“Þið prestarnir eruð mikilvægir, en það væri engin kirkja ef við, fólkið, værum ekki líka.” Svona setningar hafa oft hljómað liðnar vikur í aðdraganda biskupskjörs. Leikmannastefna þjóðkirkjufólks er haldin í Keflavík 13.-14. apríl undir yfirskriftinni: “Er kirkjan á krossgötum?” Þar verður staða þjóðkirkjunnar rædd og nýtt lagafrumvarp um kirkjuna kynnt. Leikmenn íhuga stöðu sína og hvaða möguleika þeir hafi til áhrifa og til eflingar kirkjunnar.

Marteinn Lúther gagnrýndi klerkaveldi miðalda og lagði áherslu á hin skírðu væru hinir eiginlegu prestar Guðs. Hlutverk vígra manna væri ekki til valda heldur til hjálparstarfa. Vígðir voru því ekki lengur skilgreindir sem ráðandi yfirstétt heldur þjónar Guðs og manna. Allir gegndu trúarlegu hlutverki. Þetta var kraftmikil hugmynd, sem braut niður aðgreiningar milli hópa og endurskilgreindi vald. Hugmyndin um almennan prestsdóm hafði mikil áhrif á þróun lýðræðis í okkar heimshluta og líka á Íslandi. Og hún varðar skipulag og líf þjóðkirkjunnar. Skírnin er fyrsta og mikilvægasta vígslan og hin skírðu eru kirkjufólkið í landinu.

Þjóðkirkjan er opin kirkja og metur alla jafnt. Hún þarfnast þess, að allar gáfur fólks nýtist. Leikmenn eru ekki annars flokks fólk, heldur skv. kenningunni almennir prestar. Leikmenn gegna margvíslegum störfum, t.d. í sóknarnefndum, kórum, eru sjálfboðaliðar í barnastarfi, öldrunarstarfi, nefndum, ráðum, viðhaldsvekefnum, heimsóknarþjónustu, messuhópum og öðru kirkjustarfi. Leikmenn eru ekki aðeins tugir þúsunda sjálboðaliða í starfi þjóðkirkjunnar, heldur allt kirkjufólkið, hið kristna fólk í landinu. Þetta fólk er ekki undirmenn prestanna, heldur samverkafólk, sem hefur hæfileika, þekkingu og gjafir, sem auðga safnaðarlíf og þjóna kirkjunni.

Starf kirkjunnar hefur aukist og breyst síðustu ár. Lykill að starfsbótum þjóðkirkjunnar er virkja og valddreifa, gefa öllum, sem vilja, færi á að hafa áhrif til góðs í kirkjulífinu. Það er gildandi vaxtarstefna þjóðkirkjunnar, að efla leikmenn til áhrifa. Þjóðkirkjan er ekki og á ekki að vera klerkakirkja, heldur kirkja allra skírðra og stórfjölskylda gleðinnar.

Greinin birtist í Morgunblaðinu 13. apríl, 2012.

“Þetta er kirkjan okkar. Kirkjan er hluti af okkur. Við viljum halda í hana og hafa hana fallega.” Ég stóð við hliðina á sóknarnefndarformanni norður í landi og ræddi við hann um stöðu kirkjunnar, um kirkjuhúsið og þróun kirkjumála. Hann færði í orð viðhorf fólks um allt land. Við eldhúsborð og í stofum hef ég heyrt svipaðar sögur fólks um kirkjuna. Þjóðkirkjan skiptir þau máli, en það er kirkjan þeirra, sóknarkirkjan og líf hennar, sem þau tala um af mestri elskusemi.

Kirkjuhús þjóna ýmsum hlutverkum. Þau eru skoðunarstaðir ferðafólks á leið um landið. Margir stoppa til að skoða kirkjur og garðana umhverfis þær vegna þess að þar eru menningarminjar. Þær tjá með ýmsum hætti stöðu og getu samfélags. Þær tjá líka sjálfsviðhorf fólks í sókninni. Fólk vill, að kirkjuhúsin séu falleg og þykir ótækt að þau grotni niður þó erfitt sé að finna fé til að kosta viðgerðir. Svo eru þessi hús umgjörð um mikilvægustu og helgustu athafnir í lífi fólks, staðir lifandi orðs og samfélags. Ytri ásýnd á því að hæfa tilefnum, umgjörð á að vera í samræmi við inntakið.

Kirkjur eru tákn um sögu viðkomandi byggðar og samhengi þeirra kynslóða, sem eiga sér sameiginlegan helgidóm, jafnvel um aldir. Kirkjur eru tákn, sem vísa til gilda og guðlegrar verndar. Hvert samfélag þarfnast dýpri skírskotunar um sið, hlutverk og tilgang. Kirkjurnar hafa ekki aðeins þjónað því hlutverki að teikna línur í landslag, vera kennileiti í sveit eða augnhvílur fólks á ferð. Kirkjuhús eru tákn um að mannfélag eigi sér dýpri rök og guðlegt samhengi, sem ekki bregst þó flest sé í heiminum hverfult.

Ég hef síðustu vikur heyrt margar kirkjulegar ástarsögur. Ég er djúpt snortinn af ástartjáningum fólks gagnvart kirkjunum þeirra. Að baki játningu þeirra er heilindaafstaða, ekki aðeins til húss, heldur til menningar, sögu og trúar.

Saga Jesú Krists er ástarsaga Guðs, sem gefur líf, nærir það og leysir úr viðjum. Við mannfólkið erum aðilar og persónur þeirrar sögu. Kristnin túlkar hana með margvíslegu móti. “Meðan kirkjan stendur mun þessi byggð standa” var sagt um kirkju á Suðurlandi. “Ég elska þessa kirkju” sagði ein konan og átti bæði við húsið og erindi hennar. Góðar ástarsögur hrífa. Ástarsaga Guðs skapar líf kirkjunnar og varðar okkur öll.

Kona, sem alla ævi bjó við fátækt og hafði misst mikið, átti sér orðtæki og sagði gjarnan: “Ég er svo heppin.” Hún hafði lært, að sjá ljós í erfiðum aðstæðum. Hún var – þrátt fyrir áföllin – hamingjusöm og lánsöm því hún tamdi sér jákvæðni. Hún hafði lært, að vinna með hið mótdræga og sá möguleika þar sem aðrir sáu bara kreppu. Hvernig ferðu að með það, sem er þér andsnúið? Er glasið þitt hálffullt eða hálftómt? Ertu föstudagsmaður eða sunnudagsmaður?

Í lífinu er ekki bara spurt um jákvæðni eða neikvæðni, að vera í stuði eða í mínus, föstudagsgeðslag eða sunnudagsstemmingu. Þegar föstudagurinn langi var að kvöldi kominn var öllu lokið. Guð og maður á krossi! Þá var illt í efni, verra verður það ekki. En síðan er seinni hluti sögunnar, að dauðanum var snúið í andhverfu sína, sagan endaði vel þrátt fyrir dauða söguhetjunnar. Gröfin sleppti feng sínum, lífið lifnaði og tilveran er því góð. Það eru þær fréttir, sem breyta öllu í lífi kristins manns. Fasta breytist í páska, Guð leysir alla fjötra.

Ef við temjum okkur jákvæðni í lífinu höfum við lært lífsleikni, sem hjálpar í þrautum og þegar eitthvað verður okkur mótdrægt. Við verðum þar með sunnudagsfólk. En þegar við heyrum páskaboðskapinn og tökum hann til okkar verðum við að auki páskafólk. Páskaboðskapurinn verður sem kraftaverk í lífi sunnudagsjákvæðninnar. Lífið er ekki bara af sjálfu sér heldur líf í samhengi Guðs.

Páskaboðskapurinn umbyltir lífi okkar. Hann breytir heimssýn trúmanna og þar með veröldinni. Hún er ekki lengur lokað kerfi dapurlegra ferla, ekki lengur aðeins tilvera til dauða. Veröldin verður opið kerfi og jafnvel lögmál lífs og dauða eru brotin. Ekkert er svo slæmt í lífi okkar, ekkert er svo dapurlegt, engin áföll eru svo stór, að Guð geti ekki, megni ekki og nái ekki að koma þar að með hjálp sína og gleði. Guð elskar og við erum svo heppin að mega vera páskafólk.

Kristur er upprisinn – Kristur er sannarlega upprisinn.

Greinin birtist fyrst á trú.is.