Við Ísak, sonur minn, fórum í bókabúð í Manchester. Ég keypti bækur um menningarþróun nútíma og arabíska og gyðinglega matargerð. Annars vegar bækur um kryddsögu og kryddblöndur Mið-austurlanda og hins vegar eitraða kokteila nútíma stjórnunarslægðar. Ég gleymdi alveg að horfa á niðurhal af Netflix í fluginu heim því svo heillaðist ég af ruddabók Giuliano da Empoli The Hour of the Predator. Höfundurinn er ítalskur, var ráðgjafi ítalskra stjórnvalda og fór á milli höfuðborga heimsins og kynntist stjórum, aðferðum og kerfum. Í bókinni skýrir hann hvernig einræðisherrar, tæknirisar og ný tegund slægðarpólitíkur mynda mannætukerfi í heimi stjórnmálanna. Bókin er pólitísk greining en líka viðvörun.  

Ein af litríkum sögum sem Empoli segir er sagan af slægð MBS. Mohammed bin Salman læsti þrjú hundruð voldugustu menn Sádi-Arabíu inni á Ritz-Carlton hótelinu í Riyad í nóvember árið 2017. Aðferðin var opinberlega kynnt sem hreinsunaraðgerð. En sögufróðir vita að slíkir gjörningar varða síður siðferði en tilfærslu valda. Empoli minnir á slíkar voru aðferðir Borgiaættarinnar, að safna óvinunum saman, svipta þá vernd, einangra frá stuðningsnetum sínum og láta þá síðan velja á milli tveggja afarkosta undirgefni eða dauða.

Borgia notaði hallir en MBS notaði lúxushótel. Borgia notaði sverð en MBS notaði banka, skuldabréf og ríkissjóð. Borgia gerði óvini sína eignalausa en MBS gerði það með svokölluðum samningum. Í stað aftöku bauð MBS samninga sem ekki var hægt að hafna. Kostirnir voru að framselja auð og völd eða rotna á lúxushótelinu. Ofbeldið var orðið tæknilegt og bókhaldslegt. Þau sem ekki stjórna lengur eigin fjármunum hafa tapað stöðu og völdum. Tími rándýranna var var runninn upp í mannheimum.

Cesare Borgia vissi líkt og Machiavelli að dreifing valds væri verri en alræðisvald. Hinn brosandi MBS skildi þetta líka og með einni slægðaraðgerð eyddi hann öllum mögulegum keppinautum, náði valdi á gífurlegu fjármagni og kom á jafnvægi innan hirðarinnar. MBS stjórnaði ríkinu, peningunum og hélt í alla stjórnartauma. Borgia notaði aftökur til að skapa ótta en MBS lokaði bankareikningum. Á fyrri öldum sást í hnífa og axir en nú er ógnin fremur tæknileg. Dómum er fullnægt í gagnagrunnum, eignaskrám og rafrænum frystingum fjármuna. Aðferð MBS er aðferð Borgia en í stafrænum heimi. Blóð flýtur ekki um götur og torg heldur er fjármagn fært til. Valdhafinn fær ofurvald og regla rándýranna er einföld: Þú færð að lifa svo fremi sem þú hlýðir. Það er hægt að aflífa menn rafrænt. Ekki undarlegt að slefan slitnar ekki á milli MBS og DT. En auðvitað flýtur blóð líka í alræðiskerfi rándýranna. Khashoggi var aflífaður og skorinn í parta í sendiskrifstofu Sáda í Istanbúl ári eftir innlokunina í hótelinu í Riyad.

Empoli sýnir að vald í samtímanum er ekki lengur bundið við hefðbundin ríki, stofnanir eða lýðræðislegt umboð, heldur með samþættingu tækni, fjármagns, gagna og persónudýrkunar leiðtoga. Með því að tilfæra dæmi frá Rússlandi, Kína, Bandaríkjunum, Ítalíu og Mið-austurlöndum sýnir hann að þróunin er ekki staðbundin heldur fjölþjóðleg. Empoli segir litríkar sögur af valdaklíkum, ráðgjöfum, spunadoktorum og bakherbergjastjórnmálum. Hann lýsir hvernig valdi er beitt þvert á hugmyndir um lýðræðislega ferla. Og að trúarstökks sé krafist (og nefnir Kierkegård).

Bókin er læsileg og ætluð breiðum lesendahópi. Hún er stutt og beinskeytt. Empoli hvernig samfélagsmiðlar og einföld skilaboð eru farvegir fyrir stjórnarhætti rándýranna. Hann telur að lýðræðisríki séu varnaskert gegn nýju valdakerfi rándýranna. Hann greinir vandann af innsæi og íþrótt en veitir engar lausnir. Empoli lýsir einsleitni, að einræðisherrar, tæknirisar og popúlistar fylgi sömu lögmálum. Vegna áherslunnar á ruddavæðingu stjórnmálanna gerir hann lítið úr ólíkum stjórnarháttum, menningarlegum aðstæðum og pólitískum hefðum. Í bókinni er fólki lýst sem auðstýranlegum múg. En ég held að Empoli vanmeti mótstöðu, gagnrýna hugsun og siðferðilegt sjálfræði almennings. The Hour of the Predator er spark í rassinn en beinir ekki til vegar. Fljótlesin, heillandi og vekjandi bók en ráðalaus gagnvart rándýrum, ruddunum.

Við Ísak erum hugsi, ræðum stefnu og strauma meðan arabíska kryddið og kosher-listarnir eru skoðaðir og steik morgundagsins maríneruð. Blöndur okkar verða til að auka unað og halda ótta burtu. Og pabbinn miðlar til sonar síns að ef við lærum ekki af sögunni séum við dæmd til að endurtaka vitleysur hennar. Í dag les ég svo að beiðni Ísaks Vesalinga Viktors Hugo. Þar er flott persónugallerí og aðdáanlega skýr persónusköpun. Hugo þekkti jú rudda og siðblinda og sagði sögu um alvöru viðbrögð við þeim og slæmri pólitík. Vesalingarnir er m.a. rit um hvernig hægt er að bregðast við rándýrum í mannheimum.  Góðir saman Empoli og Hugo. 

1. desember 2025.