Útfararræður

+ Hulda Valtýsdóttir +

Hulda Valtýsdóttir var eiginlega alls staðar – og hafði áhrif á okkur. Hún var fjölhæf, dugmikil og hrífandi. Hún bar í sér þroskaða menningu, beitti sér með dug og vinsemd og kom afar mörgu til leiðar. Líf hennar var heillandi. Þegar við stöldrum við og hugsum um Huldu er eins og hún hafi snert öll – og líka öll okkar æfiskeið og lífsvíddir. Hún kom svo víða við sögu. Flest íslensk börn hafa notið hennar í leikverkunum og barnabókunum, sem hún þýddi. Þýðingar hennar eru orðnar klassík og hluti þjóðmenningar, sem ekki rýrnar heldur er sívirk. Hulda stýrði ásamt systur sinni afar vinsælum barnaþætti í útvarpi og gaf út barnabækur. Eldra fólkinu þjónaði hún með skrifum sínum, ekki síst í Morgunblaðinu. Hún var vörður hinna stóru málefna, gilda, gæða og lista sem vörðuðu allt samfélag þjóðarinnar. Reykvíkingar njóta verka hennar og vökullar íhygli í stjórn borgarinnar. Og margt eigum við henni að þakka í þeim efnum. Hún fleytti framtíðinni inn í samfélag sitt með því að þora að ræða opinberlega stóru málin með hispurslausum hætti og þar eru umhverfismál – og þar með talin skógrækt – í öndvegi. Og eldri borgarar nutu hennar. Henni treyst fyrir úthlutun fálkaorðunnar sem formanni orðunefndar. Hulda kom við sögu allra.

Þjónað í þágu lífsins

Af hverju var var áhugi hennar svo víðfeðmur? Mér þótti merkilegt að koma í stórkostlegt Sólheimahús þeirra Gunnars og Huldu, sem hann teiknaði, þau hönnuðu og byggðu sér. Þar hlustaði ég á dætur Huldu segja frá móður þeirra og öðrum ástvinum segja litríkar og elskulegar sögur. Þá skildi ég að það voru gæðin í foreldrum hennar og fjölskyldu sem skiluðu Huldu menningu, mannsýn, ást til náttúrunnar og samhengi í tilverunni. Hún var hæfileikarík og vann vel úr.

Hvað gerir okkur gott? Það er spurning hefur fylgt okkur mönnum frá upphafi. Viturt fólk hefur alla tíð vitað að við höfum áhrif. Grískt spakmæli kennir að friður og velsæld ríki þegar gamalt fólk sáir trjáfræum þrátt fyrir að það muni aldrei njóta skugga þeirra trjáa, sem það sáir til. Marteinn Lúther var spurður hvað hann myndi gera ef hann vissi að heimsendir yrði á morgun. Svarið var einfalt – fara út og planta eplatré í dag. Skógræktarmenn hugsa ekki um skyndigróða heldur hugsa eins og kristinn maður – í öldum. Hin eiginlegu gæði varða ekki aðeins augnabliksfullnægju, heldur eru í hinu stóra og mikla, fagra og víðfeðma, langa og lífseiga. Mannlíf í auðn er ekki gæfulegt, en ríkulega klætt land og iðandi lífheimur er til góðs fyrir fólk. Lífríki er gott en lífleysa vond. Þá klassík, mannsýn og heimssýn fékk hún í arf í foreldrahúsum. Hún hafði í sér gæðin til að miðla áfram. „Af ávöxtunum skuluð þér þekkja þá“ – segir í Fjallræðunni.

Upphaf og fjölskylda

Hulda Steinunn Valtýsdóttir fæddist í Reykjavík 29. september árið 1925. Hún var dóttir hjónanna Valtýs Stefánssonar, ritstjóra Morgunblaðsins, og Kristínar Jónsdóttur, listmálara. Þau voru bæði frumkvöðlar og risar á sínum sviðum. Um bæði hafa verið skrifaðar glæsilegar og upplýsandi bækur.[1]Þau voru eyfirsk að uppruna. Kristín fæddist á því fallega Arnarnesi við Eyjafjörð. Þar var menningarheimili. Valtýr bjó bernskuárin á Möðruvöllum – þar sem faðir hans kenndi við Möðruvallaskóla. Skemmtilegar sögur eru um bernskutengsl Kristínar og Valtýs því Arnarnesfólkið átti kirkjusókn til Möðruvalla og sótti þangað messur. Valtýr var ungur þegar hann hreifst af Kristínu. En sagt var að hann hefði einu sinni hrint henni niður af öskuhaug. Hann var þó kurteis ungsveinn og bauð henni upp í dans og dansaði við hana á sokkaleistunum. Ekki af eftirsjá vegna gjörningsins á öskuhaugnum heldur fremur vegna hrifningar á stúlkunni. Dansinn var ávísun á síðari kynni. Þau Kristín og Valtýr fóru um veröldina í sitt hvoru lagi en endurnýjuðu kynnin í Kaupmannahöfn, töluðu sig til ástar, gengu í hjónaband og urðu og voru afar náin og samhent alla tíð. Kristín og Valtýr byggðu húsið á Laufásvegi 69 og þar átti Hulda heima til fullorðinsára. Og í bókunum um þau Valtý og Kristínu, í minningargreinum og minningum vina er skýrt tjáð að heimilislífið á Laufásveginum var skemmtilegt og heimilið var opið. Listamenn þjóðarinnar áttu í þeim vinsemd og frábæran skilning – eins og Gunnlaugur Scheving orðaði það. Áhugafólk um stjórnmál kom þar og ólíkar skoðanir voru ekki aðeins leyfðar heldur óskað eftir öflugum skoðanaskiptum. Þar var hressilega rætt um listir og stjórnmál, jarðrækt og bókmenntir, blaðamennsku, búskaparhætti og þjóðsögur. Þetta var klassík heimilisins en nútíminn bankaði líka sá dyr. Pólitíkin varð stundum sem aðalkrydd máltíða og Hulda lærði að lesa í flóknar aðstæður, hlusta á gagnstæð viðhorf, horfa á mál frá mörgum hliðum, íhuga næmt og túlka skýrt.

Systurnar voru tvær. Helga var eldri og var kunn fyrir leikhússtörf sín. Huldunafnið kom upprunalega úr vitrun Stefáns á Möðruvöllum, afa Huldu.[2]Þegar Hulda fæddist tók eldri systirin hinni nýju systur með gleði. Af myndum úr fjölskyldualbúmunum má sjá að þær systur voru nánar og deildu kjörum. Þær áttu hægt með að vinna saman alla tíð og útvarpsþættir þeirra á sjötta og sjöunda tug liðinnar aldar eru mörgum í fersku minni. Helga lést árið 1968, aðeins 44 ára gömul.

Skóli, störf og baráttumál

Hulda hóf skólagöngu í Landakotsskóla og þaðan fór hún í MR og lauk þaðan stúdentsprófi árið 1945. Strax í bernsku hafði Hulda mikinn áhuga á lífinu á ritstjórn Morgnblaðsins. Hún byrjaði að sendast fyrir blaðið meðan hún var enn í grunnskóla. Síðar varð hún ritari föður síns og varð svo blaðamaður á Morgunblaðinu. Hulda skrifaðium margvísleg efni fyrir Morgunblaðið, þ.m.t. Lesbókina, og ritaði fasta pistla. Umhverfis- og menningar-mál voru henni hugleikinn. Frá 1989 til 2005 sat Hulda í stjórn Árvakurs, útgáfufélags Morgunblaðsins og var varaformaður stjórnar frá 1989 til 1995. 

Hulda var afkastamikil í þýðingarstörfum og verk hennar höfðu mikil áhrif. Hún þýddi barnasögur og leikrit, m.a. sögurnar um Bangsímonog leikritin Dýrin í Hálsaskógi, Kardemommubæinn og Karíus og Baktus,auk fleiri sígildra verka sem Helga systir hennar las í útvarpi.

Í foreldrahúsum lærði Hulda að pólitík gat verið harðvítug og orðið ágeng fjölskyldulífinu. En hún brást vel við kalli til starfa í borgarmálum þegar eftir var leitað. Hulda sat í borgarstjórn Reykjavíkur fyrir Sjálfstæðisflokkinn á árunum 1982 til 1986. Og það er gaman að sjá mynd af fyrsta borgarstjórnarfundinum eftir kjörið. Hulda var í flottum kjól og bar af öllum að glæsileik. Umhverfis- og menningarmál voru Huldu hugleikin sem og málefni ungu kynslóðarinnar. Hún vildi að hagsmunir barna væru virtir og rödd þeirra fengi að hljóma. Hulda var formaður umhverfismálaráðs og fyrsti formaður menningarmálanefndar Reykjavíkur. Í þeim störfum tengdist hún mörgum erlendum gestum. Og Yoko Ono og Erró urðu vinir hennar sem og ýmsir umhverfisverndarsinnar. Hulda leit á þessa málaflokka hafna yfir flokkspólítík. Og það er merkilegt að sjá hve skeleggar greinar hennar voru um þau mál og hve ákveðið hún lyfti umræðu um stóru málin og siðferðisgildin á æðra plan.

Í uppvexti lærði Hulda að meta gildi skógræktar. Foreldrar hennar vildu klæða land og efla lýð. Hulda beitti sér í málefnum skógræktar og var formaður Skógræktarfélags Íslands frá 1981 til 1999. Hún var einnig formaður framkvæmdanefndar um landgræðsluskógaátakið Ár trésins, sat í stjórn Landgræðslusjóðs og í stjórn Rannsóknarstöðvarinnar á Mógilsá. Hulda var heiðursfélagi Skógræktarfélags Íslands og Skógræktarfélags Reykjavíkur. Hún var sæmd stórriddarakross hinnar íslensku fálkaorðu fyrir störf að skógræktarmálum. Í öllum störfum og stjórnum var Hulda styrk, velviljuð og framfarasinnuð.

Gunnar og fjölskyldan

Svo var það Gunnar Hansson. Hann var á leið austur Laufásveginn, hafði fengið bíl lánaðan og var á rúntinum. Gunnar var með glöggt auga, sá glæsilega unga menntaskólastúlku ganga vestur Laufásveginn. Og hann var snöggur, tók u-beygju og sveigði upp að gangstéttinni þar sem Hulda var. Renndi rúðunni niður og sagði: „Going my way?“ Hulda hafði húmor fyrir svona öflugum herramanni, settist inn í bílinn – og hann ók hennar leið. „Going my way!“ Síðan var hans vegur hennar vegur og hennar leið hans leið. Þau áttu erindi saman allt lífið. Þau voru bráðung er þau kynntust en ástin logaði og lifði. Gunnar fór vestur um haf til að læra arkitektúr enda var ekki annað í boði á stríðsárunum en Ameríkuför. Þau settu upp hringana í sitt hvorri heimsálfuni og kunnu alveg að stilla klukkurnar – en uppsetningarhátturinn var skondinn. Svo kom Gunnar til baka þegar hann hafði lokið áfanganum sem hann ætlaði sér. Þau Hulda gengu í hjónaband, hann fékk vinnu í sínu fagi og hún vann á Morgunblaðinu. En svo vildu þau fara utan saman og Gunnar vildi bæta við sig. Þau voru í Kaupmannahöfn um tíma og síðar í Þrándheimi í tvö ár. Gunnar stúderaði, Hulda sá um ungviði og kynnti sér norræna menningu, viðmið, skógrækt og umhverfisvitund ytra. Hún fór heim og Gunnar varð eftir, lauk náminu og kom svo.

Hulda og Gunnar eignuðust þrjár dætur: Kristínu, Helgu og Hildigunni. Hulda lætur einnig eftir sig tvo tengdasyni, Michael Dal, eiginmann Helgu og Ásgeir Haraldsson, eiginmann Hildigunnar, en eiginmaður Kristínar var Stefán Pétur Eggertsson og lést árið 2013. Barnabörnin eru sex; Hulda, Gunnar, Eggert, Eva Kristín, Gunnar Steinn og Ragnheiður Steinunn. Langömmubörnin eru fimm; Stefán, Pétur, Steinunn Hildur, Jón Grétar og Birkir Michael. Mikill samgangur var einnig við börn Helgu – Kjartan, Kristín, Stefán og Björn voru heimagangar í Sólheimum.

Þau Hulda og Gunnar héldu saman veg lífsins. Það var jafnræði með þeim. Þau voru samrýmd, töluðu og hlógu saman. Þau deildu áhugamálum, náttúru Íslands, fjölmiðlun, menningarmálum og laxveiðar. Þau ferðuðust víða og veiddu saman.  Gunnari þótti nóg um hve fiskin Hulda var og hélt fram að hún þyrfti ekki annað en skrúfa frá krana þá væri kominn lax á færi hjá henni! En hann lagaði maðkinn fyrir Huldu sína – og taldi ekki eftir sér. Gunnar lést fyrir aldur fram árið 1989.

Minningarnar

Hvaða minningar koma upp í huga þinn þegar þú minnist Huldu. Manstu brosið hennar? Hvernig hún horfði á þig og fólk? Manstu hve vel hún las átök og hve laginn hún var að leysa hnúta? Manstu að hún var varkár? Kvaddi hún þig einhvern tíma og bað þig að fara varlega? Manstu að Hulda vildi gjarnan, að fólk hefði skoðun, þyrði að tjá hana og tæki sér stöðu í baráttumálum? En hún vildi þó ekki að neinn byggði sitt mál á sleggjudómum eða hæpnum forsendum. Manstu hve vel Hulda mat börn og að hagur þeirra væri metinn? Manstu eftir Huldu í landgræðsluferð upp á hálendi Íslands? Fórstu einhvern tíma á menningarviðburð með henni – jafnvel til að hlusta á Derrida? Manstu gæða- og gæsku-siðfræði og mannsýn Huldu?

Skil og eilífð

Og nú er komið að skilum. Hulda skrifar ekki framar á Olivetti-ritvélina sína kraftmikinn pistil um náttúrvernd, menningarverðmæti eða mikilvægi listar. Hún þýðir ekki framar erlend gæðastykki fyrir íslenskar fjalir. Hún tekur ekki þátt í annarri bylgju skógræktar á íslandi, kolefnisbindingarbylgjunni. Hún les ekki framar Kierkegård og spáir hvernig tilvistarspekin rann inn í afbyggingaraðferð póst-modernismans. Hún býður ekki framar erlenda listamenn velkomna inn í menningarheim Íslendinga. Eða laumar að okkur, að enginn viti hvað býflugurnar hugsa! Hún gefur ekki pólitíkinni framar mennska ásýnd, hlý augu og góða dómgreind. Hún brosir ekki framar við börnum fjölskyldunnar, blómum vallarins, fiskfullum veiðihyl eða birtu daganna. Hún er farin inn í ljósheim eilífðar. Sólheimarnir eru enn til, minningarnar varpa birtu yfir líf okkar hinna. Hulda var alls staðar, hafði mikil áhrif. En svo heldur lífið áfram. Guð er alls staðar og Hulda er engill þess lífmagns. Og það er svo okkar að lifa vel, varðveita gildin, berjast fyrir öllu því mikla og góða sem Hulda vissi að skipti máli. „Dvel ég í draumahöll og dagana lofa … “ Guð geymi Huldu Steinunni dóttur Valtýs og Kristínar. Guð geymi ykkur öll og styrki.

Amen.

Útför frá Dómkirkjunni 16. maí kl. 13. Jarðsett í Fossvogskirkjugarði. Erfidrykkja í Iðnó.

Ágrip

Foreldrar Huldu voru Valtýr Stefánsson, ritstjóri Morgunblaðsins og Kristín Jónsdóttir, listmálari. Systir Huldu var Helga, leikkona, d. 1968. Hulda giftist 27. júlí 1946 Gunnari Hanssyni, arkitekt, f. 19. febrúar 1925, d. 6. janúar 1989. Foreldrar Gunnars voru Hans Þórðarson, stórkaupmaður, og Guðrún Sveinsdóttir, húsfreyja, í Reykjavík. Hulda og Gunnar bjuggu að Sólheimum 5, í húsi sem Gunnar teiknaði. Þau eignuðust þrjár dætur. Þær eru: 1) Kristín, f. 4. mars 1947. Hennar maður var Stefán Pétur Eggertsson, d. 8. janúar 2013. Þeirra börn eru: Hulda, f. 1972, gift Pétri Þ. Óskarssyni. Börn þeirra eru Stefán, f. 2002, og Steinunn Hildur, f. 2007. Dóttir Péturs er Aðalheiður Ósk, f.1993. Gunnar, f. 1976, kvæntur Örnu Björk Jónsdóttur. Þeirra synir eru Pétur, f. 2007, og Jón Grétar, f. 2010. Eggert, f. 1977, kvæntur Anabel Baxter. 2) Helga, f. 31. ágúst 1953. Hennar maður er Michael Dal. Dóttir þeirra er Eva Kristín, f.1985, gift Atla Erni Sverrissyni. Þeirra sonur er Birkir Michael, f. 2015. 3) Hildigunnur, f. 18. apríl 1957. Hennar maður er Ásgeir Haraldsson. Þeirra börn eru: Gunnar Steinn, f. 1986, sambýliskona hans er Sara Sigurlásdóttir. Ragnheiður Steinunn, f. 1990, sambýlismaður hennar er Brynjar Þór Guðbjörnsson. Dóttir Ásgeirs er Tinna Laufey, f.1975, gift Sigurði Gylfa Magnússyni. Hennar sonur er Pétur Bjarni Einarsson, f.  2002.

[1]Aðalsteinn Ingólfsson skrifaði um list og æfi Kristínar Jónsdóttur og gerir grein fyrir upphafi, bernskuheimili hennar í Arnarnesi, fjölskyldubrag og heimilislífi, tengslum við Möðruvallaheimilið og síðan menntun Kristínar heima og erlendis. Svo skrifar hann ítarlega um list hennar. Bókin gefur gott samhengi fyrir list og líf Kristínar og tengir vel við bók Jakobs F. Ásgeirssonar um Valtý Stefánsson. Það er mjög ítarleg og vönduð heimildavinna sem Jakob hefur unnið. Ég á Aðalsteini og Jakobi þökk að gjalda fyrir þeirra merku rit sem ríma ágætlega.

[2]Frá þessu segir Jakob F. Ásgeirsson mjög skemmtilega í bókinni um Valtý Stefánsson.

Greinar og pistlar

Allir fingur upp til Guðs

Hvernig eru hendur þínar? Snúðu þeim og horfðu á þær. Þú þekkir handarbökin, sem blasa við þér og þekkir hvernig æðarnar hríslast. Svo eru lófarnir. Kannski hefur þú spáð í líflínu og myndagátu lófa þíns. Þegar ég kveð fólk við kirkjudyr finn ég vel hve ólíkar hendurnar eru og að þær tjá mjög mismunandi sögur og jafnvel atvinnu fólks.

Við tökum í hendur annarra, við heilsum og kveðjum gjarnan með handtaki. Við notum orðið handaband – það segir okkur að samskipti komast á, band verður milli þeirra sem takast í hendur. Handaband hefur á stundum verið ígildi undirskriftar. Handsal var gilding og við hjónavígslu er handabandið mikilvægt í stofnun hjúskaparins. Svo sláum við saman höndum í gleði. “Give me five” – og það eru allir puttarnir – gefðu mér alla hönd þína og gleðjumst saman.

Hendur eru starfstæki okkar. En þegar við leggjum hendur saman er það gjarnan til að kyrra huga. En hendurnar þurfa ekki að vera alveg kyrrar eða ónytsamlegar þegar við tölum við Guð. Við getum notað hendurnar til stuðnings bænaiðju rétt eins og margir nota bænaband til að fara yfir ákveðnar bænir. Fingurnir eru mismunandi og hægt að nota þá til aðstoðar í samtalinu við Guð. Eðlisþættir puttanna geta minnt á mikilvæga þætti, sem við megum gjarnan orða við himinvin okkar. Þeir geta orðið okkur hinir þörfustu guðsgaflar. Í dag er bænadagur og við íhugum bæn og bænahætti. Og mig langar til að kenna ykkur að nota hendur til bænaiðju.

Þumall og styrkur

Þumalfingur eða þumalputti er jafnan sterkasti puttinn á fólki. Þegar við smellum þumlinum upp er það ekki aðeins merki um hrós heldur getum við þar með minnt okkur á ákveðið bænaefni. Hvað vegur þyngst, hvað skiptir þig mestu máli í lífinu? Er ekki ástæða til að þakka Guði fyrir það? Hugsaðu nú um það hvað er mikilvægast. Er það ekki fólkið þitt, foreldrar, maki, börn, aðrir ástvinir og vinir? Er það heimili þitt og velgerðarmenn, sjúkrastofnun – nú eða kirkjan þín? Er ekki gott að þakka Guði fyrir öll og allt sem styrkir þig í lífinu, gerir þig sterkari, eflir þig, varðveitir þig? Þumallinn sem bænafingur er táknfingur styrkleikans og minnir á stoðir þínar.

Vísifingur og vitringarnir

Svo er það næsti putti – vísifingur. Við notum hann til bendinga, við vísum til einhvers og bendum á. Fingurinn gengur því líka undir nafninu bendifingur. Svo er vísifingur stundum sleikifingur af því börnin nota hann til að grafa í sultu, smjör, ís eða annað sem heillar og sleikja puttann svo. Ef börnin nota sleikifingur sem guðsgaffal getum við notað hann til að skófla upp trúarlegri merkingu líka.

Hverjir eru það sem vísa þér veg, benda þér áfram, hjálpa þér og ganga með þér veginn? Biddu fyrir þeim, sem eru svo leiðbeinandi í lífinu, vinum, kennurum, læknum, vitru fólki, spekingum, kirkjufólki, hjúkrunarfólki. Það er vert að þakka fyrir þetta fólk, biðja fyrir því, benda Guði á þau sem liðsinna og efla lífið.

Langatöng og leiðtogar

Lengsti fingurinn á flestum er langatöngin og til er lengra nafn þess putta – langastöng. Hvaða bænir minnir þessi lengsti putti á? Fyrir hverju biðjum við þegar við snertum löngutöng? Í kirkjum á Íslandi og meðal trúmanna um allan heim er beðið fyrir þeim sem eru leiðtogar. Við biðjum fyrir fólki í ábyrgðarstöðum, fyrir þjóðhöfðingja okkar, dómurum, fyrir alls konar stjórnvöldum, fyrir þeim sem gegna mikilvægum ábyrgðarstörfum, taka ákvarðanir sem geta orðið til mikils góðs eða valdið miklu tjóni. Langatöngin sem bænafingur minnir okkur á að biðja Guð að laða fram hið besta í langintesunum í hinum opinbera heimi. Leiðtogar eru ekki aðeins einstaklingar heldur hreyfingar, stofnanir, menningarfyrirbæri, vefur menningar og straumar hennar.

Baugfingur og hin veiku

Þá er það fjórði puttinn. Hvað einkennir baugfingur annað en það að á þann putta er gjarnan settur baugur, hringur? Þessi putti, sem líka gekk undir nafninu hringfingur og græðifingur, er á flestum kraftminnsti puttinn. Hvað minnir máttleysi okkur á? Kannski þau, sem hafa misst þrek og þor, vinnu, eru fjárlaus eða syrgjandi. Máttleysi minnir okkur líka á öll þau sem líða vegna einhverra vondra aðstæðna, nær og fjær. Þegar við snertum baugfingur megum við biðja fyrir þeim sem líða vegna rangra stjórnvalda, fyrir þeim sem eru kúguð, fyrir þeim sem eru hamin af félagslegum, líkamlegum eða pólitískum aðstæðum. Vitja þeirra Guð, sem hafa verið umkringd af hinu rangláta. Og svo biðjum við fyrir syrjandi, deyjandi og þeim sem líður illa.

Litli fingur – þú og ég

Og þá er komið að litlaputta. Hvað er eftir á bænalistanum? Það ert þú. Litli puttinn er putti sjálfsins. Þegar kemur að litla fingri þá er komið að öllu því sem þú ert. Hvernig biður þú og hvernig viltu nota þenna guðsgaffal? Byrjaðu á þakkarefnum. Þakkaðu Guði fyrir allt það stórkostlega, sem þú hefur notið. Er það ekki talsvert? Farðu yfir gleðiefnin þín, yfir það sem Guð gefur þér í líkama þínum, hjartsláttinn og blóðrennslið, að þú getur hreyft þig, hlegið, nærst og glaðst yfir. Allt, sem þú skynjar, er undur til að gleðjast yfir, litirnir, golan sem kyssir eyrnasnepla þína og kitlar þig í nefið. Já bækurnar sem þú lest, hugmyndir sem kvikna í þér, allt sem þú borðar og er til góðs, tónlistin sem flæðir í huganum, ástin í brjósti þér, getan til að hrífast, frelsið og málið. Og svo er það líka hitt, sem hemur þig, er þér  erfitt og hvílir á þér. Við reynum að léttalitla putta byrðar. Eins er það í bænunum. Byrjaðu á plúsunum og farðu svo í mínusana – en svo aftur í plús. Þannig er ölduhreyfing bænamálsins. Allt byrjar í Guði, dýfist síðan niðurí erli daganna, fer alla leið niður á botn og svo upp aftur inn í eilífð ljóss og vona.

Fingurnir geta aðstoðað þig með þessu móti til bæna, til að leiðbeina þér við bænaiðjuna. “Give me five.”

Jákvæð lífsiðja

Jesús minnti fólk á mikilvægi bænarinnar. Hann sagði gjarnan: “Biðjið ...”Já við ættum að biðja, biðja mikið. Bænir eru eðlilegur þáttur í kirkjulífi og á afmörkuðum stundum dags og æfinnar. En bæn má verða eins eðlilegur þáttur lífsins og andardráttur. Það er ekki einkennilegt, að bænin er nefnd andardráttur trúarinnar. Og þar sem bænin má vefjast inn í allt lífið, verða meginþáttur í lífi okkar megum við gjarnan leyfa okkur skapandi bænaafstöðu. Við megum bæði draga lærdóm af bænafólki í eigin trúarhefðen líka öðrum trúarhefðum. Margt í íhugunarstellingumhinna miklu trúarhefðamá nota til eflingar eigin bænaiðju. Við megum gjarnan nota það sem höfðar til fegurðarskyns okkar og vefja inn í bænagerðina. Ljós skiptir trú og trúartúlkunmáli, notið kerti – en gætið að eldinum!

Bænaiðja er atferli sem er eins og allt annað í lífinu. Stundum er auðvelt að biðja, stundum erfitt. Stundum er eins og himininn sé tómur og stundum verðum við hrifin í sjöunda himinn og öllu er svarað greiðlega sem við ræðum við Guð. Oflæti í bænaiðju er kannski ekki það sem reynist best. Hið smáa er bæði fallegt og farsælt. Góðir hlutir gerast hægt. En engin bæn er sóun, engin bæn fellur óheyrð, ekkert orð týnist í hávaða veraldar. Guð heyrir ofurvel. Biðjið og yður mun gefast, leitið og þér munuð finna, knýið á og fyrir yður mun upp lokið verða.”Spáðu í handverk bænarinnar og mundu líka að bæn er handtak manns og Guðs, fingur þínir snerta hönd himins. Guð vill alla fimm putta, samtal við þig og þér verður ekki sleppt.

 

Útfararræður

+ Inga Jóelsdóttir +

Við erum komin saman til að kveðja Ingu – og þakka fyrir líf hennar,gott líf. Hún var kærleiksríkur og umhyggjusamur kvenskörungur. Hún fagnaði fólki, lífi og láni. Við þessi skil getum við þakkað – eins og eitt barna hennar sagði: Við getum þakkað fyrir gott líf hennar. Og við megum gjarnan lifa í þakklæti fyrir það sem við fáum að njóta. Lífið er fullt af undrum Skaparans sem gefur veröld – og líf. Okkar er að bregðast við og bera okkar ávexti í lífinu. Inga tók á móti því sem henni var rétt, vann fallega úr, bar ríkulega ávexti á langri ævi. Við þökkum og megum leyfa því sem Inga var og tjáði okkur að hvetja okkur til að lifa vel.

Fjölskylda og upphaf

Inga fæddist á Stokkseyri 24. apríl árið 1922. Foreldrar hennar voru Guðríður Ingvarsdóttir og Jóel Jónasson, bæði Árnesingar. Þau eignuðust fimm börn. Inga var elst og svo komu Ásgeir, Jóel Bachman, Guðríður og Jónasína. Þau eru nú öll látin, og sú elsta fór síðust inn í heiðríkju himinsins.

Guðríður og Jóel, foreldrar Ingu, héldu sig við ströndina. Þau fluttu frá Stokkseyri og í Leiruna suður með sjó. Mamman sá um heimilireksturinn og pabbinn var útvegsbóndi og sinnti ýmsum öðrum störfum og var m.a. kyndari á skipum. Inga ólst upp við stóran himinn, stórt land og stórt haf. Hún lærði á hinar miklu víddir. Þegar hún hóf skólagöngu voru engir skólabílar til að létta börnunum lífið. Inga gekk fimn kílómetra leið yfir móa og mela í skóla í Garði í Gerðum. Engu skipti hvort það var í blíðu eða stríðum stórviðrum – börnin fóru í skóla. Og auðvitað óku stundum bílar á milli og börnin lærðu fljótt að greina á milli hvort það væru góðu mennirnir eða hinir sem fóru hjá. Því góðu mennirnir leyfðu göngugörpunum að fljóta með, tóku þau upp í og óku þeim áleiðis.

Inga lærði snemma að lesa og var til fyrirmyndar í námi og tengslum. Þær voru nánar móðir hennar og hún. Mamman treysti henni og meðal annars ábyrgð á stækkandi systkinahóp. Hún var elsta barnið alla tíð og getan og kunnáttan skilaði sér í rekstri heimilis þeirra Björns síðar meir. Inga var vön að gera gagn og fór fljótt að vinna fyrir sér og sínum utan heimilis. Hún var um tíma í Keflavík en fór svo til Reykjavíkur og bjó á Hverfisgötu.

Björn og hjúskapurinn

Svo var það Björn Guðjónsson. Saga Ingu og Bjössa var og er hrífandi saga. Þau hittust á rúntinum í Austurstræti árið 1940. Vinkonur voru þar á ferð á jóladag og Björn og vinur hans voru úti að aka, en höfðu þó augun hjá sér! Þeir sáu dömurnar, buðu þeim í bíltúr og ferðin endaði í húsi við Tjarnargötu. Þar kom í ljós, að Björn og Inga höfðu líkan smekk. Þegar ávaxtaskálin fór hringinn sá Inga appelsínu, sem hana langaði í, en Björn var á undan. Hann var alla tíð snöggur, glöggur og gamansamaur. Hann sá auðvitað löngunartillit hennar og valdi appelsínuna, sem hún vildi.

En dýpri rökin voru, að Björn vildi sama og Inga. Hans viðmið voru hin sömu og hennar. Inga varð hans appelsínustelpa. Hann varð ekki aðeins jólabjörninn hennar, heldur heldur jólagjöf fyrir lífið. Og alla tíð vissi hann að besti maturinn var heima – hjá henni Ingu hans. Í Ingu átti hann sálufélaga.

Af ávöxtunum skuluð þér þekkja þá – var slagorð Silla og Valda í Austurstrætinu. Þessi biblíuorð úr Fjallræðu Jesú áttu líka við unga parið. Appelsínan varð til að Inga kom á þann reit, sem Björn vissi bestan í veröldinni, Grímsstaðaholtið og Ægisíðu. Þau gengu í hjónaband 11. desember 1942 – tæplega tveimur árum eftir appelsínuviðburðinn – og nutu hjúskapar næstu 66 árin – eða þar til Björn lést 30. nóvember árið 2008. Þeirra saga var gæfusaga. Þau voru gott par, góð hjón og báru djúpa virðingu fyrir hvoru öðru, tóku tillit til hins, skoðana, hugðarefna og gleðiefna. Á heimili þeirra átti hamingjan heima. Og við megum gjarnan hugsa um hvað þau gerðu í samskiptum til að rækta gleði og lán daganna. Þegar þau greindi á gerðu þau upp sín mál og sólin settist ekki á ágreining þeirra. Hjúskapur þeirra var hreinskiptin og gleðilegur. Og börnin þeirra höfðu það veganesti í eigin hjúskap og fjölskyldulíf.

Inga og Björn bjuggu fyrst á Bjarnastöðum, en byggðu síðan með Geir Zoega og Sigríði Einarsdóttur húsið á Ægisíðu 66. Þau fluttu inn fyrir jólin árið 1956 og þar bjuggu þau Inga síðan og með sama fólki alla tíð. Í nágrenninu var móðir Björns og í einum kofanum við vörina fiðurfé hennar, sem er okkur nærbýlingum eftirminnilegt, ekki síst Pekingendurnar.

Þau Björn og Inga nutu barnsældar og barnaláns. Þau eignuðust fimm börn. Þorvarður Ellert var elstur og hans kona Steingerður Steindórsdóttir. Þorvarður lést í desember 2013. Fyrri maki hans var Hrafnhildur Marinósdóttir. Næst í barnaröð Ingu og Björns var Sigrún Björk og hennar maður er Örlygur Sigurðsson. Guðrún Gerður var þriðja og hennar maður er Jóhann Hafþór Þórarinsson, fyrri maki hennar var Þórður Eiríksson. Langsíðastir og eiginlega í seinni hálfleik barneigna komu svo Guðjón Jóel og Ásgeir. Kona Guðjóns er Helena Þuríður Karlsdóttir og kona Ásgeirs er Kristín Jónsdóttir.Inga og Björn vissu að þau voru lukkufólk. Afkomendur þeirra eru 41 og Inga talaði opinskátt um barnlán sitt og fjölskyldugleði sína.

Þegar saman fer elskusemi og hæfni til uppeldis er vel. Heimilið var ríki Ingu. Hún bjó ekki aðeins börnum sínum og bónda öruggt skjól heldur einnig systkinum sínum, stórfjölskyldu og vinum. Allir voru alltaf velkomnir á heimili hennar. Alltaf bakaði Inga fyrir helgarnar, enginn gerði boð á undan sér og öllum voru opnar dyr. Svo var allt til enda. Fólkið þeirra Ingu sótti á heimilið við Ægisíðuna og barnabörn og afkomendur lærðu leiðina til þerra Ingu. Hún var límið í fjölskyldunni. Móðir hennar lést fyrir aldur fram árið 1957. Fráfall hennar var Ingu mikið áfall en hún stækkaði kærleiksfangið og gætti stórfjölskyldunnar.

Þegar börnin Ingu uxu úr grasi og um hægðist fór hún að vinna utan heimilis að nýju. Alls staðar var hún vel liðin og metin. Um tíma vann hún í greiningarstöðinni í Kjarvalshúsinu á Seltjarnarnesi og um tíma í mötuneyti á Raunó, Raunvísindastofnun Háskóskólans. Það voru allir ánægðir með grjónagrautinn hennar Ingu og þó fólk reyndi að líkja eftir og setti í vellinginn smjör og vanilludropa náðist aldrei hennar bragð. Inga kunni slow foodog sousvidesíns tíma og eldaði með kærleika.

Minningarnar

Hvernig manstu Ingu? Manstu tillitið hennar? Manstu hvernig saltfiskurinn entist hjá henni? Hún bara bætti fiski í pottinn ef fleiri komu en hún hafði upprunalega búist við. Manstu félagshæfni hennar? Manstu hve hún hafði gaman að ferðast, innan lands og utan? Og manstu ljóðaáhuga hennar? Hún meira að segja sótti ljóðanámskeið og las ljóð listavel fyrir margmenni. Skáldin hennar Ingu voru Jónas, Einar Ben, Davíð og svo var henni hugstæður Guðmundur skólaskáld.

Inga var varkár með eld í lífinu. Alla tíð þótti henni erfitt að horfa á brennurnar á gamlárskvöldi. Ástæðan var að fjölskylda hennar missti heimili sitt í bruna. Inga var tíu ára þegar Bakkakotshúsið í Leiru brann til grunna. Hún hafði farið inn í Keflavík með móður sinni og þegar þær komu til baka stóð fjölskyldan úti við brennandi húsið. Pabbinn hafði stokkið inn í eldinn til að tryggja að allir væru komnir út. Húsbruninn og heimilismissirinn var mikið áfall, fjárhagslega og tilfinningalega. Eldurinn settist í sál Ingu og hún gætti æ síðan vel að því að tryggt væri að eldur næði ekki að kveikja út frá sér. Húslaus fjölskylda Ingu reyndi síðan að gott fólk var tilbúið að veita þeim húsaskjól. Inga mótaðist af þessari lífsreynslu og hennar hús var ætíð opið öllum þeim er þurftu skjól, hjartahlýju og næringu. Í því sem öðru voru þau Inga og Bjössi samstiga.

Manstu hve Inga hafði góða stjórn á sjálfri sér, verkum sínum og heimili. Hún smitaði reglusemi sinni til síns fólks. Hún var kát og félagslynd og reglusöm. Hún reyndi aðeins einu sinni að keyra bíl – og það fór nærri því illa. Hún vildi ekki gera neinum skaða og valda slysum. Björn, bóndi hennar, gantaðist með að hann hefði nú misst margan sopan því Inga hafði ekki bílpróf! Börnin hennar Ingu nutu festu hennar og öryggis. Inga hvatti börnin sín til menntunar og dáða í lífinu.

Inga var fólkinu sínu fyrirmynd – líka um hvernig vinna má með áföll og bregðast við þeim. Hún fékk krabbamein fyrir tuttugu árum. Tók vandanum með æðruleysi og komst frá þeim hildarleik. Hennar stíll var ekki að gefast upp heldur mæta hinu mótstæða með skapstillingu. Og hún tapaði ekki húmornum. Þó hún þyrfti að gæta að fæði sínu vegna blóðsykurs og blóðfitu stakk hún gafli sínum í feitan kjötbita og sagði með glettni í augum: „Úr einhverju verður maður nú að deyja!“

Inga naut langrar æfi. Hún var elst í systkinahópnum en lést síðust syskinanna. Langt líf er ekki sjálfgefið og Inga lifði hátt í öld. Það er þakkarvert. Síðustu tvö árin bjó hún á Grund við Hringbraut. Hún flutti ekki dótið sitt þangað því hún var eiginlega alltaf á leiðinni heim á Ægisíðu. Ástvinir þakka fyrir umhyggju starfsfólksins á Grund.

Nú kemur Inga ekki framar heim í Ægisíðu 66. Inga verður lögð til hinstu hvílu í Gufuneskirkjugarði. Þar eru leiði manns hennar og sonar. Nú er Inga farin inn í himininn til fundar við þá. Hún var trúuð og má fagna með sínum í heiðríkjunni þar sem allt er gott. Hún þarf ekki að velja appelsínuna á undan Bjössa því þau verða samstillt efra – eins og á ströndinni við Skerjafjörð. Þar verður allt gott. Himininn stór, hafið ljúft og strönd eilífðar er góð Ægisíða.

Guð geymi Ingu og Guð geymi þig.
Amen

Minningarorð í Neskirkju 16. mars 2018. Kistulagning kl. 9,30 og útför kl. 11. Erfidrykkja var í safnaðarheimili kirkjunnar. Jarðsett í Gufuneskirkjugarði.

Æfiágrip

Inga Jóelsdóttir fæddist á Stokkseyri 24. apr. 1924. Hún lést 3. mars síðasliðinn á nítugasta og sjötta aldurári. Foreldrar hennar voru hjónin Guðríður Ingvarsdóttir( f. Stokkseyri 30.apr. 1900 dáinn í Keflavík 2. júlí 1957) og Jóel Jónasson (f. í Hákoti í Flóa 12. sept. 1894 d. í Rvík. 8. júní 1988) bændur í Bakkakoti í Leiru og síðar í Kötluhóli í sömu sveit en bæði voru ættuð úr Árnessýslu. Inga fluttist ung með foreldrum sínum til Reykjavíkur á Hverfisgötu100A og myndaði við það fólk ævilöng vinatengsl. Þaðan fluttist litla fjölskyldan suður í Leiru og ólst hún þar upp ásamt systkinum sínum. Hún var elst á eftir komu Ásgeir, Jóel Bachmann, Guðríður og Jónasína, öll látin. Hún gekk í Gerðaskóla, fimm km leið, og lauk barnaprófi þaðan. Hún var í vist í Keflavík og þar gekk hún í kvöldskóla svo tók skóli lífsins við og ýmiss konar námsskeið. Hún kom til Reykjavíkur, dvaldi hjá föðurbróður sínum  og fór að vinna á Kleppsspítala. Á þeim tíma kynntist hún mannsefni sínu sem var Björn Guðjónsson  f. 11.11 1921 d. 30. nóv. 2008 sonur hjónanna Guðrúna V. Guðjónsdóttur og Guðjóns Bjarnasonar. Þau giftu sig 11. des. 1942 og hófu búskap á Bjarnastöðum á Grímsstaðaholti og byggðu svo á Ægisíðu 66 og bjuggu þar æ síðan.

Börn þeirra 1) Þorvarður Ellert f. 5. mars 1943 d. 18. des. 2013.

 Eftirlifand maki Steingerður Steindórssdóttir.

Fyrri  maki Hrafnhildur Marinósdóttir d. 1986

Sigrún Björk f. 21. des 1945, maki Örlygur Sigurðsson

Guðrún Gerður f. 31maí 1947 sambýlismaður Jóhann Þórarinsson

Fyrri maki Þórður Eiríksson d. 2000

Guðjón Jóel f. 10. febr. 1959, maki Helena Þuríður Karlsdóttir

Ásgeir f. 25 mars 1960, maki Kristín Jónsdóttir

Barnabörnin eru tólf, langömmubörnin tuttugu og eitt og þrjú langalangömmubörn.

Greinar og pistlar

Klopp og Kristur

Hefur það áhrif á líf fólks að trúa á Guð? Fólk er mismunandi og þau sem eru kristin eru ekki eins heldur alls konar. Sumir nota trú eða meðhöndla hana að eigin þörfum en aðrir leyfa trú að móta afstöðu sína og samskipti við fólk. Knattspyrnustjóri í Englandi er áhugaverður maður sem veitir Jesú Kristi aðgang að búningsklefanum. Hann var valinn til starfa í Liverpool af því hann umgekkst ekki leikmenn sem gæja með töfra í tánum heldur sem manneskjur. Þessi lífsafstaða hefur þjónað liðinu vel.

Knattspyrnulið Liverpool er að nýju að verða eitt besta fótboltafélag í heimi. Blómaskeið félagsins var fyrir mörgum árum var og þá vann liðið frækna sigra heima og erlendis. En það sem fer upp kemur niður. Eftir nokkurra ára baráttu ákvað stjórnin að ráða Jürgen Klopp sem stjóra liðsins. Hann var undraþjálfari í heimalandi sínu í Þýskalandi og náði lengra með liðum sínum en flestir höfðu átt von á. Sem sé toppmaður. Og síðan hefur hann umbreytt liði Liverpool á stuttum tíma, gefið leikmönnum nýja djörfung, blásið þeim trú í brjóst, endurnýjað liðsandann og smitað gleði og von til stuðningsmanna Liverpool. Og Liverpool er að nýju orðið eitt af bestu liðum í Evrópu. Í síðustu viku sundurspilaði liðið Roma og í vikunni komst það í úrslit í bestu deild veraldar, meistaradeild Evrópu. Ótrúlegur árangur á stuttum tíma.

Vegna þessa hefur knattspyrnupressa heimsins verið með augun á Klopp þessum og Liverpool. Í skemmtielgu viðtali við hann var spurt um liðið, andann, leikmennina, tæknina og skipulagið. Þegar hann hafði svarað öllu greiðlega var spurt um hans eigin persónu og nálgun: „Hvað með sjálfan þig? Nú ertu orðinn frægur þjálfari. Hvaða máli skiptir það þig persónulega?“ Klopp svaraði einfaldlega: „Ég er kristinn. Og það þýðir að ég sé sjálfan mig í ljósi heildar. Ég er ekki aðalkarlinn heldur einn af mörgum. Við erum lið og ég er í liðinu.“

„Ég er kristinn.“ Það var svarið. Þekkt er að Klopp hefur frá unglingsárum tekið trú sína alvarlega. Hann er sjálfsagt ekki fullkominn frekar en við hin en skilur og tekur afleiðingum af hvað trú merkir. Allir sem fylgjast með fótbolta Liverpool hafa séð hvernig Klopp umgengst annað fólk, af virðingu, með hlýju og til að stykja. Hann byggir upp liðsheild hóps sem vinnur saman og til stuðnings öðrum. Ég er kristinn. Það merkir að ég er hluti af heild, ég styð aðra, ég lít ekki á sjálfan mig sem einstakan snilling heldur sem einn af mörgum í stóru teymi fólks. Það er heildin sem er samhengi einstaklinga og þegar við skiljum það skiljum við betur eðli kirkjunnar. Þegar við skiljum eðli kirkjunnar sem samfélags skiljum við mikið um þarfir og eðli einstaklinga. Og þegar við höfum náð því stóra samhengi skiljum við betur afstöðu Guðs til manna og veraldar.

Kristin trú er ekki vitsmunasamþykki kenninga heldur líf. Að trúa á Jesú Krist varðar að lifa í tengslum við Guð og menn, sjá sig í samhengi og glepjast ekki til að trúa að maður sé betri, snjallari, klárari en allir aðrir. Við erum aðeins einstök í tengslum við fólk, lífsamhengi okkar og Guð. Við megum gjarnan spyrja okkur: Hvaða lífsafstöðu hef ég? Hvað skilgreinir mig og tengsl mín við fólk? Ertu kristinn? Og púlarar, stuðningsmenn Liverpool, syngja hástöfum: „You will never walk alone.“ Í því er ljómandi áhersla sem rímar vel við meginstef kristninnar. Hvort Liverpool vinnur meistaradeildina eða ekki á eftir að koma í ljós. En kristin trú virkar vel í tengslum, í fótbolta og í meistaradeildum hversdagslífsins.

Hefur það áhrif á líf fólks að trúa á Guð? Fólk er mismunandi og þau sem eru kristin eru ekki eins heldur alls konar. Sumir nota trú eða meðhöndla hana að eigin þörfum en aðrir leyfa trú að móta afstöðu sína og samskipti við fólk. Knattspyrnustjóri í Englandi er áhugaverður maður sem veitir Jesú Kristi aðgang að búningsklefanum. Hann var valinn til starfa í Liverpool af því hann umgekkst ekki leikmenn sem gæja með töfra í tánum heldur sem manneskjur. Þessi lífsafstaða hefur þjónað liðinu vel.

Knattspyrnulið Liverpool er að nýju að verða eitt besta fótboltafélag í heimi. Blómaskeið félagsins var fyrir mörgum árum var og þá vann liðið frækna sigra heima og erlendis. En það sem fer upp kemur niður. Eftir nokkurra ára baráttu ákvað stjórnin að ráða Jürgen Klopp sem stjóra liðsins. Hann var undraþjálfari í heimalandi sínu í Þýskalandi og náði lengra með liðum sínum en flestir höfðu átt von á. Sem sé toppmaður. Og síðan hefur hann umbreytt liði Liverpool á stuttum tíma, gefið leikmönnum nýja djörfung, blásið þeim trú í brjóst, endurnýjað liðsandann og smitað gleði og von til stuðningsmanna Liverpool. Og Liverpool er að nýju orðið eitt af bestu liðum í Evrópu. Í síðustu viku sundurspilaði liðið Roma og í vikunni komst það í úrslit í bestu deild veraldar, meistaradeild Evrópu. Ótrúlegur árangur á stuttum tíma.

Vegna þessa hefur knattspyrnupressa heimsins verið með augun á Klopp þessum og Liverpool. Í skemmtilegu viðtali við hann var spurt um liðið, andann, leikmennina, tæknina og skipulagið. Þegar hann hafði svarað öllu greiðlega var spurt um hans eigin persónu og nálgun: „Hvað með sjálfan þig? Nú ertu orðinn frægur þjálfari. Hvaða máli skiptir það þig persónulega?“ Klopp svaraði einfaldlega: „Ég er kristinn. Og það þýðir að ég sé sjálfan mig í ljósi heildar. Ég er ekki aðalkarlinn heldur einn af mörgum. Við erum lið og ég er í liðinu.“

„Ég er kristinn.“ Það var svarið. Þekkt er að Klopp hefur frá unglingsárum tekið trú sína alvarlega. Hann er sjálfsagt ekki fullkominn frekar en við hin en skilur og tekur afleiðingum af hvað trú merkir. Allir sem fylgjast með fótbolta Liverpool hafa séð hvernig Klopp umgengst annað fólk, af virðingu, með hlýju og til að stykja. Hann byggir upp liðsheild hóps sem vinnur saman og til stuðnings öðrum. Ég er kristinn. Það merkir að ég er hluti af heild, ég styð aðra, ég lít ekki á sjálfan mig sem einstakan snilling heldur sem einn af mörgum í stóru teymi fólks. Það er heildin sem er samhengi einstaklinga og þegar við skiljum það skiljum við betur eðli kirkjunnar. Þegar við skiljum eðli kirkjunnar sem samfélags skiljum við mikið um þarfir og eðli einstaklinga. Og þegar við höfum náð því stóra samhengi skiljum við betur afstöðu Guðs til manna og veraldar.

Kristin trú er ekki vitsmunasamþykki kenninga heldur líf. Að trúa á Jesú Krist varðar að lifa í tengslum við Guð og menn, sjá sig í samhengi og glepjast ekki til að trúa að maður sé betri, snjallari, klárari en allir aðrir. Við erum aðeins einstök í tengslum við fólk, lífsamhengi okkar og Guð. Við megum gjarnan spyrja okkur: Hvaða lífsafstöðu hef ég? Hvað skilgreinir mig og tengsl mín við fólk? Ertu kristinn? Og púlarar, stuðningsmenn Liverpool, syngja hástöfum: „You will never walk alone.“ Í því er ljómandi áhersla sem rímar vel við meginstef kristninnar. Hvort Liverpool vinnur meistaradeildina eða ekki á eftir að koma í ljós. En kristin trú virkar vel í tengslum, í fótbolta og í meistaradeildum hversdagslífsins.

Greinar og pistlar

Porvoo-kirknasambandið

Fundur höfuðbiskupa Porvoo-sambandsins var haldinn í Kaupmannahöfn 12.-14. október 2017 (sjá skýringu afast í greininni). Ætlunin hafði verið að funda í Litháen, en fundurinn var færður til Danmerkur og var haldinn í Andrésarkirkjunni í Kaupmannahöfn. Helgihald var þar og í Frúarkirkjunni. Tengslahópurinn samtakanna, PCG, hélt fund sinn til undirbúnings og úrvinnslu í húsakynnum biskupsstofu Kaupmannahafnar. Agnes M. Sigurðardóttir, biskup Íslands, boðaði forföll og ég var því eini Íslendingurinn á fundinum.

Trúarlöggjöfin

Hans Gammeltoft Hansen sagði frá löggjöf um trúmál í Danmörku og greindi að löggjöf um stofnanir og einstaklinga. Margt hljómaði kunnuglega íslenskum eyrum þegar rætt var um sögu kirkju- og trúarlöggjafar, Grundloven 1849 og löggjöf um trúfélagafrelsi í Danmörk fyrir liðlega öld, sem hafði mikil áhrif á þróun kirkju og trúarlöggjafar á Íslandi. En Danir hafa ekki tekið sömu stóru sjálfstæðisstökk í kirkjumálum og Ísland, Noregur og Svíþjóð og hlustuðu því grannt á reynslu okkar hinna Norðurlandaþjóða. Anglikönunum þótti þetta einnig áhugaverður jús.

Kirkja á tali

Marianne Christensen sagði að brýnasta hætta kirkjunnar nú væri að draga sig í hlé, staðsetja sig utan samfélags og lifa þar í eigin menningarkima. En kirkjan eigi ekki gera forsendur hins veraldlega samfélags sínum nema þær rími við hið kristna erindi. Hún ræddi m.a. um búrkur og fatnað kvenna og sagði að valdamenn sem vildu alltaf líka stjórna tísku og fatnaði kvenna. Þá ræddi hún um pílagrímastaði og minnti á að níu milljónir manna sæktu heimsaltarið í Fatíma. Fólk á ferð væri alltaf fólk í leit að merkingu. Þá ræddi M. Christensen – til upplýsingar anglikönum – um hið jákvæða og gleðilega í lútherskunni. Hún minnti á áherslu lútherana á tónlist, sem ræki burt hið djöfullega og hleypti gleðinni að. Guð væri alltaf gleðimegin – lífsmegin skv. lútsherskunni – og styður hið góða. Hlutverk kirkjunnar er að tala við Guð. Kirkjan á ekki aðeins að starfa í söfnuðunum eins heldur líka að vera í lifandi samvinnu eða samtali við samfélagið. Hún eigi beita sér fyrir velferð fólks, að allir séu virtir og heyrðir. Kirkjan eigi ekki aðeins að vera vörður hinna andlegu og þröng-trúarlegu efna, heldur einnig að sinna samfélagslegri gildavörslu. Hún væri siðferðisvörður hverrar samtíðar. Hún eigi að þora að gagnrýna, rífa niður og byggja svo upp. Í krafti Jesú á kirkjan að þora að vinna í samtíð og í miðju samfélagsins og líka varpa upp gildum og knýja framgang hins góða fyrir framtíð.

Lútherskan

Helga Byfuglien talaði um framlag lútherskunnar í post-modern samfélagi. Á tíma uppþota og gríðarlegra breytinga halda lúthersk upp á fimm hundruð ára afmæli siðbótar. Og nú er fullkomin tími til að vera kirkja – einmitt vegna ástandsins í heiminum. Lútherska fjölskyldan vex í suðri, en í norðri eru allt aðrar aðstæður. En áherslan á öllum tímum er á hið sama, fagnaðarerindið. Frelsuð vegna náðar Guðs. Það er erindið, sem kirkjan á við allt fólk og alla aldurshópa. Frelsuð vegna elsku Guðs. Erindi kirkjunnar er ekki að gera sjálfa sig að forsendu heldur lifa í krafti tengslanna við Guð. Kirkjan hættir ekki að eiga erindi til lífs þó hið opinbera hafi tekið að sér mörg hlutverk sem kirkjan gegndi áður. Enn hefur kirkjan ómengaða skyldu að tala spámannlega – um öll hin jaðarsettu, flóttamenn, öll þau sem líða og eru vanvirt. Það verður bara að hafa það þó nokkrir stjórnmálamenn í Noregi telji kirkjuna vera vinstri sinnaða. Meðan hún er trú hinu kristna erindi munu alltaf einhverjir uppnefna kirkjuna og gera lítið úr málstað hennar.

Kölluð til nýs skilnings

Justin Welby talaði um Brexit og breytingar á tengslum Englands og Evrópu. Hann líkti kirkjunni við áhöfn Titatnic eftir að skipið rakst á ísjakann. Brexit verður og verkefnið er ekki að gera hið besta úr ómögulegum aðstæðum, heldur vera blessun í kreppunni. Bretar fara úr Evrópusambandinu en ekki út úr Evrópu. Menningarleg og kirkjuleg tengsl hafa verið mikil og um aldir. Bretar hafa alltaf verið smeykir við meginland Evrópu. Er það ástæðan þess, sem knýr áfram Brexit-ferlið? Guðfræði er oft mótuð af staðsetningum, sérstökum aðstæðum og samhengi. Brexit er hin hliðin á hinu breska. Bretar voru um aldir með augu á fleiru en menginlandi Evrópu. 1/3 heimsins var lengi breskur, þ.e. undir yfirráðum Englands. Bretar réðu stórum hluta hins múslimska heims og hagsmuni og gróðasjónarmið voru hreyfiaflið að baki. Kristindómur og trúboð voru oft aðeins viðhengi við fjármálahagsmuni. Kristnin á nú undir högg að sækja í hinum breska heimi. Aðeins 1,8% sækja kirkju – að vísu 6 milljónir á jólum. En þótt sóknin sé lítil er bergmál kristninnar hljómmikið í menningunni. Kirkjurnar í Evrópu verða að styrkja samstarf – Porvoo er ekki markmið heldur áfangi. Við erum kölluð til að vera með þeim sem eru okkur ósammála. Svo það er eins gott að fólk sætti sig við það og hugi að því hvernig er hægt að umlíða þau sem eru ósammála. Við, guðfræðingar og kirkja, erum kölluð til nýs skilnings á því hvað merkir að trúa, vera andleg vera og þar með að vera kristin kirkja.

Trú í samfélögum Evrópu.

Af þessum upptöktum urðu líflegar umræður. Dæmi voru nefnd úr héraði og undirritaður sagði frá gliðnun og þróun íslenskrar menningar sem á sér hliðstæður víða í hinu evrópska samhengi. Margir hugsuðu síðan upphátt um breytingar kirkjulífs og trúartúlkunar og iðkunar í Evrópu og sögðu sögur úr sínu heimasamhengi. Rætt var um breytingar á mannskilningi, þ.e. aukna einstaklingshyggju í hinum evrópsku samfélögum. Fundarmenn voru sammála um að kirkjustjórnir lútherskra og anglikanskra gætu haft meira samráð um stór siðferðileg, trúarleg og pólitísk mál. Raunar ættu kirkjurnar að koma sér upp samtalsvettvangi.

„Við eigum að hræðast fólk sem ætlar að ýta Guði inn í horn og verja Guð þar fyrir heiminum.“ Við erum vön að vera í miðjunni á samfélögum okkar, en munum þurfa að venja okkur við að vera á grensunni – periferíunni. „Ef ljósið kemur inn up bakdyrnar – þá verum bakdyrnar. Ef ljósið kemur inn um aðaldyrnar. Þá verum aðaldyrnar.“ Minnt var á vanda allra kirkna Evrópu varðandi borgirnar: Fólk er á hreyfingu í borgunum og raunar hverfur kirkjunum í þeytingnum. „Drop-in“ skírnir og giftingar eru tilraunir kirkna á Norðurlöndum til að svara þörfum, lækka þröskulda og tryggja ódýra kirkjulega þjónustu. Þar sem vel er unnið er ekkert “ódýrt” – í merkingunni lágkúrulegt – við þessa „drop-in“ þjónustu.

Bænaefni

Thy kingdom come – Gott efni sem Church of England heimilar Porvoo-kirkjunum að nota að vild. https://www.thykingdomcome.global/prayerresources#individuals

https://www.thykingdomcome.global/resources/33

Drop-in á menninganótt

10 þúsund manns fóru í Frúarkirkjuna á menningarnótt. Þetta var opin kirkja. Prestar voru til viðtals, ljósstafir á gólfi til að lýsa upp myrkvaða kirkjuna. Allir gátu komið og verið í sínum bæna- eða íhugunarheimi. http://koebenhavnsdomkirke.dk/event/3513415 Opin kirkja af þessu tagi gæti verið í Dómkirkjunni og Hallgrímskirkju á menningarnótt.

Bænalisti

Porvokirknasambandið er biðjandi samfélag. Beðið er

fyrir sambandskirkjum
. 11. júní er beðið fyrir kirkjulífi á Íslandi og biskupum þjóðkirkjunnar. 

Porvoo – fundir framundan

2018 verður ráðstefna haldin í Eistlandi um meirihluta og minnihluta.

2019 PCG og Church leaders munu hittast Portúgal. Ungt forystufólk í kirjunum verður boðið til fundarins auk leiðtoga í kirkjunni.

2020 Guðfræðiráðstefna. Um samfélag – Communion. Stefnan verði “úthverf” frekar en “innhverf” – þ.e. rætt um samfélagsköllun kirkjunnar.

2021 Porvoo – 25 ára hátíð kirknasambandsins og fundur höfuðbiskupa.
 Porvoo-fundir eru jafnan gefandi þeim sem sækja. Hlutverk og stöður hverfa í opnu flæði og samtali ólíkra einstaklinga. Og þar sem fundarmenn eru úr tveimur kirkjufjölskyldum eru þeir jafnan fjölskrúðugir og ríkulegir. Fundunum er ætlað að þjóna kirkjuleiðtogunum, ekki síst biskupunum. Fullur trúnaður ríkir um viðkvæm mál, en þau eru rædd hispurslaust og farið yfir mismunandi kosti. Anglikanarnir hafa t.d. hlustað vel á reynslusögur lútherskra og lært mikið af norrænu kirkjunum um meðferð mála samkynhneigðra. Brexit-umræðan á Kaupmannahafnarfundinum var mjög opin og hinar ólíku áherslur voru opinberaðar, allt eftir því hvort átt var við hagsmuni Englendinga, Íra, Walesbúa eða Skota. Vandi kirknanna var ræddur, en trúarviskan var ómenguð. Hrædd eða smæðarleg trú kom ekki við sögu heldur styrk, björt og framtíðarleitandi viska af hæðum. Það er því þakkarvert að fá að vera með. Porvoo-samfélagið hefur náð að vera opið og þroskað samfélag, sem á eftir að skila meiri samvinnu á næstu árum.

Peder Skov Jakobsen, Kaupmannahafnarbiskup, er með skemmtilegustu mönnum og tryggði að kvöldsamverur væru gleðilegar. Fólki var raðað saman og svo endurraðað til að tryggja að kynni yrðu margvísleg og sem mest. Við Justin Welby voru t.d. settir saman í hálftíma og áttum djúpsækið og mjög persónulegt samtal en líka skemmtilegt. Welby er kátur sögumaður og fór yfir ekki aðeins eigið upphaf, heldur gaf innsýn baksvið stórmála í enskri pólitík. Kvöldsamverurnar í biskupsgarði voru miklar söngsamverur og anglikanar voru mótmælalaust dregnir í færeyskan hópdans. Þetta var allt gert í lútherskum anda, enda fagnaðarerindið tilefni til fögnuðar og lífsgleði.   

Porvoo-kirknasambandið er kennt við Borgå eða öðru nafni Porvoo í Finnlandi en þar var sambandsaðild undirrituð. 

Sigurður Árni Þórðarson, fulltrúi íslensku þjóðkirkjunnar í tengslahóp Porvoo-kirknasambandsins, Porvoo Contact Group.