„Hver vegur að heiman er vegur heim“ orkti Snorri Hjartarson og Magnús Eiríksson notaði síðar í söngtexta. Hvernig er ferðalag okkar manna og hvernig endar það? Er einhver tilgangur?

Heimleið og heimkoma er magnað stef í sagnasveig heimsins. Í forngrískum bókmenntum er hugtakið nostos – νόστος – eitt þeirra og fangar og varðar bæði líkamlega og andlega þrá heimkomunnar. Í Ódysseifskviðu Hómers er nostos meginþema. Ódysseifur, konungur Íþöku, barðist í tíu ár eftir fall Tróju við óvini, goðmögn, sjálfan sig og örlögin. En markmið hans var alltaf að komast heim. En nostos merkir meira en að snúa aftur í hús eða til staðar eða í hóp blóðskyldra ættmenna. Það tjáir djúpstæða löngun að verða heill – og verða að nýju persóna og þátttakandi í lífgefandi samhengi sem skilur mann. Þar er heima og þar á maður heima.

Á ferðalagi Ódysseifs er heimkoma tákn um endurheimt sjálfsins, skyldur við fjölskyldu og vilja mannsins gagnvart örlögum og yfirnáttúrulegum öflum. Nostos er samtvinnun þrautseigju hetjunnar og þroskasögu sjálfsins. En sá eða sú sem snýr heim er þó ekki sama mannveran og í upphafi. Heimkoma er ekki að falla í þekkt fang. Söguhetjur snúa heim frá lífsreynslu með nýjan skilning og nýja nálgun. Þroskareynsla stækkar þau sem vinna með reynslu sína og gefur nýja sýn á aðstæður, fólk, sjálf og heim. Lífið er því ekki hringferð heldur fremur í mynd þroskaspírals (eins og túlkunarfræðingarnir, s.s.Gadamer, hafa kennt).

Gömul grísk viska um nostos varðar líf okkar í nútíma. Viska er jú tímalaus og klassísk. Hvernig er hægt komast heim til sjálfs sín eftir kulnun, úr tölvufíkn netheima, úr depurð eða sjálfsskaða, eftir veikindi eða djúpa sorg og til líkama, fjölskyldu, trúar, náttúru og lífsfyllingar? Sterk náttúrulifun fólks opnar oft og vekur tilfinningu fyrir að vera kominn heim. Ganga á öræfaslóð getur orðið leið að dýptum sjálfsins.

Saga Ódysseifs og okkar flestra er nostos-ferð mæralifunar. Lífsreynsla, sem unnið er með, er mærareynsla okkar á innri hetjuferð lífsins. Setningu Snorra má túlka sem þroskaverkefni okkar allra, hetjureisu sálarinnar og dýptarkönnun lífsreisunnar. Innri og dýpri köllun okkar er að fara alla leiðina heim. Á mannamáli er það að ná sátt í lífinu – vera heima í málum hamingjunnar. Á máli trúarinnar er það að auki að lifa í guðstengslum.

Nostrum við sjálfið og lífsreynslu okkar.

Morguníhugun 30. júlí 2025 um nostos – ferðalagið í Ódysseifskviðu.