skildu slitnaði aldrei vináttustrengurinn milli þeirra. Þau áttu börnin, góðar stundir og fortíðina saman og virðinguna líka.

Gunnar lést í mars 1992 en Inga lifði 22 árum lengur. Árið 2011 fór Inga inn á Hrafnistu í Hafnarfirði og þar naut hún góðrar aðhlynningar síðustu árin og allt til enda.

Inga og Gunnar eignuðust 9 börn á 18 árum. Það er mikið afrek og aðallega Ingu. Sveinn fæddist árið 1940. Sveinbjörn Pálmi fæddist árið 1942. Vegna þroskahömlunar héldu þau Inga heimili saman þar til hann lést árið 2002. Það veitti henni mikilvægt hlutverk fram á gamals aldur. Ingvar fæddist árið 1943 en drukknaði aðeins tvítugur árið 1963. Ragnar fæddist árið 1944 og Kolbrún Kristín árið 1947 og Hjörtur Laxdal 1948. Hrafnkell kom í heiminn árið 1950, Torfhildur Rúna árið 1951 og Gunnþórunn Inga var síðust í röðinni. Hún fæddist 1958.

Hópurinn er stór og afkomendur Ingu orðnir margir – um níu tugir börn, barnabörn, barnabarnabörn og barnabarnabarnabörn. Mesta auðlegð fólks er í ástvinum og fjölskyldu – svo Inga var forrík. Og Inga hafði gaman af fólkinu sínu, eldra og yngra og vildi gjarnan þjóna því. Og það eru ilmandi og elskulegar sögur sem ég hef heyrt að hve umhyggjusöm hún var í þeirra garð. Ástvinir Ingu og afkomendur hugsa gjarnan um hana þegar minnst er á pönnukökur. Ingu þótti gaman að standa í kokkhúsinu og baka fallegar pönsur í svanga munna. Og þeim þótti gaman að taka við og njóta hjá henni.

Störfin og minningar

Inga var dugmikil. Hún lærði snemma að vinna og kom stóra hópnum sínum til manns. Þegar næði gafst til frá heimilisstöfum fór hún að vinna sem verkakona. Hún réði sig til fiskvinnslu hjá Frosti í Hafnarfirði og síðar hjá Hval h.f. – sem yfirtók Frostið. Og þar vann hún – framyfir venjulegan lokaaldur – allt þar til hún lét af störfum hálfáttræð. Og hún hefði mátt vera lengur hefði hún viljað – eftir því sem forstjórinn sagði.

Hvernig var svo Inga? Hvernig manstu hana?

Leyfðu myndunum að koma upp í hugann.

Manstu útlit hennar? Horfðu á myndirnar á sálmaskránni og sjáðu hve glæsileg hún var.

Manstu persónustyrk hennar, glaðlyndi og traust?

Manstu styrk hennar? Hún átti ekki alltaf auðvelda daga en gafst aldrei upp og bar í sér Hvítárbakkastyrkinn. Svo var hún traustur vinur og félagi.

Manstu hve góð mamma hún var ósérhlífin og sívinnandi? Hún sat aldrei aðgerðarlaus. Margar fallegar flíkurnar komu úr höndum hennar og klæddu kroppa barna hennar. Hún vildi skýla sínu fólki og tryggja velferð þeirra.

Hún var sterk og kjarkmikil og vílaði ekki fyrir sér að fara í langar og flóknar utanlandsferðir – og alltaf bjargaði hún sér.

Svo gladdist hún með glöðum. Inga naut þess að fara í sveitina og hitta fólkið sitt. Hún hafði gaman að fara í Hvítárbakka hvort sem var til að baka flatkökur eða undirbúa Þorrablótið í Tungunum.

Svo naut hún fjallaferðanna og sóttist eftir að fara með Ídu til að elda ofan leitarmenn. Það þótti henni gaman og svo var maturinn kryddaður með söng og hlátrum. Lífið á fjöllum heillaði Ingu.

Inga hafði fágaðan smekk og var alltaf svo snyrtileg og falleg. Og þótti mikilvægt að hárið færi vel. Inga hafði næman smekk og gekk vel um allt, braut fallega saman og fágun hennar hélst allt til enda. Inga hafði gaman af fallegu handverki og meira að segja fallegum hleðslugörðum.

Svo hafði unun af söng og tónlist og þótti gaman að sækja tónleika. Hún þekkti ekki aðeins ókjör af ljóðum og sálmum heldur söng með tærri og fagurri rödd. Söngáhugi Ingu fær sína útgáfu í sálmum og ljóðum þessarar útfararathafnar.

Himininn

Hvernig er með himnaríkið? Þegar Bjössi dó ræddi Inga stundum um framhald lífsins hinum megin grafar. Inga vildi ekki láta brenna sig. Hún hafði aldrei mörg orð um sín innri mál og ekki heldur um trúmálin. En hún átti í sér von og trú um að mega hitta fyrir fólkið sitt sem hún hafði séð fara yfir móðuna miklu. Foreldra hennar, systkini, synina hennar og Gunnar. Og allir vinirnir hennar voru farnir á undan. Og þá er gott að tala um himininn.

Hvernig hugsar þú um himinn og himnaríkið?

Við menn erum misstór börn, sem liggjum á bakinu, störum upp í himininn, horfum á skýin og stjörnurnar, skiljum og tjáum með okkar viti hvað verður. En hugsun og orð um aðra veröld eru ekki og verða aldrei sannanleg lýsing, heldur hliðstæðuskýring. Við tölum aðeins um himininn og eilífð með hjálp myndmáls.

Kannski getur líkingin af fóstri í móðurkviði orðið til skilningsauka. Hvað hugsaðir þú þegar þú varst í þeim belg? Gastu ímyndað þér veröldina þegar þú varst þar inni? Vissulega heyrðir þú hljóð, fannst til með móður þinni, fékkst innskot af adrenalíni í æðar þínar, þegar hún var hrædd eða spennt, fannst fyrir vellíðan hennar, slakaðir á í kyrrð mömmunnar. Þú fannst fyrir veröldinni utan bumbunnar en skildir hana ekki. Vissir ekkert um liti hennar, fannst ekki fyrir vindinum, sást ekki fuglana, ásjónur þeirra sem elskuðu þig, vorsólina, Biskupstungur eða Garðabæ, vissir ekkert um útlit herbergjanna eða vistarveranna, sem fjölskylda þín bjó í.

Þó að þú hafir haft heldur litlar og fátæklegar hugmyndir um lífið var við þér tekið þegar þú fæddist. Þó þú getir ekki ímyndað þér hvernig eilífa lífið verður getur það orðið mun stórkostlegra en þú getur hugsað þér.

Við eigum aðeins vísbendingar meðan við erum í móðurkviði náttúrunnar, en við megum alveg hugsa um Ingu og allt fólkið hennar baðað birtu þegar við hugsum um himininn, sem hún gistir. Þetta hús, sem er umgjörð kveðjustundar hennar, er byggt vegna þess að trú hefur lifað í þessu landi, að lífið sé sterkara en dauðinn, að föstudagurinn langi sé ekki helsta táknmyndin um veröldina, heldur séu páskar betri ímynd fyrir líf og von fólks.

Inga tók á móti deginum fyrir austan – átti leið í bæinn og var svo rík að eignast öll þessi börn, afkomendur og ástvini. Hún fór sína ferð. Nú er hún farin lengra. Við megum trúa, að Inga hafi fæðst inn til ljóssins, inn í veruleika elskunnar, inn í stóran faðm, sem við köllum Guð. Þar má hún búa um alla eilífð, leika sér á hvers konar skautum sem henni þykja bestir og hlægja og syngja.

Nú er Inga farin. Hún bakar ekki lengur pönsur handa þér, syngur ekki fyrir þig, fer ekki á tónleika, hlær ekki við góðri sögu eða segir eitthvað hnyttið og kúnstugt. Hún er farin inn í himin Guðs.

Guð geymi Ingu og Guð geymi þig.

Amen.

Þau er biðja fyrir kveðjur eru:

Kristín Ellen Hauksdóttir,

Ingigerður og fjölskylda og Katrín í Ástralíu.

Bergþóra og Alex í Ameríku

Steinþóra á Spáni,

Ragnheiður Diljá og fjölskylda í Noregi

og Daði Hrafnkelsson.

Erfidrykkja í safnaðarheimili kirkjunnar og jarðsett í Hafnarfjarðarkirkjugarði.

Minningarorð í Hafnarfjarðarkirkju 24. september, 2014

 

Útfararræður

Meistarinn Gunnar

GunnarGunnar Bjarnason byggði gjarnan fyrir vini sína og lagði alúð í verk og kærleika í samskeyti. Stór hluti hússins sem ég bý í er handaverk hans. Mér þykir ekki aðeins vænt um húsið heldur met það sem verk vinar og dáist að smíðagæðum.

Fyrir tólf árum bætti Gunnar við húsið okkar og ég var liðléttingur. Ég hef hvorki fyrr eða síðar fylgst með nokkrum manni vinna eins hratt og Gunnar. Hann var á sprettinum. Ef hann vantaði fjöl eða verkfæri rölti hann ekki eða gekk – heldur spretti úr spori. Það gekk því mjög undan honum og þeim sem voru í vinnu hjá honum. En hann vandaði sig alltaf, flýtti sér aldrei þegar kom að fínu vinnunni.

Þjóðardýrmæti

Mörg ykkar sem kveðjið Gunnar í dag nutuð verka hans. Þau eru okkur mikilvæg og við megum gjarnan þakka fyrir Gunnar og vitja minninga um hann þegar við njótum húsaskjóls á köldum vetrardegi eða förum í einhvert dásemdarhúsið sem Gunnar smíðaði, hvort sem það er í Austurstræti, í Þjórsárdal, í Landsveit, í Brattahlíð á Grænlandi eða á Hólum. Handaverk hans eru ekki aðeins mikilvæg einstaklingum heldur líka menningarverðmæti og þjóðardýrmæti.

Ég er sáttur við líf mitt

Við Gunnar hittumst nokkrum sinnum síðastliðið haust til að fara yfir lífið og undirbúa næsta líf. Gunnar talaði um æfi sína, fór yfir eigin afstöðu, talaði fallega um konu sína, son, tengdadóttur, afadreng, systkini og ættboga. Hann talaði um hugðarefni, skýrði verkefni sín og ástríðuna að baki. Svo horfði hann á mig íhugulum augum og sagði: „Ég er sáttur við líf mitt.“ Og hann bætti við: „Ég er sáttur við handaverk mín. Ég er sáttur við að nú lýkur mínu lífi.“

Að vera sáttur við líf sitt er mikil blessun. Í Gunnari bjó eldur og lífsþorsti en líka ræktuð Guðstrú. Hann virti teikningu meistarans mikla sem hefur hannað heiminn og ákvarðaði honum verkefni, stefnu og áferð. Svo þegar Gunnar gerði sér grein fyrir að hamarinn var fallinn, sögin líka og dagsverki var lokið gerði hann upp og kvaddi hann ástvini og samferðamenn. Hann gerði miklar kröfur til sjálfs sín og starfa sinna. En hann sagði: „Ég er sáttur“ – í þeirri sátt var fólgin vissa þess að hafa unnið vel, gegnt kalli og hlutverki. Öllu var vel fyrir komið og hann gætti horft til baka og verið þess viss að vel hefði verið lifað og hann ætti góða heimvon – því þannig er tilveran gerð.

Í húsi föðurins eru margar vistarverur, allar flottar, vel strikaðar, hús fyrir líf. Þar hrynur ekkert, engin fúi eða álag tímans skemmir. Lífið er uppbygingartími en eilífa lífið er til fullkomnumar. Það kunni Gunnar að meta.

Lofsöngurinn

„Og gerðu svo vel að lesa úr 103. Davíðssálmi við útförina mína“ sagði Gunnar og bætti svo við „skrítið að skipuleggja eigin útför.“ Við ræddum um líf og dauða og svo las ég fyrir hann upphátt þennan sálm. Hann gerþekkti merkingu textans, um lífsafstöðuna – um Guð og menn, líf og verk og samhengi mannlífsins. „Lofa Drottinn … allt sem í mér er.“ Guð er upphaf, máttur heims, bindingsverk alls.

Allt sem í mér er. Í Gunnari bjó afar margt – en allt vildi hann setja í þjónustu meistarans mikla og leyfa verkum, orðum, hlutum að syngja lofsöng. Hann hafði notað vel lífstímann til að marka sér stefnu og vinna í sjálfum sér og fyrir aðra.

Fyrir hvað lifum við? Fyrir hvað lifir þú?

Fólk og upphaf

Foreldrar Gunnars voru Hanna Arnlaugsdóttir, röntentæknir (f. 29.7. 1928, d. 13.1. 1984) og Bjarni Ólafsson (3. ágúst 1923. – 10. maí 2011) húsasmíðameistari og lektor. Gunnar fæddist 15. ágúst árið 1949 og var elstur þriggja systkina. Hann hafði í sér getu og mótun elsta barnsins og axlaði vel ábyrgð og skildi mikilvægi hennar. Ólafur var næstur, fæddist 1953 og Hallfríður er yngst, en hún kom í heiminn árið 1957.

Þau eru öll uppbyggileg. Það er ættarfylgja þeirra að bæta – byggja upp – og gildir einu hvort rætt er um hluti, hús eða fólk. Ólafur er bifreiðasmiður að mennt og býr í Svíþjóð ásamt sínu fólki en Halla er iðjuþjálfi og kennari og byggir upp fólk. Hún býr í Noregi sem og hennar fjölskylda.

Bjarni, Hanna og börnin áttu heima á Gullteig og í Sigtúni í bernsku Gunnars. Hann hóf því skólagönguna í Laugarnesskóla. Gunnar var kominn af smiðum. Ólafur, afi hans, var kunnur smiður og Bjarni, faðir hans, sömuleiðis. Gunnar fékk því smíðar í arf og meistaravíddina einnig. Gunnar fór í Gagnfræðaskóla verknáms og síðan í Iðnskólann í Reykjavík. Hann lauk sveinsprófi í húsasmíði árið 1970.

Handverk og fræði

Gunnar starfaði síðan við smíðar og fyrst með föður sínum í nokkur ár eftir að námi lauk. Hann lærði byggingu stokkahúsa í Ål í Hallingdal í Noregi veturinn 1976 og í framhaldinu fékk hann vinnu á byggðasafninu á Bygdöy í Osló. Á þessum árum var Gunnar líka yfirsmiður þjóðveldisbæjarins í Þjórsárdal. Með smíðinni kynntist hann húsagerðarsögu, handverki, miðaldafræðum og fólkinu í þessum greinum. Arkitektar, safnamenn og handverksmenn urðu síðan vinir hans og félagar og Gunnar lagði til þessa samfélags bæði tæki, hugmyndir og verk.

Gunnar fékk meistararétindi í grein sinni árið 1987. Sem húsasmíðameistari kom Gunnar og menn hans að smíði margra húsa. Hann stýrði ekki aðeins verkum eða negldi, heldur blés mörgum í brjóst áhuga á handverki fyrri kynslóða. Gunnar sérhæfði sig í viðgerð gamalla húsa og vann við mörg hús í umsjá Þjóðminjasafnsins og Húsafriðunarnefndar. Svo tók hann þátt í byggingu margra tilgátuhúsa. Þjóðveldisbærinn í Þjórsárdal er þegar nefndur. Við hlið hans er helgidómur sem Gunnar smíðaði. Þá vann hann við smíði bæjarins á Eiríksstöðum í Haukadal og í Brattahlíð þegar Þjóðhildarkirkja var reist. Og vert er að minna á Austurstræti 22 í Reykjavík. Og dýrmæti önnur mætti nefna og nokkur þeirra í einkaeign. Gunnar smíðaði hér í Neskirkju og lagði á ráðin um margt varðandi viðgerðir. Hann smíðaði í tugum kirkna á Íslandi, lagfærði og bætti. Ég vil fyrir okkar hönd, Neskirkjufólks, og fyrir hönd þjóðkirkju Íslands færa þakkir fyrir verk völdundarins í þágu kirkjunnar.

Svo háttaði til að við Gunnar hittumst reglulega þegar unnið var að undirbúningi byggingar Auðunnarstofu á Hólum. Það var hrífandi að hlusta á Gunnar þegar hann lýsti verkefninu, gerð hússins, að hverju þyrfti að hyggja og hvernig yrði að vinna verkið svo það yrði eins og að væri stefnt.

Sami hugurinn brann í Gunnari þegar komið var að búðinni í Skálholti, sem nú er risin við hlið dómkirkjunnar. Sum áhöldin sem hann notaði við smíði þess húss og annarra tilgátubygginga smíðaði hann sjálfur. Gunnar hafði verið í sveit í Heysholti í Landsveit. Þar var smiðja og smíðað úr járni. Síðar fékk Gunnar tækifæri til að læra eldsmíði og lagði sig eftir tengslum við erlenda smiði.

Gunnar leitaði út fyrir mörk í smíðavinnu og gerði tilraunir með alls konar smíðar og eldsmíðin var ein handverksvíddin sem hann kom að. Raunar hafði hann áhuga á að prufa fornar iðnir. Sverðið sem hann smíðaði ungur kallaði á fjölbreytilega vinnu. Gunnar steypti t.d. döggskó sverðslíðursins og svo lærði hann spjaldvefnað til að geta gert upphengiól slíðursins.

Fyrir hönd handverksmanna í Noregi biður Atle Ove Martinussen, menningarsafnastjóri á Hörðalandi, fyrir kveðjur og þakkir fyrir góðan félaga, afburða smíðar og segir að skerpa og gæði verkfæranna sem Gunnar skildi eftir sig í Noregi muni gleðja marga og mörg ár.

Norskur fræðimaður sagði einu sinni að manneskjan bæri í sér „grænseoverskridende tendens.“ Gunnar hafði alltaf áhuga á að gera sem best og skila sem fegurstu verki og grúskaði því mikið. Hann vildi skoða gerð hluta, fræða, hefða og skilja og skila síðan til nýrrar kynslóðar.

Það var vandalaust að koma Gunnari inn á menningarsöfn, en það gat verið þrautin þyngri að ná honum þaðan út – svo heilaður var hann af lömum og lásum aldanna, snilldarhandbragði og verkfærum. Gunnari var gefið að draga heim lærdóm fortíðar til nota fyrir framtíð. Því var Gunnar ekki aðeins mikilvægur smiður heldur ráðhollur við hönnum og frágang.

Jesús Kristur og trúin

Þið sem hér eruð í dag nutuð ekki aðeins verka hans heldur einnig fyrirbænar. Gunnar var maður andans einnig. Í Jesúskólanum var hann jafnlengi og lífið lifði. Hann þáði trú og menningu kristni í arf frá foreldrum sínum. Frá barnsaldri tók Gunnar tók þátt í starfi KFUM og -K. Á fullorðins árum vann hann mikið fyrir sumarbúðir í Vatnaskógi og Vindáshlíð. Hann sat í stjórn KFUM í Reykjavík um tíma. Svo gekk hann í Karlakór KFUM á síðari árum og söng annan tenór og hafði mikla gleði af. Hann studdi kristniboð og var í stjórn kristniboðssambandsins um tíma.

Hann var félagi í Gideonfélaginu og kapellán sambandsins 1996-99 og gaf æsku þessa lands Nýja testamenti. Gídeonfélagar á Íslandi biðja fyrir kveðju til þessa safnaðar með þakklæti fyrir frábærlega vel unnin störf í hinum ýmsu embættum og verkefnum sem Gunnari voru falin.

Gunnar var bænamaður. Hann var sem sveinn í samskiptum við meistarann mesta, lagði lærdómsefni lífsins fyrir hann, gleðiefni sín og vandkvæði. Hann var algerlega opin fyrir bænheyrslu og þakkaði heilshugar þegar kraftaverkin urðu. En svo var hann líka auðmjúkur þegar beiðnum hans var ekki svarað með þeim hætti sem hann vonaðist eftir. Í dauðastríði sáum við vinir Gunnars æðrulausa trú hans og traust sem ekki brast. Jesúskólinn hafði skilað honum miklu.

Kristín og fjölskylda

Í hjúskap var Gunnar hamingjumaður. Þau Gunnar og Kristín Sverrisdóttir (f. 31.3.1952, náms- og starfsráðgjafi) voru engir unglingar þegar þau fóru að leiðast. Mæður þeirra þekktust og þegar Gunnar var sjö eða átta ára talaði hann um óþekku stelpurnar og átti við þær Sverrisdætur!

En svo tók Gunnar síðsumars árið 1978 við pakka úr hendi Kristínar til að fara með til Danmerkur. Eitthvað í þeim gjörningi snart Gunnar því skömmu síðar fór að styttast á milli þeirra. Þegar andinn var kominn var Gunnar stefnufastur um framhaldið. Þau Kristín gengu í hjónaband 7. júlí árið 1979, voru samhent og leiddust síðan í gegnum lífið. Þau nærðu samband sitt, höfðu að fjölskyldustefnu að eiga sunnudaginn saman – til kirkjuferða, gönguferða og fjölskylduræktar. Þau lögðu upp úr að vera saman, líka þegar Gunnar var að verki utan höfuborgarsvæðisins. Og vinnutími og fjölskyldutími þeirra samfléttaðist vel. Og Gunnnar kunni að meta konu sína og henni var lagið að efla hann og styrkja.

Kristín og Gunnar eignuðust einn son, Sverri, sem fæddist þeim í febrúar árið 1982. Þau lögðu til hans umhyggju, kærleika og fyrirbænir. Þau voru lengur með hann heima í bernsku en flestir aðrir foreldrar gerðu á þessum tíma og hafa enda uppskorið nánd og ræktuð tengsl. Sverrir smíðaði um tíma með föður sínum og það var heillandi að verða vitni að samvinnu þeirra og gagnkvæmri virðingu. Svo flaug Sverrir að heiman og upp í skýin, varð flugmaður og hefur atvinnu af flugi. Og Gunnar hafði líka áhuga á flugi! Kona Sverris er Guðrún Birna Brynjarsdóttir, ferðamálafræðingur (f. 12.5. 1984). Sonur þeirra er Jakob Bjarni f. 6.1.2014 og annars barns er að vænta. Það er harmsefni að þau njóta ekki barngæsku Gunnars í framtíð.

Gunnarsminningar

Hvernig manstu Gunnar? Kannski sástu hann þeytast um mótorhjóli! Montesa-hjólið hans dansaði jafnvel með hann. Manstu eftir honum út í sveit vera svipast um eftir Willysjeppa – eða einhverju Willysbraki? Hann sagði stundum við Kristínu konu sína að hún mætti ekki láta sér bregða – hann ætti von á sendingu – og stundum voru Willysræflar sendir til hans og hann gerði þeim gott til á næstu árum. Og svo stendur Willys 44 hér utan kirkjunnar og fylgir meistara sínum hinstu ferðina.

Manstu eftir myndum Gunnars? Sástu einhvern tíma til hans bograndi yfir gömlum lás, rannsaka og ljósmynda til að greina sem best gerðina. Hlustaðir þú á Gunnar segja frá því sem hreif hann? Manstu hve vel hann sagði frá þegar hann talaði um hjartansmál?

Stríddi hann þér einhvern tíma – og gerðir þú þér grein fyrir hvað hann yddaði vel og húmor hans gat verið beittur? Manstu eftir honum á fjöllum og í víðerni Íslands, með dýrð himins og jarðar í blikandi augum?

Manstu eftir honum með spenntar greipar í djúpu samtali við yfirhönnuð alheimsins? Sástu hann einhvern tíma lesa hina helgu bók með íhugulli vitund? Sástu hann móta listaverk í eldsmiðjunni? Manstu þegar hann rak fram hökuna þegar eitthvað kúnstugt kom fram á varirnar? Manstu hve vel hann hlustaði á fólk, hve hann lagði sig fram um að nema og skilja – og hve mannvirðing hans var djúp? Manstu hve lausnamiðaður hann var?

Í húsi föður míns

Og nú er hann horfinn. Hann mun ekki fella saman fleiri stokka nema ef vera skyldi í himneskum föðurhúsum. Hann mun ekki hlaupa á safni til að skoða flugvél eða lás. Tenórrödd Gunnars er þögnuð en lofsöngurinn er ekki þagnaðar.

Handaverkin hans lifa, bænir hans hafa verið heyrðar.

Í sumar skoðaði ég Auðunnarstofu og dáðist að handarverkunum. Fyrir einni og hálfri viku gekk ég að búðinni í Skálholti sem Gunnar smíðaði, heillaðist ekki aðeins að trésmíðinni heldur hreifst líka af lásnum – og hugsaði til Gunnars sem lifði óhræddur sína hinstu daga í þessum heimi. Lásinn er fagur. Gunnar trúði því dauðinn læsti ekki líf hans í gleymsu eilífðar, heldur hefði Guð opnað lás heimsbrenglunarinnar og dauðans algerlega. Í dauða Gunnars er byrjað nýtt líf í búð eða stofu eilífðar. Og því megum við syngja Guði lof sem teiknar, gerir, leysir og blessar heiminn.

Guð geymi Gunnar Bjarnason – Guð geymi þig.

Amen – Í Jesú nafni Amen.

Minningarorð við útför Gunnars í Neskirkju 23. september, 2014.

 

Sálmur 103, 1-22

2 Lofa þú Drottin, sála mín,

og allt sem í mér er, hans heilaga nafn;

lofa þú Drottin, sála mín,

og gleym eigi neinum velgjörðum hans.

3Hann fyrirgefur allar misgjörðir þínar,

læknar öll þín mein,

4leysir líf þitt frá gröfinni,

krýnir þig náð og miskunn.

5Hann mettar þig gæðum,

þú yngist upp sem örninn.

6Drottinn fremur réttlæti

og veitir rétt öllum kúguðum.

7Hann gerði Móse vegu sína kunna

og Ísraelsbörnum stórvirki sín.

8Náðugur og miskunnsamur er Drottinn,

þolinmóður og mjög gæskuríkur.

9Hann þreytir eigi deilur um aldur

og er eigi eilíflega reiður.

10Hann hefur eigi breytt við oss eftir syndum vorum

og eigi goldið oss eftir misgjörðum vorum

11heldur svo hár sem himinninn er yfir jörðinni,

svo voldug er miskunn hans við þá er óttast hann.

12Svo langt sem austrið er frá vestrinu,

svo langt hefur hann fjarlægt afbrot vor frá oss.

13Eins og faðir sýnir miskunn börnum sínum,

eins hefur Drottinn sýnt miskunn þeim er óttast hann.

14Því að hann þekkir eðli vort,

minnist þess að vér erum mold.

15Dagar mannsins eru sem grasið,

hann blómgast sem blómið á mörkinni,

16þegar vindur blæs á hann er hann horfinn

og staður hans þekkir hann ekki framar.

17En miskunn Drottins við þá er óttast hann

varir frá eilífð til eilífðar

og réttlæti hans nær til barnabarnanna,

18þeirra er varðveita sáttmála hans

og muna að breyta eftir boðum hans.

19Drottinn hefur reist hásæti sitt á himnum

og konungdómur hans drottnar yfir alheimi.

20Lofið Drottin, þér englar hans,

þér voldugu hetjur er framkvæmið boð hans,

er þér heyrið hljóminn af orði hans.

21Lofið Drottin, allar hersveitir hans,

þjónar hans er framkvæmið vilja hans.

22Lofið Drottin, öll verk hans,

á hverjum stað í ríki hans.

Lofa þú Drottin, sála mín.