Útfararræður

Lóa – Guðbjörg A. Þorsteinsdóttir – minning

Forsíða1Hvernig var Lóa? Hvað manstu? Þú getur horft á myndina á sálmaskránni og séð íhugandi augun sem sáu fólk svo vel. Hvaða hugsanir vakna við myndirnar á skránni? Hvaða myndir eru innan í þér? Leyfðu Lóuminningum að koma fram, líka tilfinningum sem þú berð í brjósti til hennar. Íhugaðu í hverju söknuðurinn er fólgin og hvernig þú vilt varðveita minningu um tengslin. Og segðu sögur um hana.

Hér eru tvær Lóusögur: Einu sinni kom dóttursonur hennar mjög seint heim – svo seint að foreldrarnir voru orðnir verulega áhyggjufullir. Þegar drengurinn kom loks – undir morgun – spurði foreldrarnir: „Hvar hefur þú eiginlega verið, drengur?“ Og ungi maðurinn var algerlega gáttaður á spurningunni, enda taldi hann að hann hefði ekki gert neitt af sér. „Nú, ég var hjá ömmu?“ „Hjá ömmu þinni, hvað varstu að gera þar?“ Og drengurinn svaraði: „Við amma vorum að horfa á boxið.“ Og boxið í beinni frá Ameríku er auðvitað eftir miðnætti! Þetta er að vera kúl amma, enda fór Lóa í annað sætið í keppninni í Hagaskóla um kúlustu ömmuna!

Lóa gat sem sé horft á box – hún hafði áhuga á íþróttum og hélt kefli Gunnars bónda síns hátt á lofti þó hann félli frá – fyrir aldur fram. Lóa keypti aðgang að íþróttarásunum og fylgdist vel með enska boltanum og mörgum öðrum greinum líka. Einu sinni kom sonur Lóu í heimsókn til hennar á laugardegi. Hann kunni á fótboltann og vissi mæta vel að enski boltinn væri í fríi og átti því von á að mamma hans væri ekki við skjáinn. Nei, ónei, hann fann hana ekki: „Hvar ertu mamma?“ kallaði hann. Og hún gerði vart við sig og auðvitað sat hún og fylgdist með sportinu. „Hvað ertu að gera? Er ekki frí í Englandi?“ spurði sonurinn undrandi. „Jú, en ég er að horfa á Formúluna“ sagði mamma hans eins og ekkert væri sjálfsagðara.

Lóa fylgdist svo sannarlega með. En mestan áhuga hafði hún á fólkinu sínu, börnunum, ömmubörnunum eldri og yngri, afkomendum sínum, öllum tengdabörnunum – sem hún mat afar mikils – og vinum og vandamönnum. Hún bar þetta fólk á ástarörmum, gerði þeim allt það gott til sem hún gat og var þeim öllum vinur, gleðigjafi, félagsmálastjóri, sjónvarpsstjóri, hlýtt fang, matmóðir og aðdáandi. Hún hafði góða stjórn á fjölskuyldufyrirtækinu en gaf mikið frelsi og leyfði sínu fólki jafnvel að spila fótbolta inni. Henni brá ekki þó eitt stykki lampi eða ljósakróna færi veg allrar veraldar. Fólkið, fjörið, gleðin og ástin áttu forgang í Lóu. Lóa lifði í þágu lífs. Því var hún elskuð og metin. Því er svo mikill hlátur í fólkinu hennar.

Upphaf

Guðbjörg A. Þorsteinsdóttir fæddist í Hafnarfirði 16. janúar árið 1921. Hún lést á Hjúkrunarheimilinu Grund þann 16. mars síðastliðinn. Foreldrar hennar voru Elínborg Jónsdóttir og Þorsteinn Sæmundsson. Hún sá um heimilið og hann sótti björg í bú á sjó.

Lóa ólst upp í Hafnarfirði og þar gekk hún í skóla. Hún meira að segja lærði að synda í hafnfirskum sjó. Lóa hreifst ung af starfi nunnanna í Hafnarfirði og mat kaþólskuna að verðleikum, átti sitt bænaband og fékk sína fyrstu launuðu vinnu á Sankti Jósepsspítala. Lóa starfaði síðar í brauðbúð, einnig hjá Bæjarútgerðinni í Reykjavík en lengstum á Landakotsspítala. Alls staðar fékk hún lof fyrir dugnað og mannkosti sína.

Lóa vann á Landakotsspítala haustið 1936 þegar franska rannsóknarskipið Pourquoi Pas fórst og fjörutíu manns druknuðu. Lík skipverjanna sem fundust voru flutt í Landakot og þar var Lóu og fleirum falið að þrífa þau. Sá starfi sat í henni og síðar minntist hún sterkrar reynslu, lýsti áhrifunum, tilfinningu og gat jafnvel lýst kónganefi og prófíl leiðangursstjórans Charcot. Já hún lærði að vinna, efldist að þroska, upplifði veruleika dauðans en svo var líka ástin sem lýsti upp líf hennar.

Gunnar og börnin

Lóa kynntist Gunnari Jónssyni (1920-1985) og hann varð maðurinn hennar. Gunnar var kraftmikill, glaðsinna og heillandi, hvers manns hugljúfi. Hann var sölumaður og sölustjóri hjá innflutningsfyrirtækinu Nathan & Olsen, sem Gunnar og allt hans fólk stóð með. Þegar keypt var tómatsósa var það Libby’s enda hluti af innflutningi Nathan & Olsen. Að kaupa einhverja aðra tómatsósu kom ekki til greina. Gunnar stóð með sínu fyrirtæki, var trúr og traustur í öllu sem hann tók sér fyrir hendur. Honum var treyst og hann stóð sína plikt. Hið sama kom fram í afstöðu hans og þjónustu við KR. Gunnar var máttarstólpi KR, spilaði um tíma í meistaraflokk, þjálfaði svo yngri flokkana og lagði góðan grunn að sigursæld knattspyrnudeildarinnar.

En Gunnar var líka fjölhæfur tónlistarmaður. Ungur barði hann húðirnar ekki aðeins í Reykjavík heldur líka í Hafnarfirði – og þar sá Lóa þennan fallega mann spila jazz svo snilldarlega. Hann hreifst af glæsileik hennar og mannkostum og hún af honum. Þau Lóa voru flott par sem sálmaskrármyndin á baksíðunni sýnir glöggt. Þau voru í hjúskap sínum hamingjusöm, traust, samhent og samlynd hjón og góðir uppalendur.

Lóa og Gunnar

Þau bjuggu fyrst á Egilsgötu og síðan í kjallara við Sörlaskjól. Börnin komu í heiminn eitt af öðru og ljóst var að þau Lóa og Gunnar yrðu að stækka við sig. Svo tóku þau þátt í ævintýrinu á Framnesvegi 65 og urðu frumbyggjar þar, fluttu inn árið 1959 og þar bjó fjölskyldan í sömu íbúð í fjóra áratugi. Þar höfðu þau nóg pláss fyrir öll börnin sjö og amma og afi komu síðar í kjallarann. Og kjallaraíbúiðin hefur síðan verið í eigu afkomenda Lóu.

Á Framnesveginum var samkomulag íbúanna í húsinu svo gott að menn sögðu ekki góðan daginn á ganginum heldur hið enn betra: „Áfram KR!“

Börnin og fjölskyldan

Ragnar Ellert er elstur í barnaskaranum. Hann er júlídrengur og fæddist árið 1941. Kona hans er Helga Sveinbjörnsdóttir. Elín fæddist á kvennadeginum í júní árið 1950. Dóttir hennar, Guðbjörg Aðalheiður Jónsdóttir, varð Lóu sem yngsta barnið á heimilinu. Gunnar fæddist – eins og Elín – í júní árið 1951 og er þriðji í barnahópnum. Kona hans er Heiða Björk Vignisdóttir. Herdís er fjórða í röðinni og fæddist í desember 1953. Maður hennar er Haukur Ingi Hauksson. Sigríður kom í heiminn tæplega tveimur árum síðar, í október árið 1955. Helgi Gunnarsson er maður hennar. Sjötta er Hellen Magnea, fædd í febrúar 1957 og maki hennar er Örn Karlsson. Þorsteinn rak svo lestina í júlí 1963. Kona hans er Soffía Ólafsdóttir. Lóa og Gunnar eignuðust fjórar dætur og þrjá syni. Barnabörnin eru samtals sextán, flest strákar eða tólf – þ.e. heilt fótboltalið – og stelpurnar eru fjórar. Langömmubörnum Lóu fjölgar þessi árin en þar ríkja konurnar. Þau eru orðin sex barnabarnabörnin, 80% kvenkyns. En yngst er strákur fæddur 2012.

Samskiptin og eigindir

Lóa og Gunnar bjuggu við barnalán. Í fólki er mestur auður þessa heims og þau voru rík. Og uppeldið lánaðist vel og Lóa var sátt hvernig til tókst. Hún var ekki aðeins glöð með börnin sín, heldur mat tengdabörn sín mikils. Lóa tengdamamma var framúrskarandi og svo var hún ekki bara kúl amma heldur svo gefandi í samskiptum að barnabörnin sóttu til hennar, ekki bara til að horfa á box eða fá hana til að dripla bolta, heldur til að vera með henni.

Lóa er okkur – og fjölskylda hennar – lýsandi vottur um mikilvægi samveru í fjölskyldum – þetta einfalda en mikilvæga að vera. Lóa lagði ekki upp úr að fólk kæmi uppábúið eða í sínu fínasta skarti heldur væri það sjálft. Fólk var metið fyrir það sem það var en ekki vegna ásýndar eða klæða. Fólk fremur en föt – það var Lóustefnan. Hvað getum við lært af því?

Þar sem Lóa var þangað sótti stóra fjölskyldan, t.d. á gamlaárskvöld. Hún var ættmóðirin, möndullinn, og veitti fjölskyldunni samhengi. Af hverju? Vegna tengslanna sem hún átti við fólkið sitt. Hvað lærir þú af því? Hvernig viltu lifa og hvað veitir þér mesta hamngju? Gunnar þjálfaði vel – það veit ég af eigin reynslu. Þó Lóa væri ekki starfandi íþróttaþjálfari var hún eins og besti stjóri. Hún þjálfaði ástvini sína til lífsleikni og lífsgáska. Af því hvernig hún var í tengslum og samskiptum urðu þau það sem þau eru. Það er stórkostlegur minnisvarði sem hún reisti sér – og orðstír hennar deyr ekki.

Kveðjur

Ég hef verið beðinn að bera þessum söfnuði kveðju nokkurra sem ekki geta verið við þessa athöfn – frá Helgu Sveinbjörnsdóttur, Þorsteini Ragnarssyni, Gunnari Erni Arnarsyni, Elmari Orra Gunnarssyni og Brynjari Birni Gunnarssyni.

Minningarnar

Hvað minningar áttu um Lóu? Manstu eftir hvernig hún setti börn upp á eldhúsborð, sagði þeim sögur, dreifði huga þeirra og tókst að koma í þau ókjörum af skyri eða öðrum mat. Ef fyrirstaða var gat meiri sykur stundum hjálpað til!

Lóu var mikils virði að öllum væri vel þjónað, allir nytu veitinga og góðs atlætis. Hún var var ekki aðeins góð húsmóðir og sá um svanga maga, heldur vaktaði andlegar og félagslegar þarfir – og skildi vel þegar ungviðið þurfti að hreyfa sig. Hún var höfðingi á sínu heimili, stýrði því sem þurfti en gaf öllum pláss og frelsi til lífs. Það er sitthvað að stjórna öðrum með látum og annað að stjórna fólki til þroska og að axla ábyrgð. Í því er kúnst hins góða stjóra, hvort sem er í íþróttum, á heimili, í siðferði eða öðrum listum lífsins. Þá kúnst kunni Lóa og hún var meistari.

Manstu hve dugmikil spilakona Lóa var? Hún kunni rússa, Ólsen – Ólsen, veiðimann og rommí og hleypti upp fjörinu í spilafélögunum. Og svo skemmti hún sér í bingó, passaði upp á 16 spjöldin – 16 var happatalan hennar enda gerðist margt það besta í hennar lífi á 16 degi mánaðanna.

Manstu að hún byrjaði að halda ræður á síðari árum, hlýjar elskulegar ræður sem smituðu lífsvisku, umhyggju, stolti yfir fólkinu sínu – hlýjar hvatningarræður um að lifa vel.

Hvað ætlar þú að gera með viskuna hennar Lóu? Leyfðu lífssöng hennar að hljóma í þér og verða þér til hvatningar um að hlæja, fagna gjöfum Guðs, fagna viðburðum daganna, bregðast við til góðs þér og þínum.

Himininn

Og nú eru skil. Lóa er flogin inn í himininn. Hún matar ekki lengur litla munna, driplar bolta eða fagnar marki KR eða í enska boltanum. Lóa stjanar ekki lengur við þig, kemur með Cocoa Puffs eða Trix, hún heitir ekki á þig í bingó eða kaupir Libbýs tómatsósu framar.

Á seinni árum var hún á heimleið – og nú er hún komin heim. Því máttu trúa. Hún er komin í þá veröld sem við köllum himinn Guðs. Og hún stendur á einhverju himintorgi með Gunnari sínum, – kannski á leið á leik í himinboltanum – en örugglega fagnandi, hlægjandi, elskurík og hamingjusöm. Þú mátt fela hana góðum Guði sem elskar fólk eins og Lóu sem lifa sem englar lífsins, fulltrúar himinsins í heimi. Og við segjum ekki bara Áfram KR, heldur áfram lífið – áfram Guð. Og Guði séu lof og þökk fyrir Lóu. Guð geymi hana ávallt og ævinlega í eilífð sinni. Og Guð geymi þig og blessi.

Amen.

Jarðsett í Gufuneskirkjugarði.

Greinar og pistlar

Himinn og jörð faðmast!

AGA 150Friður yfir skírnarþeganum, hlý gleði í augum mömmunnar, Auðar Karítas, kyrra yfir Guðnýju, stóru systur, sem heldur undir skírn og Sverrrir bróðir á vakt – andblær elskunnar yfir og allt um kring. Ari, pabbinn – ljósmyndarinn – var greinilega utan skotlínunnar þó hann tæki ekki myndina. Himnesk forréttindi að taka þátt í blessun Guðs á börnum jarðar. Guð geymi Önnu Guðnýju Aradóttur.

Anna Guðný AradóttirAnna Guðný heitir í höfuð móðurömmu, serm ekki vissi nafnið fyrirfram og gladdist ósegjanleg. Amman er Aradóttir líka svo nafn og kenninafn er það sama hjá ömmu og dótturdóttur. Móðir skírnarþegans er Auður og foreldrar hennar, Anna Guðný og Ásgeir, eru með A sem upphafsstafi. Fjölskyldan er því AAA og hið triple-A er líka hjá yngri fjölskyldunni. Þetta fólk er í A flokk og skemmtilegt að fá að þjóna þeim!

Greinar og pistlar

Má bjóða þér kyrrð?

DSC01012Í janúar var kyrrðardagur í Neskirkju og þátttakendur hvöttu til að annar kyrrðardagur yrði haldinn. Og næsti kyrrðardagur verður haldinn 29. mars. Kyrrðardagur er dekurdagur fyrir sálina og öllum opinn. Dagskrá hefst kl. 10 árdegis og lýkur um kl. 15,30. Sigurður Árni Þórðarson, Neskirkjuprestur, stýrir þessum kyrrðardegi.

Kyrrðardagur í borg er knappari en margir dagar á kyrrðardagasetri. Á dagskrá eru íhuganir um skeið æfinnar og farnar verða tvær gönguferðir, önnur með Ægisíðu og hin í Hólavallagarð. Öllum er frjáls og ókeypis þátttaka. En veitingar þennan dag kosta kr. 1500.

Hvernig væri að bregða sér á kyrrðardag í Neskirkju? Skráning er með netpósti á s@neskirkja.is eða í s. 511 1560. Öll sem hafa áhuga á rækt hins innri manns og andlegri heilbrigði eru velkomin.

 

Útfararræður

Edda S. Erlendsdóttir – minningarorð

4551sh(10x15)Edda var hetja. Hún tók viðburðum lífsins með styrk, ljúflyndi, þakklæti og elskusemi. Hún var hetja í baráttu við sjúkdóm sem sótti að henni innan frá, dró úr henni mátt, lamaði hana smám saman og af miskunnarlausri hægð. Hetja – andlegur styrkur Eddu var ótrúlegur og aðdáunarverður. Hvaðan kemur okkur hjálp í aðkrepptum aðstæðum? Að innan og ofan. Og öflugt fólk verður okkur fyrirmynd til góðs.

Uppruni og ætt

Edda S. Erlendsdóttir fæddist á Eiðstöðum við Bræðraborgarstíg í Reykjavík, þann 25. september 1947. Faðir hennar var Erlendur Ó. Jónsson. Hann var farmaður og þjónaði Eimskip, fyrst sem stýrimaður og síðar sem skipstjóri. Móðir Eddu var Ásta M. Jensdóttir, húsmóðir. Þau hjón voru alla tíð afar náin, leikandi ástrík við hvort annað og eins og splunkunýtt kærustupar til hinstu stundar. Edda ólst því upp við hlýju og elskusemi. Hún var einbirni í nokkur ár, en svo fæddist yngri systirin Ólína í febrúar árið 1955. Þær systur voru nánar og Edda varð Ólínu sem fyrirmynd og saman áttu þær samheldna fjölskyldu sem ræktaði tengslin vel til hinstu stundar.

Foreldrar Eddu, Ásta og Erlendur, hófu hjúskap í Norðurmýri en fluttu síðan vestur í bæ og bjuggu á Neshaga 13. Edda fór því fyrst í Austurbæjarskóla og síðan í Hagaskóla. Heimilislífið var líflegt, bæði þegar pabbinn var á sjó – en einnig þegar hann kom heim. Þá var bara enn gleðilegra að vera til. Edda, Ólína og mamman guldu ekki fyrir farmennsku pabbans – heldur nutu með margvíslegum hætti. Þær fóru t.d. með Erlendi í túra, hvort sem siglt var á Ameríku eða Evrópu. Og þegar Gullfoss brann í Kaupmannahöfn 1963 var Erlendi falið að vera í Höfn og líta eftir viðgerðinni. Þá voru þær dömurnar með  – voru fyrst á hóteli og síðan um borð meðan viðgerð lauk. Þær urðu Kaupmannahafnardömur og kunnu sig.

Þau Einar Páll Einarsson kynntust í Vesturbænum ung að árum. Hann ólst upp á Lynghaganum. Hagaskóli hefur ekki aðeins verið skóli bóknáms heldur vermireitur kynna og tengsla, sem hafa skilað mörgu og miklu til lífsins. Samband þeirra Palla styrktist og sambúð var skipulögð. Edda fór í Hússtjórnarskóla Reykjavíkur og hann lærði rafvirkjun og varð meistari í sinni grein. Þau gengu í hjónaband þann 3. október 1970 við altarið hér í Neskirkju. Ungu hjónin fengu inni á Neshaganum og bjuggu í risinu hjá foreldrum Eddu en fluttu síðar á Lynghaga 15.

Þau Edda eignuðust tvo syni. Þeir eru Erlendur Jón og Steingrímur Óli. Kona Erlends er Anna Kristín Scheving. Þau eiga dótturina Eddu Steinunni og annað barn er í kvið og er væntanlegt innan tíðar! Önnur börn Önnu Kristínar eru Hildur Björk og Marinó Róbert.

Kona Steingríms er Birna Dís Björnsdóttur. Dætur þeirra eru Maríanna Mist og Rebekka Rut. Fyrir á Steingrímur soninn Dag Snæ.

Fólkið hennar Eddu stóð henni ávalt nærri hjarta. Hún hafði mikla gleði af drengjum sínum, tengdadætrum og ömmubörnum. En hjónabandið trosnaði og Edda og Páll skildu árið 1988.

Vinna – kveðjur – þakkir

Auk heimilisiðju og sonauppeldis starfaði Edda við skrifstofu- og afgreiðslustörf í Reykjavík. Hún vann við bókhaldsstörf á Vegamálaskrifstofunni og síðan hjá Vita- og Hafnarmálastofnun í Reykjavík – þar til hún gat ekki lengur starfað utan heimilis vegna veikinda sinna. Edda bjó lengstum í vesturbæ Reykjavíkur en fluttist í Sjálfsbjargarheimilið fyrir tæpum sjö árum. Hún lést á heimili sínu í Hátúni 12 þann 2. mars 2014.

Við skilin sem eru orðin biðja nokkur fyrir kveðjur til þessa safnaðar –  Nína í Danmörk, Margréta Ásta í Berlín og Styrmir Örn í Amsterdam. Þórdís Richter biður einnig fyrir kveðju sína. Fjölskylda Eddu þakkar starfsfólki í Hátúni fyrir góða umönnun og ljúft viðmót.

Lúta eða lifa

Hvernig var Edda? Hvað kemur upp í hugann? Hvaða minningar dekrar þú við í huganum? Meira en hálfa æfina glímdi Edda við MS – en alla æfi var hún lífsins megin. Hún stóð með lífinu og er því okkur fyrirmynd um hvernig hægt er að bregðast við með styrk og hetjuskap í kreppu eða erfiðleikum. Hvað gerum við þegar áföll skella á okkur? Þá verða kostirnir kannski heldur fáir og jafnan aðeins tveir. Að lúta eða lifa – að bíða ósigur eða glíma við áfallið, sorgina eða meinið. Edda ákvað að lifa og alla æfi lifði hún fallega – já hún var hetja.

Lífsins megin

Í sögu Eddu er brot af eilífðinni. Í viðbrögðum sínum kennir Edda okkur mikið um lífið og Guð. Saga hennar byrjaði undursamlega. Hún átti hamingjuríkt upphaf, naut ástríkis foreldra og fjölskyldu, elskaði og naut tengsla við bónda og drengi. Hún naut hæfileika sinna í störfum og einkalífi. Það var fyrri hálfleikur lífs hennar. Svo hófst seinni hlutinn og allt í einu byrjaði dofinn að læðast um líkama hennar og líf. Ekkert var lengur gefið og margt brást í lífi Eddu – en ekki hún. Hún var sem engill, fulltrúi alls þess besta sem til er.

Saga hennar er endurvarp sögu Guðs og lífsins. Heimurinn byrjaði vel, allt var gott. Það var fyrri hálfleikurinn. Svo kom áfallið og allt var breytt. Guð brást ekki, laut ekki heldur elskaði og vann með meinið allt til enda. Sigur lífsins yfir dauðanum er mál páskanna, boðskapur um að allir sem eru fjötraðir verði leystir, ef ekki í þessum hálfleik lífsins – þá í næstu lotu sem heitir eilíft líf.

Minningarnar

Edda – hetja lífsins. Hvernig manstu hana? Manstu brosið hennar, gáskann? Manstu hvernig hún gat gert grín að sjálfri sér og meinum sínum? Með vinum sínum gat hún hlegið í hinu hláturmilda Kvikindismannafélagi sem var stofnað fyrir kátínuna. Manstu hið góða geðslag Eddu?

Manstu hve sjálfstæð og sjálfri sér nóg hún var? Hún miklaði ekki fyrir sér að skjótast á hjólastólnum hvert sem var. Hún fór að heiman og um langan veg – inn með Skerjafirði, út á Nes og upp í Háskólabíó. Hún var ekki í neinum vandræðum með sjálfa sig. Fyrirstöður urðu henni tækifæri en ekki hindranir. Líf hennar var ekki hálftómt glas heldur hálffullt. Hún sýndi hetjumátt sinn í dugnaði daganna. Hún er okkur fyrirmynd um afstöðu til lífsins. Að lúta ekki heldur lifa!

Já, Edda magnaði ekki vandamál heldur leysti þau. Hún var útsjónarsöm og skynsöm. Hún greiddi úr flækjum en bjó þær ekki til. Því átti hún ánægjuleg samskipti við fólk – hafði gott lag á að bæta mál og sjá leiðir, sem öðrum hafði ekki auðnast að greina eða uppgötva. Þetta er að velja ljósið fremur en myrkrið. Getum við eitthvað lært af Eddu í því?

Og svo var Edda þessi líka fíni kokkur. Og hún naut þess að barnabörnin hennar náðu að upplifa hve hún var flínk. Þegar Dagur, sonarsonur hennar var lítill og Edda amma passaði hann bauð hún honum að panta pitsu. Nei, hann vildi heldur fá plokkfiskinn hennar ömmu og helst bjóða vini sínum í mat líka! Og þá vitum við það: Plokkarinn hennar Eddu sló öllum pitsum heimsins við! Hvernig var þá allt hitt sem Edda eldaði?

Manstu hve glöð hún var, þakklát fyrir það sem henni var gefið og allt það sem aðrir voru henni? Er hún ekki fyrirmynd í því einnig? Lífið er gjöf, “lán” okkar er lán. Og fyrir allt jákvætt og gott megum við þakka. Það kunni Edda.

Manstu eftir listfengi Eddu og handbragði? Áttu eitthvað sem hún prjónaði – eða kannski sængurföt frá henni, laglega hönnuð, þrykkt með fallegum skýjum á svæfilveri og sængurveri? Handavinnan hennar var falleg og bar sköpunarvilja og hæfni hennar gott vitni.

Inn í himininn

Nú er hún farin. Nýr kafli hefur opnast henni. Edda – formóðir – um innræti og afstöðu til lífsins. Edda – móðir minninga um lífið. Nú er hún ekki lengur bundin. Fjötrarnir eru fallnir, tilfinningin komin, skerpan er alger og krafturinn óbilaður. Hún er frjáls að nýju. Edda er komin inn í þann heim þar hún fær að vera í samræmi við upplag, mótun og vonir.

Þetta má segja og því má trúa að hin kristna saga endar aldrei illa heldur vel. Kristin trú varðar ekki að lúta heldur lifa. Allt líf er endurvarp hinnar miklu sögu að Guð elskar allt og alla. Og því er líf okkar ekki dimmt heldur baðað ljósi – líf frelsis, krafts, ódofinna tilfinninga, gleði og vonar. Veröld Guðs er góð.

Guð geymi Eddu.

Guð geymi þig.

Amen

Minningarorð í Neskirkju 12. mars, 2014.

Bálför, jarðsett í Fossvogskirkjugarði.

Útfararræður

Hilmar Sævald Guðjónsson – minningarorð

Hilmar S H 445aAutt og óskrifað blað er ögrandi og jafnvel krefjandi. Hvað á að skrifa og hvað er hægt að teikna? Óskrifað blað er hreinn veruleiki – allra möguleika. Hvernig verður svo teiknað eða ritað? Verða pensilstrokurnar léttar og túlkandi – eða vondar og særa augu? Verður það sem fært verður á blað hrífandi eða meiðandi? Að skrifa og teikna er ekki sálarlaust handverk heldur krefst ögunar, alúðar, meðvitundar, samstillingar huga og handar og jafnvel líka ástríðu. Það er hrífandi að skoða myndir Hilmars – hvernig hann reyndi að láta pensil eða krít líða átakalaust yfir örkina til að draga fram svífandi línur, eðlileg form, skugga og birtu svo úr yrðu þokkafullar myndir af fólki. Og þessar frjálsu en öguðu línur og strokur vekja tilfinningaviðbrögð. Teikningar Hilmars tjá vel listfengi hans og hæfni.

Hvernig teiknaði Hilmar sína eigin mynd inn í líf ykkar? Hvaða mynd dró hann af sér inn á glugga minninga þinna? Hilmar lifði í þágu fólks, fjölskyldu og vina. Hann lifði í þjónustu við aðra og notaði hæfni sína og list til eflingar öðrum. Vegna hógværðar og umhyggju varð Hilmar farvegur gæsku. Hann þjónaði og kunni listina að lifa fallega.

Þegar við hugsum um fólk – gott fólk – sjáum við oft lífið í stærra samhengi og skynjum jafnvel spor eilífðar. Gæska í tíma vekur vitund um hið stóra og mikilvæga. Hendi Hilmars með pensil og örk er mynd af skapara og verðandi. Til hvers að skapa? Til að efla lífið. Til hvers að draga upp myndir? Til að gleðja og efla. Til hvers er list? Til hvers lifum við sem menn? Hlutasvörin eru að list og einstaklingur eru aldrei aðeins í eigin þágu – sjálfhverf og eigingjörn – heldur tengd hinu stóra. Og trúmaðurinn sér í allri framvindu heimsins að lífið hefur ekki bara smátilgang heldur fjölþætta merkingu, margbreytilega gleði, stórt samhengi – af því til er Guð sem elskar og þjónar.

Ætt og uppruni

Hilmar Sævald Guðjónsson fæddist í Reykjavík 27. janúar 1941. Móðir hans var Halla Sæmundsdóttir (f. 24. janúar 1918  d. 18. október 2013) og Guðjón Steingrímsson (f. 2. desember 1917, d. 12. apríl 1996). Guðjón lést fyrir nær 18 árum en milli Hilmars og Höllu voru aðeins fjórir mánuðir. Hún lést í október síðastliðnum. Foreldrar Hilmars, þau Halla og Guðjón, bjuggu ekki saman og Halla fór með Hilmar ungan og óskírðan norður til ættfólks hennar í Strandasýslu. Hún sendi svo tilkynningu suður síðar að hann drengurinn héti Hilmar – og reyndar var hann Sævald að auki.

Fyrir norðan kynntist Halla Jóhanni Snæfeld og giftist honum. Þau bjuggu á Hamarsbæli við Steingrímsfjörð. Af bæjarnafninu fékk Hilmar svo viðurnefndið Hilmar í Bælinu! Fóstri Himars, Jóhann, reyndist honum hinn besti vinur og fóstri.

Hilmar eignaðist marga bræður og systur og var elstur í stórum hópi systkina. Sammæðra á hann systurnar Bettý, Kolbrúnu og Báru – allar Snæfeld. Samfeðra á hann systkinin Magnús,  Steingrím, Sigríði, Ingólf og Kjartan. Þau lifa öll bróður sinn.

Mótun

Í Hamarsbæli komst Hilmar til manns, lærði að axla ábyrgð, þjóna fólki og lífi. Hann lærði að fara á sjó og sækja björg í bú, lesa tekningar í Popular Mechanics, vanda til allra verka og smíða stórt úr litlu. Strandamenn hafa um aldir smíðað báta og Hilmar vissi vel að hugur og hönd urðu að vinna saman og allt yrði að falla vel til að fleytan yrði góð. Hann gat því öruggur sjósett kajak sinn sem hann smíðaði ungur. Hann lærði einnig að aga innri mann og í fjölskyldu hans var höfð fyrir honum reglusemi, natni og heillyndi. Hann lærði einnig af ástvinum sínum að betra er að vera umtalsfrómur en leggja öðrum illt til. Svo lærði hann að gefa – og jafnvel of vel að betra er að gefa en þiggja.

Jóhann, fóstri Hilmars, sótti sjó og Hilmar fór í róðra um leið og hann hafi getu til. Á sjó var ekki bara fiskur og fegurð. Hilmar varð snemma góður skotmaður og þeir fóstrar skutu fugl til matar. Jóhann mundaði haglabyssu og skaut oft marga í skoti en Hilmar stóð í bátnum, dansaði limamjúkt í takt við ölduna og skaut svo markvisst og hratt að hann veiddi oft meira en sá sem skaut marga í skoti. Hilmar kenndi svo strákum sínum og jafnvel sonarsonum að skjóta. Engum sögum fer af skotum kvenna sem af Hilmari eru komnar!

Íbúum í Kaldrananeshreppi fjölgaði mjög um miðja tuttugustu öldina og skóli var byggður í Drangsnesi og var tekinn í notkun árið 1944. Í skólanum var bæði kennt og messað – og svo er enn. Í þennan fjölnota barnaskóla sótti Hilmar menntun sína.

Bændur í Hamarsbæli bjuggu ekki við fé heldur fisk og sjór var sóttur af kappi. Hilmar var því óbundinn af stað og búskap móður og fósturföður og frjáls til atvinnu. Steingrímsstöð við Sog var byggð á árunum 1957-60. Þar starfaði Guðjón, blóðfaðir Hilmars, og ungi maðurinn fékk þar vinnu einnig. Það varð til að þeir feðgar kynntust betur og áttu eftir að vera í talsverðum og oft miklum samskiptum síðan.

Eftir vinnu í Steingrímsstöð var Hilmari ljóst að gæfulegt væri að afla sér atvinnuréttinda. Og Hilmar hóf nám við Iðnskólann á Skólavörðuholti og lauk þaðan tækniteiknaranámi árið 1972. Um árabil starfaði hann síðan á verkfræðistofu Benedikts Bogasonar. Árið 1979 færði hann sig um set og gekk til liðs við stórfyrirtækið Phil & Sön í Kaupmannahöfn. Þar var hann tækniteiknari í þrjú ár. Hjá Benson innréttingum starfaði hann frá árinu 1982 og síðar við auglýsingagerð, innréttingahönnun og smíði.

Þegar í bernsku teiknaði Hilmar af miklu listfengi myndir af Hamarsbælisbátunum. Alla tíð var hann drátthagur, hafði áhuga á línum og teikningu. Og ástríðan til hins auða blaðs leiddi til að árið 1969 fór Hilmar á námskeið við Myndlistarskóla Reykjavíkur og naut leiðsagnar ýmissa meistara, m.a. Hrings Jóhannessonar – og fór svo að kenna sjálfur. Yfir fjörutíu ár var Hilmar síðan tengdur skólanum og naut þess að vera fullgildur þáttakandi þessarar merku listasmiðju og uppeldisreit. Auk þess að Hilmar kenndi teikningu um árabil sá hann einnig um viðhald, smíðar og breytingar. Eftir að hann varð fyrir heilsufarsáfalli fyrir liðlega áratug dró hann úr kennslu en þjónaði skólanum áfram með ýmsum hætti. Og í Myndlistarskóla Reykjavíkur lauk hann ævi og starfi. Þar varð Hilmar kvaddur burt úr heimi með skyndingu og fyrirvaralaust þann 11. febrúar síðastliðinn.

Hjúskapur
Hilmar kvæntist Ásthildi Sveinsdóttur, þýðanda, árið 1962. Þau skildu áratug síðar í vinsemd og stóðu saman vörð um hag sona sinna þriggja. Elstur er Pétur Sævald. Hann er viðskiptafræðingur. Kona hans er Margrét K. Sverrisdóttir, íslenskufræðingur. Þau eiga börnin Kristján Sævald og Eddu.

Síðan komu tvíburarnir Axel Viðar og Snorri Freyr.

Axel er verkfræðingur og kona hans er Ásdís Ingþórsdóttur, arkitekt. Dætur Axels og fyrri konu hans, Þórnýjar Hlynsdóttur, bókasafnsfræðings, eru Sunna og Álfrún. Börn Ásdísar eru Guðmundur og Linda.

Snorri Freyr er leikmyndateiknari. Kona hans er Ann Söderström, sem stundar nám í þjóðfræði. Dóttir þeirra er Hilda Sóley. Börn Snorra og fyrri konu hans, Láru Hálfdánardóttur, kennara, eru Skarphéðinn og Unnur.

Sambýliskona Hilmars var Jóhanna Thorsteinson,  kennari. Þau slitu samvistir en ekki vináttu.

Hilmar var drengjum sínum góður og natinn faðir. Hann hafði gleði af barnabörnum sínum, naut samvista við þau og að fræða þau. Hann föndraði með þeim, smíðaði og vakti yfir framvindu í lífi þeirra. Og svo var hann mikilvægur börnum Jóhönnu líka.

Ég hef verið beðinn að bera þessum söfnuði kveðju frá Ásthildi, fyrrverandi eiginkonu Hilmars, sem er á sjúkrahúsi og komst ekki til þessarar athafnar. Ennfremur hafa Kristinn Sæmundsson og Þorbjörg, kona hans, beðið fyrir kveðjur. Þá hafa Sjöfn og Auður, frænkur Hilmars sem eru erlendis, beðið fyrir kveðjur til þessa safnaðar. Einnig eru kveðjur frá frá Önnu Fanney Helgadóttur og Valdimar Jónassyni.

Myndirnar af Hilmari

Hilmar dró upp myndir. En hvaða mynd er dregin upp í huga þinn af Hilmari? Hvernig minnistu hans? Og hvað viltu muna og af hverju?

Manstu hve elskulegur hann var? Manstu hve bóngóður hann var? Sástu Hilmar einhvern tíma setja upp eldhúsinnréttingu? Kom hann jafnvel til þín til að hjálpa við að leggja partkett, smella upp gerektum og baðinnréttingu eða lagfæra skáp- eða dyrahurð, sem var orðin skekkt eða féll ekki lengur vel í fals? Hilmar hefur væntanlega ekki innheimt stórar upphæðir? Það var ekki hans stíll. Hvernig ætlar þú að þakka fyrir greiða og gæsku?

Manstu hve hógvær Hilmar var? Aldrei tranaði hann sér fram og undi glaður við sitt. En gott þótti honum að vera háseti á fleyi listarinnar í landinu. Hann undi vel í Myndlistaskólanum og var metinn að verðleikum til hinsta dags. Lof sé samstarfsfólki og yfirmönnum skólans fyrir þá elskusemi sem Hilmar naut þar og þá hlýju sem þau sýndu fjölskyldunni við fráfall hans.

Var hann þér fyrirmynd í tengslum við fólk? Brostu ekki augu hans við veröldinni? Manstu hve hlýlegur hann var í samskiptum og tók börnum. Manstu hve iðjusamur hann var? Manstu þegar hann settist niður með bilaðan hlut, stóran eða smáan til að skoða gangverkið, athuga hvort hægt væri að laga, smíða varahluti eða flikka til svo hægt væri að koma í gagnið á ný? Hilmar var fremur maður endurvinnslunnar en neyslunnar og því varð í höndum hans margt til úr “engu.” Það sem aðrir hefðu kastað á hauga naut náðar í augum hans og var komið til brúks á ný. Jafnvel ryðgaður lás reis upp til nýs lífs vegna þess að Hilmar hafði í sér þolinmæði til að sitja við og pússa, liðka og laga. Gangverk eilífðar birtist í fingrum og tíma Hilmars.

Á síðari árum fór hann æ oftar heim í Hamarsbæli og síðustu misserin undi hann glaður við að gera bæinn upp. Þið fjölskylda og ástvinir Hilmars munuð njóta verka hans um ókomin ár.

Hamarsbæli himinsins

Og nú er Hilmar farinn. Ekki fleiri pensilstrokur og engar fleiri skissur. Einu sinni talaði Hilmar við sonardóttur sína um himininn og ferð sína inn í eilífðina. Í hógværð sinni eða jafnvel sjálfsgagnrýni sagði hann henni að hann væri ekki viss um að komast inn í himininn. En hún hafði góða þekkingu á afa sínum og fullkomnunarsókn hans. Hún taldi líka víst að gangverk og opnunarbúnaður gullna hliðsins væri ekki beintengt við sjálfsgagnrýni og verk mannanna. Og það er rétt og góð guðfræði. Opnunarbúnaður himinsins er mekaník sem teiknarinn mesti hefur hannað, smíðað og prufkeyrt sjálfur. „Jú afi minn þú flýgur inn í himininn“ var hennar niðurstaða.

Íhugun Hilmars er eðlileg og sammannleg. Að okkur sækja þankar um framvindu lífsins og hvernig eilífðin verður uppteiknuð og með hvaða línum, birtu og skuggum. En lífið er ríkulegt og ekki eitt strik og svo allt búið. Öldurnar í hafinu, vindurinn, sólstafirnir, undur hjalandi barna, merkingin í öllu því besta sem mennirnir upplifa læðir að þeim grun um að lífið er ekki smátt heldur stórt, að við megum eiga von á að það sé meira en snögg blýantslína. Trúin lokar ekki heldur opnar – kristnin boðar elsku, frelsi, hinar frjálsu línur – að heimurinn sé vel teiknaður og fallega. Himinn er opinn fyrir menn og líf. Menn sem fæðast með eilífð í augu og fingrum eru gerðir fyrir framhald. Það er þokkinn í skissu teiknarans mesta. Heimurinn er dreginn upp af ástríki og lífsarkirnar eru fullar af gleðiefnum.

Himinn er opinn fyrir Hilmar. Nú er hann farinn inn í hina frjálsu, fallegu, undursamlegu mynd sem Guð teiknar.

Guð geymi Hilmar Sævald Guðjónsson og Guð teikni þig vel.

Amen.

Minningarorð í Neskirkju 26. febrúar, 2014. Jarðsett í Gufuneskirkjugarði.