Greinar og pistlar

Þú Guð sem elskar

Þú Guð sem elskar

Kenn okkur að elska einnig

Kenn okkur að elska okkur sjálf,

móður og föður, systkini, börnin okkar.

Kenn okkur að elska maka okkar, ástvini.

Kenn okkur að elska fólk, allt fólk – líka þau sem erfið

 

Þú Guð sem elskar

Kenn okkur að elska að dagur er eftir nótt,

gleði eftir sorg, von í vonleysi, ljós í myrkri.

Kenn okkur að elska ….elska þig.

 

Þú Guð sem elskar

Kenn okkur að elska vind og vötn, fuglasöng, skepnur,

jafnvel kettina sem veiða fuglana í garðinum,

og líka geitungana sem hræða og stinga.

Kenn okkur að elska þína undursamlegu smíð

og kenn okkur að elska með umhyggju

 

Þú Guð sem elskar

Við viljum læra að vera hvert öðru elskuenglar, speglar ástar þinnar.

Gef að við förum út á vegi og fundi dagsins með elskuleitina skýra

og þig í hjarta.

 

Þú Guð sem elskar.

Vitja allra þeirra sem eiga fyrir öðrum að sjá,

stjórnvöldum, öllum sem dæma og ákvarða í almannamálum

stjórnendum fyrirtækja, fjölmiðla,

Vitja þeirra sem líða, sakna og syrgja, veit þeim þina elsku

 

Þú Guð sem elskar.

Ver nærri í lífsveislu þinni.

Þú kemur sjálfur og býður okkur til veislu þinnar.

Bæn frá 2005 og mynd sáþ frá 2017, á Jakobsvegi.

Greinar og pistlar

Orwell í Washington?

Donald Trump telur sér fært og vill bæði endurskrifa sögu Bandaríkjanna og endurskilgreina sannleikann. Trump vill líka sjálfur ákveða hvernig saga hans skuli sögð, skráð og hvernig óþægilegir þættir hennar skuli túlkaðir og látnir hverfa. Það kallast þöggun. Í þeirri veröld sem George Orwell skissaði í bókinni 1984 stýrði ríkisvaldið ekki aðeins framtíðinni heldur líka fortíðinni. Henni var breytt að vild og skv. þörfum stjórnvalda. Er Washington 2025 endurskilgreind að hætti 1984?

Smithsonian og ritskoðun fortíðar

Í mars 2025 undirritaði Trump forsetatilskipun þar sem hann fordæmdi að hugmyndastefna hefði brenglað staðreyndamiðaða sögu Bandaríkjanna. Orðfærið virtist hvetja til hlutlægrar frásagnar en tilskipunin þjónaði öðru og trumpískara markmiði. Í kjölfar hennar var fjarlægt upplýsingaskilti í Smithsonian-safninu um embættisákærur Trumps. Aðferðin minnir á 1984 stjórnarhætti. Í sögu Orwells endurrituðu starfsmenn Sannleiksráðuneytisins gömul skjöl til að þau samræmdust nýjustu útgáfu valdhafans af sannleikanum.

Vísindin sveigð

Þegar tölfræðistofnun sem rannsakar breytingar á bandaríska vinnumarkaðnum birti tölur um slæma þróun atvinnulífsins rak forsetinn forstjóra stofnunarinnar. Trump líkaði sem sé ekki faglega greiningin og sagðist ekki trúa tölunum. Minnir á „doublethink“ Orwells. Ef tölur stangast á við þarfir valdsins eru tölurnar rangar og raunveruleiki og sannleikur lygi. Með því að skjóta sendiboðann, þ.e. refsa þeim sem opinberar óþægilegar upplýsingar, krefst stjórnin ekki aðeins þöggunar heldur undirgefni. Skilaboðin eru að allir verði að skilja, sjá og túlka heiminn eins og Trump – eða hverfa ella.

Skilaboðin – sannleikur þjónar valdi

Svona stjórnarhættir veikja traust og vekja ótta, auka meðvirkni og knýja til hlýðni. Allir sem veita upplýsingar um þróun mála bandarísks þjóðfélags eiga að beita sig sjálfsritskskoðun, laga sig að stefnu stjórnvalda og hegða sér eins og rússneskir eða norður-kóreanskir embættismenn. Sannleikurinn verður að falla innan tiltekins ramma einræðisherrans – annars er hætt við að þeir fái reisupassann. Rök, góð fræði, gagnsæi lúta valdstjórn í ótta. Fólk hættir að segja sannleikann ef hann er óþægilegur fyrir stjórnvöld. Sögulegum staðreyndum er breytt til að þóknast. Þetta merkir einfaldlega að frelsið er á útleið og ofríki tekur völdin. Fjálst fólk gerist gínur valdsins. Frjálsir menn verða þrælar. 

Sannleikurinn lygi – en lygi sannleikur

Trump kallaði árásarmenn á þinghúsið fanga og gísla og taldi þá föðurlandsvini. Hann hafnar líka fjölbreytileika og réttlætisviðmiðum í stjórnkerfinu. Hann hefur glamrað um bandarísk gildi sem hafa þó aldrei verið skilgreind. Markmiðið virðist að endurskilgreina söguna. Inntak þeirar sögu er að Trump sé bæði fórnarlamb og bjargvættur. 

Orwell tekur yfir Washington

Í veröld Orwells var þögn öflugt tæki yfirvalda. Bókum var ekki eytt heldur tryggt að þær væru ósýnilegar og sköðuðu ekki valdakerfið. Staðreyndir voru ekki bannaðar en athygli beint frá þeim. Þegar opinberar stofnanir mega ekki sýna þróun samfélags og þjóðfélags, þegar gagnrýnir embættismenn eru fjarlægðir og sögutúlkun er hagrætt í undirgefni við valdið er Orwell mættur og 1984 líka. Í stað Stóra bróður krefst forsetinn að allir speglar sýni hann og ávallt glæsilegan. Tryggt sé að enginn efist – og alls ekki opinberlega.

Greinar og pistlar

Lambalæri – langsteikt

15 tíma lambakjöt er stórkostlegur veisluréttur. Steikingin var vissulega ekki í fimmtán tíma heldur hefst undirbúningur daginn áður en ástvinir eða félagar setjast til snæðings. Það er ljómandi að marínera yfir nótt og  hægelda svo yfir daginn. En svo er auðvitað hægt að stytta sér leið – búa til kryddhræringinn fyrir hádegi og steikja síðdegis. Perlubygg  – frá Vallanesi – hentar sem meðlæti. Og meðmælanlegt er að gera góða rauðvínssósu eða sveppasósu með. Krækiberjasulta er við hæfi. Svo er auðvitað persónuval hvort og hvaða tegund af grænmeti er notað með.

Handa 8

2,25 kg lambalæri – eða lambabógur

1 msk ristuð kóríanderfræ (eða malað kóríaner)

1 tsk flögusalt,

6 hvítlauksrif marin

1 tsk svartur pipar,

1 tsk múskat,

1 tsk rósmarín, þurrkað

2 tsk timían, þurrkað

Myljið kóríanderfræin í mortéli, bætið saltinu við og myljið áfram, bætið svo hvítlauknum saman við og hrærið. Bætið öllu kryddinu og timían saman við og slettu af ólífuolíu og blandið síðan vel. Skerið krossmynstur í kjötið með beittum hníf (1-2 mm) og nuddið svo marineringunni þar sem þið skáruð og yfir allt kjötið. Hjúpið kjötið með smjörpappír og tvöföldu lagi af álþynnu og leyfið að marinerast. Þegar komið er að steikingu er ofninn hitaður í 170°C (með viftu) og steikt í 4 tíma eða þar til kjarnhitinn er um 60°C. Leyfið kjötinu að hvíla í 20 mínútur áður en það er skorið.

Á berjatímanum blanda ég saman lúku af krækiberjum, skvettu af balsamediki og rauðvínsslettu, hræri saman og set yfir kjötið síðasta hluta steikingarinnar. Þessi hræringur myndar fallega húð og áferð svo kjötið er glæsilegt þegar það kemur úr ofninum. Ásýnd skiptir máli í matargerð og á að vera í samræmi við bragðgæðin.

Bæn: Þökkum Drottni því að hann er góður og miskunn hans varir að eilífu. Amen. 

Mataruppskriftir

Krækiberjasulta

Nú er berjatími. Það eru ekki bara bláber, aðalbláber og hrútaber sem eru nýtanleg. Krækiberin eru ofurfæða og hægt að sulta þau, safta eða frysta til vetrarins. Við fórum í berjamó til vina okkar í nágrenni Reykjavíkur og komum til baka með um 10 lítra af krækiberjum. Sultunin er hamingjutími í kokkhúsi okkar. Og þar sem ég var með lambalæri í ofninum setti ég sultuð krækiber í skál og bætti við balsamediki og rauðvíni og hellti yfir steikina til að glasera lærið í lokin. Hér er uppskrift að gæðasultu og við lágmörkum sykurnotkunin. Og bragðið er undur.

Hráefni

1 kg krækiber

500 g sykur (minna en hefðbundið, til að halda bragðskerpunni)

100 ml vatn

1 sítróna lífræn (safi + börkur)

1 vanillustöng (fræ og stöng)

1 lítið stykki af fersku engifer (5–10 g, fínsaxað)

1 stjörnuanís eða ½ kanilstöng (valfrjálst)

1 tsk sjávarsalt (lyftir berjabragðinu)

Framkvæmd

Hreinsa berin. Sjóða ber + vatn + sítrónusafa þar til þau mýkjast og springa (ca. 10 mín). Bæta við sykri, vanillu, engifer og hinu hráefninu. Láta sjóða á miðlungshita, hræra vel og fjarlægja froðu ef einhver er. Fjarlægja kryddstöngina, anís (og annað sem skemmir útlitið) og hella sultunni í heitar, sótthreinsaðar krukkur.

Hægt er að nota dropa af krækiberjasultu með villibráð t.d. hreindýr, gæs eða önd til að skreyta og veita nett bragðundur! Svo má glasera lambakjöt með blöndu af sultu, smá rauðvíni og balsamico. Sjá hlekk að baki þessari smellu. 

 

Greinar og pistlar

Bakaður þorskur með möndlusmjöri

Reyndar má nota alls konar fisk í þennan rétt en þorskurinn er gjarnan á borðum míns heimilis. Eldaði þennan rétt í kvöld fyrir stórfjölskylduna og meðlætið var nýuppteknar kartöflur og salat úr garðinum. „Besti fiskur sem ég hef borðað“ voru ummæli. Svo bakaði Elín berjaköku úr nýtíndum bláberjum og krækiberjum. Himneskt.  

Fyrir fjóra.

Hráefni

  • 4 þorskflök
  • Fínt sjávarsalt eða borðsalt og svartur pipar
  • 7 msk smjör
  • ½ bolli skornar möndluflögur
  • 1 lífræn sítróna – rifinn börkur og síðan skorin í tvennt
  • 1 msk smátt saxaður graslaukur (og aðeins meira til skrauts)

Matseld

  1. Hitið ofn í 230°C. Leggið fiskflökin á eldfast fat og saltið og piprið. Skerið 1 msk af smjörinu í bita og setjið á fiskinn. Bakið í 7–11 mínútur eða þar til fiskurinn er mjúkur og eldaður í gegn.
  2. Meðan fiskurinn er í ofninum: Bræðið 6 msk af smjörinu á stórri pönnu á meðalhita. Hreyfið pönnuna þar til froðan hverfur og smjörið verður ljósbrúnt (ekki brenna) – þetta tekur um 3–7 mínútur.
  3. Takið pönnuna af hitanum og bætið möndlunum út í. Þær byrja strax að brúnast. Hrærið þær í heita smjörinu þar til þær verða gullinbrúnar, um 2 mínútur. Setjið pönnuna aftur á vægan hita ef þær þurfa meiri lit. Bætið safa úr hálfri sítrónu, helmingnum af rifna sítrónuberkinum, graslauknum, ½ tsk salti og ¼ tsk pipar út í. Smakkið og bætið við meira af sítrónusafa og salti ef þarf.
  4. Hellið möndlusósunni yfir eldaða fiskinn. Skreytið með meira af graslauk og sítrónuberki. Berið fram heitt með seinni sítrónuhelmingnum með til hliðar (má skera í báta ef vill).

Þökkum Drottni, því að hann er góður og miskunn hans varir að eilífu. Amen.